شام آخر؛ آیا مذاکرات وین به نقطه پایانی رسیده؟

مذاکرات هسته ای در پایتخت اتریش که از میانه فروردین ماه آغاز شده بود به رغم پیشرفت های قابل توجه، هنوز به توافق مورد پسند طرف ها منجر نشده است. دور پنجم مذاکرات از روز چهارم خرداد با حضور هیات‌ های ایران و طرف های مقابل به ریاست «انریکه مورا» معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا در حال برگزاری است. سید عباس عراقچی» روز گذشته (۱۰ خرداد) در گفت و گویی درباره روند مذاکرات در وین گفت: یک هفته است که در وین مذاکرات را دنبال می‌کنیم. مذاکرات پیچیدگی‌ های زیادی دارد و به موضوعات اصلی مورد اختلاف رسیدیم. فکر می‌کنیم تاکنون پیشرفت‌ های خوبی داشتیم و مسیر خوبی را طی کردیم. عراقچی همچنین با تاکید بر اینکه تاکنون مسیر خوبی طی شده است، خاطرنشان کرد: اینکه در این دوره به جمع‌ بندی برسیم، شخصا مطمئن نیستم. با این حال به تلاش‌ های خود ادامه می‌دهیم. ممکن است لازم باشد هیات‌ ها یک بار دیگر برای مشورت‌ های بیشتر به کشورهایشان مراجعه کنند. هنوز در این باره تصمیم قطعی گرفته نشده است.

امیدواری برای به نتیجه رسیدن مذاکرات 

در حالی مذاکرات دور پنجم در این چند روز ادامه یافته که در هر یک از ادوار قبلی، قطعه ای از جورچین سرجای خود گذاشته شده است. از این رو پس از اتمام دور چهارم، امیدواری برای احیای برجام در دور بعد افزایش یافته بود و اظهارات دو طرف از امکان ثمربخشی گفت وگو ها نشان داشت.

حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری روز پنجشنبه ۲۹ اردیبهشت در مراسمی مربوط به طرح‌ های وزارت نفت اظهار کرد که تا قبل از پایان کار دولت دوازهم تحریم‌ های اصلی برداشته می‌شوند. وی ادامه داد : «امروز اگر در وین آمده‌اند و در حال مذاکره هستند و قبول دارند که تمام تحریم‌ های اصلی را بر خواهند داشت، دلیل این افتخارات است. این بحث‌هایی که می‌کنیم، راجع به موارد جزیی است وگرنه در مسایل اصلی چون تحریم نفت، پتروشیمی، کشتیرانی، بیمه، بانک مرکزی و بانک‌ها همه را قبول کرده‌اند و تمام شد.»

این مواضع خوشبینانه در طرف مقابل نیز مشهود بود و «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات وین، اعلام کرد کاملا مطمئن است که توافقی در این ارتباط حاصل خواهد شد، اما نمی‌تواند زمان دستیابی به توافق را پیش‌بینی کند.

برخی اختلافاتی که همچنان پابرجاست

باوجود نزدیک شدن دیدگاه دو طرف به یکدیگر بعد از چهار دور مذاکره، هنوز برخی اختلافات در دور پنجم برقرار است. به گفته کارشناسان، اختلافات اصلی در مذاکرات وین بر سر این است که کدام تحریم‌ های آمریکا باید رفع شوند، ایران باید چه گام‌هایی برای بازگشت به تعهدات برجامی بردارد و همچنین ترتیبات زمانی اقدامات متقابل آمریکا و ایران چگونه باشد.

در پیوند با موضوع لغو تحریم ها و جزییات این اختلاف مهم به تازگی «میدل ایست نیوز» گزارشی منتشر و تاکید کرده است که دولت آمریکا در دوره‌ های قبلی مذاکرات بر باقی ماندن تحریم‌ های مربوط به تروریسم و حقوق بشر و برنامه موشکی ایران پافشاری می‌کرد، اما در دور چهارم مذاکرات حاضر به انعطاف در این باره شد. در این راستا، آمریکا موافقت کرده که تحریم‌ های وضع شده علیه شبکه نفتی و بانک مرکزی ایران را که پیش‌تر در ذیل قوانین «کاتسا» تحریم شده بودند به تعلیق درآورد.

بر اساس این گزارش، اقدام دولت ترامپ در گنجاندن این تحریم‌ ها ذیل قانون کاتسا باعث شده که برداشته شدن این تحریم‌ها از جمله اختیارات کنگره باشد و رییس جمهوری آمریکا فقط بتواند آنها را حداکثر به مدت ۶ ماه با امکان تمدید به حال تعلیق درآورد. علاوه بر این، دولت آمریکا با رفع ۷۰۰ تحریم از ۱۵۰۰ تحریم وضع‌شده علیه ایران موافقت کرده اما حاضر به برداشتن برخی تحریم‌ ها نیست و برداشته شدن همه تحریم‌ ها را مشروط به مذاکره درباره همه پرونده‌های فیمابین می‌داند.

البته برخی ناظران معتقدند که پافشاری بایدن در برابر لغو تمامی تحریم های مورد نظر ایران به اوضاع سیاسی داخلی آمریکا به ویژه فشارهای نمایندگان کنگره ارتباط می یابد؛ فشاری که بیشتر از سوی سناتورهای جمهوریخواه و طیف رقیب رییس جمهوری اعمال می شود.

چندی پیش کمیته پژوهش جمهوریخواهان از ارایه طرحی برای سخت‌تر کردن لغو تحریم‌های ایران و جلوگیری از بازگشت ایالات متحده به برجام خبر داد؛ طرحی که بانی و تدوین گر آن «مایک پمپئو» وزیر خارجه ترامپ است اما از نگاه ناظران با توجه به حضور اکثریت دموکرات در کنگره، تصویب آن دور از ذهن به نظر می رسد.

همچنین بایدن از سوی متحدان منطقه ای خود از قبیل برخی دولت های عربی حوزه خلیج فارس و رژیم صهیونیستی تحت فشار است. کاخ سفید از یک سو در پی همنوایی با متحدان و دلجویی از آنها است و از سوی دیگر به منافع حاصل از احیای برجام نظر دارد. بنابراین همزمان با تاکید بر لغو تحریم ها اما حاضر به پذیرش لغو تمامی آنها نیست.

 احتمال پایان مذاکرات در دور پنجم

به هر حال تیم بایدن با نزدیک شدن به پایان خردادماه و فرارسیدن موعد توافق یک ماهه تهران و آژانس باید به این بازی خاتمه بدهد. البته بسیاری از ناظران بر این باورند که این بازی در دور پنجم مذاکرات پایان خواهد یافت. از این رو «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در کمیسیون مشترک برجام درباره احتمال آغاز دور جدید مذاکرات احیای توافق هسته‌ ای با ایران در صفحه‌ توییتر خود نوشت: «دور پنجم مذاکرات وین در زمینه برجام برقرار است. فعلا هیچ برنامه‌ای برای دور ششم وجود ندارد. مذاکره‌کنندگان با این استنباط پیش می‌روند که دور فعلی باید دور آخر مذاکرات باشد.»​