از اجرای طرح جامع جمعیت چه خبر؟

در طی دهه اخیر جمعیت بسیاری از کشورهای دنیا از جمله کشور ما رو به سالمندی و کاهش جمعیت جوان می رود و همچنین روند نزولی نرخ باروری را شاهد هستیم. به نحوی که نرخ فرزند آوری در کشورهایی مثل سوئد و نروژ که دارای نگرش های خاص به مفهوم خانواده سنتی بودند هم اکنون به ترتیب به ۱.۷۵ و۱.۸۱ فرزند به ازای هر زن رسیده است!

در این راستا مقام معظم رهبری در سال ۹۲ هشدارهایی را در این خصوص بیان داشتند و نمایندگان مجلس طرحی را به منظور تعالی و رشد نرخ باروری جمعیت به نام "طرح جامع جمعیت" تنظیم کردند.

این طرح پس از گذشت تقریبا ۷ سال هنوز به طور کامل اجرایی نشده و برخی نمایندگان مجلس و کارشناسان حوزه جمعیت مسائل مالی و عدم ضمانت اجرا در این طرح را دلیل اجرایی نشدن آن می دانند.

ضمانت اجرا؛ حلقه مفقوده طرح جامع جمعیت!

غلامرضا منتظری، نائب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس در گفتگوی اخیری که با خبرنگار بهداشت نیوز داشت در این باره گفت: اگر دستگاه های اجرایی به طور جدی پای کار بیایند، به اجرای این طرح در آینده نزدیک امیدواریم، چون بحث ضمانت اجرایی حلقه مفقوده گذشته بود، توجه ما به ضمانت اجرایی موانع را تا حدودی کاهش خواهد داد.

او دلیل دیگر عدم موفقیت طرح در دوره گذشته را عدم تعهد برخی دستگاه ها به وظایف خود دانست و عنوان کرد: مثلا مصوبه ای از چند سال قبل داشتیم که باید بحث ازدواج آسان در دستور کار قرار بگیرد ولی به طور جدی به این قانون عمل نمی شد و متأسفانه به بندهای اندکی از این قانون جامع عمل پوشیده بودند.

از حدود دو ماه قبل نمایندگان و اعضای کمیسیون فرهنگی طرحی جدیدی را با اصلاح بندها و ماده های طرح قبلی تدوین و تنظیم کرده اند و در طی روزهای آتی برای تصویب به صحن علنی مجلس تقدیم خواهد شد.

دکتر حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هم مشکل اصلی طرح جامع جمعیت را بار مالی آن عنوان کرد و به بهداشت نیوز گفت: تمام کشورهای دنیا از جمله روسیه و کشورهای اروپایی مشوق های زیادی را برای فرزندآوری در نظر گرفته اند ولی این مشوق ها بار مالی به همراه خواهد داشت و علت اینکه طرح قبلی که چند سال هم روی آن کار شد و طرح خیلی خوبی هم بود اجرایی نشد، این بود که دولت می گفت نمی توانم بار مالی آن را تأمین کنم.

بی شک برای به ثمر رسیدن یک طرح آن هم طرحی همه جانبه و چند وجهی مانند طرح جامع جمعیت، در نظر گرفتن منابع مالی حرف اول را می زند و بدون تأمین بودجه بسیاری از دستگاه ها به مشکل برخواهند خورد.

منابع مالی برای اجرای طرح را شناسی کرده ایم

حسین جلالی، دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس هم در خصوص آخرین وضعیت طرح جامع جمعیت به خبرنگار بهداشت نیوز گفت: طرح جامع جمعیت دو ماه است که طی یک کار فشرده و جلسات مداوم در کمیسیون فرهنگی در حال بررسی و اصلاح قرار است. نظرات همه ی گروه ها اعم از امور بانوان ، بنیاد خانواده، وزارت علوم، وزارت بهداشت و کمیسیون های مختلف هم دریافت شده است.

وی در رابطه با بار مالی طرح هم خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی های طرح جدید این است که هم منابع مالی را برطرف کنیم و هم اینکه منابع مالی را پیدا و شناسایی کرده ایم، که اگر در شورای نگهبان بحث منابع مالی مطرح شد، بتوانیم بگوییم که تأمین منابع مالی و نوع پرداخت را هم در نظر گرفته ایم.

