هدف گذاری روسیه در برجام امتیازگیری از غرب بود

مواضع روسیه در مذاکرات هسته ای برخلاف انتظار دولتمردان جمهوری اسلامی این سوال را مطرح کرده که «خط قرمز» روس ها در رویکرد دستگاه دیپلماسی خود با ایران شامل چه مواردی می شود؟ ایم سوال را با کارشناسان سیاست خارجی در میان گذاشته ایم؛ مهدی مطهر نیا تحلیل گر بین الملل معتقد است: مسکو همیشه گفته بود که شریک استراتژیک جمهوری اسلامی محسوب میشود و این تعریف دیپلماتیک انقدر در مسکو و تهران تکرار شده است که تلاش داشته است خود را به عنوان یک واقعیت به نمایش بگذارد. آوردگاه اوکراین نشان داد که روسیه تحمل کوچکترین مسأله‌ای به نفع تهران در رقابت استراتژیک خود در بازار انرژی جهانی را ندارد، حتی اگر درگیر جنگی مانند اوکراین باشد.»

مهدی مطهر نیا کارشناس بین الملل درباره «نتیجه جنگ روسیه و اوکراین و تاثیرگذاری آن بر مذاکرات هسته‌ی و هدف روسیه از این حمله» به سایت دیده بان ایران گفت:

جنگ روسیه بر علیه اوکراین یک کنش گفتمانی است. کنش گفتمانی به تعبیر میشل فوکو پدیده و پدیده‌هایی را در بر می گیرد که نتایج و پیامدهای خود را به دنبال دارد. زمانی که روسیه به اوکراین حمله میکند آن هم به اوکراینی که استقلال رسمی خود را در ابتدای دهه‌ی نود به دست آورده و برای کسب این استقلال و به منظور حفظ امنیت جهانی و به عنوان بخشی از اتحاد جماهیر شوروی تمام تسلیحات اتمی خود را نیز تحویل مسکو میدهد و در حالی که با چنین شرایطی در مقابل روسیه آسیب‌پذیر شده است.

شرایط جنگ اوکراین موجب وحشت پوتین از جایگاه و وضعیت خود در روسیه  شده است. پوتین نه از عضویت اوکراین در ناتو نگران است و نه از تقویت این کشور نگرانی دارد. پوتین میخواهد خود را فرد مقتدر، تزاری بزرگ، رئیس جمهوری مادام العمر نشان دهد. اما در درون خود دچار کابوس است، کابوسی که او به خوبی تزلزل درونی او را به نمایش می گذارد.

مطهر نیا با اشاره به روانشناسی رفتار پوتین گفت: پوتین از یک خانواده کارگری برآمده و رسیدن به جایگاه اصلی که صاحب یکی از قدرتمندترین ارتش‌های جهان است را تجربه کرده است اما میداند ضعف درونی او ممکن است جایگاهش را به خطر اندازد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل همچنین اظهار داشت: پوتین می‌ترسد در آخرین سالهای عمرش از یک رئیس جمهور قدرتمند به یک رهبر ضد مردمی تبدیل شود. این جنگ جنگ پوتین با اوکراینی‌هاست نه جنگ روسیه با دولت اوکراین. لذا می‌بنیم که با آغاز جنگ و علیرغم این که یکی از بزرگ‌ترین ارتش‌های جهان را داراست چندان پیشرفتی نداشته است. ارتشی که گفته می‌شود حتی از ارتش چین که امروز به عنوان جایگزین ارتش ایالات متحده آمریکا در آینده نظام بین الملل مطرح است قدرتمندتر است، اما می‌بینیم که این ارتش پس از حدود دوهفته از تجاوز به اوکراین نتوانسته است کیف را تسخیر کند. موضوع نشان می دهد برآورد پوتین از نبرد با اوکراین اشتباه  بوده است.

مطهر نیا با اشاره به وضعیت اوکراین گفت: رییس جمهور روسیه فکر میکرد که ارتش اوکراین، زلنیسکی را رها خواهد کرد. پوتین عرض‌یابی میکرد که زلنیسکی، کشورش را ترک خواهد کرد. البته زلنیسکی هم فکر نمیکرد که ملت اوکراین اینگونه متحد در کنار او بایستند.

این استاد دانشگاه در ادامه خاطر نشان کرد: البته باید در نظر داشت که روسیه فکر نمی‌کرد که آمریکایی ها، آنها را در دام اوکراین گرفتار کرده و منجر به اتحاد جبهه غربی، یعنی کل اروپا در کنار آمریکا بر علیه روسیه شود.

مطهر نیا در ادامه افزود: تنها کشوری که گفته می‌شود با احتیاط در این موضوع وارد شده است کشور مجارستان در اروپای شرقی است و همچنین حاکمان دیکتاتور و مستبد برخی کشورهای شرق اروپا که به نوعی بخشی از جغرافیای فکری شوروی سابق محسوب میشوند.

در این بین مسأله ای که وجود دارد بحث بالاترین میزان تحریم‌ها بر علیه یک کشور آن هم در مدت زمانی کوتاه بعد از جریان بحران تحریم‌های ایران است که علیه روسیه اعمال شده.

استاد روابط بین الملل دانشگاه درباره مواضع روسیه در برجام گفت:  مسکو همیشه گفته بود که شریک استراتژیک جمهوری اسلامی محسوب میشود و این تعریف دیپلماتیک آنقدر در مسکو و تهران تکرار شده  که تلاش داشته است خود را به عنوان یک واقعیت به نمایش بگذارد.

مطهرنیا خاطر نشان کرد: آوردگاه اوکراین نشان داد که روسیه تحمل کوچکترین مسأله‌ای به نفع تهران در رقابت استراتژیک خود در بازار انرژی جهانی را ندارد، حتی اگر درگیر جنگی مانند اوکراین باشد. هدف گذاری #روسیه درباب ایران به عنوان برگ امتیاز گیری از غرب در معادلات بین المللی بود، اکنون با توجه به موضع روسیه در مذاکرات وین می توان گفت از  این امتیاز گیری رونمایی  شده است با این رونمایی و پرده برداری از سیاست روسیه، افکار عمومی حامی روسیه در ایران با یک ترک خوردگی روبرو می‌شود.  این ترک خوردگی ایدئولوژیک می‌تواند ابعاد گوناگونی را در سالهای آینده ایجاد کند.

مهدی مطهرنیا در خصوص تاثیر جنگ اوکراین بر برجام اظهار کرد: پذیرش برجام در شرایط فعلی، نیروهای انقلابی تندرو در جامعه حکومتی ایران را مقابل دولت قرار می دهد.آنها با توجه به دولت انقلابی آقای رئیسی پذیرش چیزی کمتر از برجام یا حتی بازگشت به برجام و یا حتی امتیازات غیر مؤثر در فضای اقتصادی و معیشتی فعلی ایران در وین خود یک ترک ایدئولوژیک بزرگ ایجاد خواهد کرد‌این در حالی است که مقدمه این ترک با تلنگر بسیار سخت روسیه بر پیکره‌ی مذاکرات وین  گسترده‌تر و عمیق‌تر خواهد کرد.

لذا باید این اندیشه را داشته باشیم که رویکرد مسکو بر علیه تهران میتواند بستر ساز تغییر بسیاری از گذاره‌های موجود در افکار عمومی ایران در ارتباط به عملکرد مسکو و تهران و اصطلاح شریک استراتژیک بودن ایران و روسیه شود.

مطهرنیا در پاسخ این سوال که ایا موضع ایران به صلاح بود یا ایران چه موضعی باید می‌گرفت گفت: موضع ایران در قبال جنگ اوکراین در ابهام است. رئیس جمهور ایران در آغاز جنگ روسیه و اوکراین در تماس تلفنی با پوتین یک موضع معنادار کاملا متمایل به روسیه را مطرح میکند، بعدها نیز رهبری نظام جمهوری اسلامی هم به عنوان تصمیم گیرنده نهایی در عین محکوم کردن جنگ نامی از روس‌ها به میان نمی‌آورد و در عین حال ریشه های جنگ را به عملکرد ایالات متحده آمریکا در قبال روسیه و تحریک رئیس جمهور اوکراین برای پیوستن این کشور به ناتو عنوان میکند.

مطهر نیا خاطر نشان کرد: از موضع رئیس جمهور تا موضع رهبری نظام جمهوری اسلامی نوعی تمایل به روسیه را آشکارا در افکار عمومی به نمایش میگذارد‌. لذا این مواضع میتواند موجب شود از یک طرف به دلیل عدم پشتیبانی بسیار آشکار، روشن و شفاف از روسیه، مسکو را آزرده خاطر کند و از طرف دیگر با توجه به عدم شفافیت و گرفتن انگشت اتهام به طرف آمریکا و غرب ایران در وضعیتی در افکار عمومی جهان قرار دهد که در واقع تمایلات ایران را به روسیه آشکار سازد. اینجاست که ایران از یک طرف از مواهب احتمالی نزدیکی به غرب در جهت جایگزینی ایران در بازار نفت و گاز جهان بجای روسیه بی بهره خواهد ماند و از طرف دیگر مسکو آزرده از خود را در مسیری قرار دهد که مذاکرات وین را علیه ایران به گروگان بگیرد.

وی در ادامه گفت: دنیای امروز در مواضع استراتژیک نمی‌تواند حد میانه داشته باشد. مانند مواضع ایران در جنگ‌های جهانی اول و دوم که بی طرفی را اعلام کرده بود اما ایران بیشترین آسیب را از هر دو طرف جنگ دید زیرا نخواست مواضع استراتژیک خود را در قبال شرکای خود روشن کند. محمدرضا پهلوی هم در اواخر سلطنت خود نیز گرایش به شرق را برای ایجاد توازن در ارتباط با غرب مطرح کرد و موضع استراتژیک خودش را علیرغم مواضع سیاسیش که متمایل به غرب و آمریکا بود ابتر و غیر شفاف نگاه داشت. این مواضع تا حد زیادی برای کشورهایی مانند ایران میتواند هزینه‌بر باشد‌.