او در اینباره اضافه کرد: در این طرح مسائل مالی را برای گروه های مختلف از جمله بیمه ، وزارت علوم و وزارت بهداشت تعریف کرده ایم، مثلا به بیمه گفته ایم که قانونی که تعریف کرده ایم از نظر شما چه ایرادی دارد و ایرادات را با مشورت با آن ها برطرف کرده ایم.

این نماینده مجلس از دیگر مشوق های این طرح به موارد زیر نیز اشاره کرد: درمان های ناباروری هزینه بر است بنابراین بحث درمان های ناباروری را با شرکت های بیمه مطرح کرده ایم. بحث تسهیلات فرزندآوری برای مادران شاغل و خانه دار نیز در این طرح دیده شده است. همچنین از دیگر سیاست های رفاهی مورد توجه در این طرح بحث ازدواج، خوابگاه های متاهلی و دانشجویی است.

در نظر گرفتن مشوق های مالی و رفاهی مختلف برای خانواده ها

این نکته را نباید فراموش کنیم که مشکلات اقتصادی و تورم بالا در عدم تمایل زوجین به فرزندآوری بی اثر نیست و در نظر گرفتن مشوق های مالی مانند اعطای مسکن، وام های مختلف و کمک هزینه های درمان ناباروری در تشویق و ایجاد انگیزه زوجین برای فرزندآوری بسیار مؤثر خواهد بود.

امیرحسین بانکی پور فرد، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس هم با بیان اینکه طرح جامع جمعیت در شکل فعلی ده فصل دارد، به خبرنگار بهداشت نیوز گفت: این طرح شامل مشوق های مختلفی است مثلا در چند بند آن موارد کلیدی چون معافیت های مالیاتی، کمک های بیمه ای و حتی واگذاری های زمین و مسکن برای برخی گروه ها دیده شده است.

توجه به گروه های هدف ویژه در طرح جامع جمعیت

وی تصریح کرد: گروه های هدف در این طرح چند دسته هستند که باید مورد حمایت ویژه قرار گیرند. مثلا جوان های قبل از متولد ۷۰ یعنی دهه شصتی ها هستند که شرایط ویژه ای دارند، گروه دیگر کسانی هستند که فرزند سوم تا پنجم آن ها به دنیا می آید و یک دسته هم گروهی هستند که فرزندان دوقلو و یا چند قلو دارند. دسته دیگر همچنین خانم های نابارور هستند چون هزینه های ناباروری سنگین است به طور خاص حمایت هایی را برای درمانشان در نظر گرفته ایم.

به نظر می رسد طرح جامع جمعیت چه در دوره قبل و چه در طرح جدید به لحاظ بندها و ماده های قانونی مشکل خاصی نداشته باشد و با توجه به اینکه سال هاست کارشناسان و مسئولین مختلفی در خصوص این طرح نقطه نظرات خود را ارائه کرده اند، جامعیت کافی را هم دارد.

کلید اجرایی شدن طرح جامع جمعیت؛ رفع موانع مالی، ضمانت اجرا و اجرای سیاست های رفاهی

آنچه از گفته های نمایندگان مجلس می توان نتیجه گرفت این است که چند مانع مهم برای عدم اجرایی شدن درست و کامل این طرح وجود دارد. اول بار مالی زیاد آن برای دولت و کمبود بودجه بوده است که اگر از منابع درست برطرف نشود، باز هم به بن بست خواهد خورد.

در صورت تأمین منابع مالی طرح، نظارت بر اجرایی شدن آن نیز در زمان های مختلف باید مدنظر باشد و این مسأله هماهنگی سیستماتیک بین دستگاه های اجرایی را نیاز دارد و شاید انتظار داشته باشیم در طولانی مدت این مهم اتفاق بیفتد نه کوتاه مدت.

در آخر اینکه تجربه موفق کشورهای دیگر در خصوص تشویق مردم به فرزندآوری نشان می دهد که مشوق های مالی و سیاست های رفاهی برای والدین مانند مرخصی با حقوق برای زنان شاغل، مرخصی پدران، کمک هزینه کودک، خدمات پزشکی و غیره در بهبود نرخ رشد جمعیت مؤثر بوده است و کشور ما نیز با توجه به شرایط خاص اقتصادی ای که دارد نیازمند این مشوق هاست تا بلکه به رشد جمعیت و باروری اش در آینده بتواند امید داشته باشد.