چند بار در سال می‌توان خون داد؟

هر سال در مناسبت‌های خاص، می‌بینیم‌ که جمعیت زیادی به مراکز اهدای خون‌ مراجعه می‌کنند تا حیات بخش بیماران باشند. ایرانیان دهه هاست که همراه و همدل با بیماران، اکسیر حیات بخش وجودشان را بی‌هیچ چشمداشت مادی و به صورت داوطلبانه در طَبَق اخلاص گذاشته و برای جان بخشیدن به بیماران خاص، صعب العلاج و یا بیمارانی که بر روی تخت بیمارستان نیازمند خون هستند، خون شان را اهدا می‌کنند.

البته نباید فراموش کرد که برای یاری همیشگی و مداوم بیماران، باید مسوولانه خون بدهیم، نه هیجانی. باید بدانیم که فرآورده‌های خونی مانند پلاکت فقط سه روز در کیسه خون قابلیت نگهداری دارند، درحالی که نیاز به این فرآورده‌ها دائمی و هر روزه است. بنابراین اینکه در یک مناسبت خاص صف‌های طویل پشت در مراکز اهدای خون بکشیم و در روزهای دیگر این مسولیت اجتماعی را فراموش کنیم، جان بیماران به خطر می‌افتد.

البته سازمان انتقال خون ایران برای اهدای همیشگی خون اقداماتی مانند نوبت دهی اینترنتی را راه‌اندازی کرده است. به طوری که می‌توان با مراجعه به سایت مراکز انتقال خون نسبت به نوبت گیری برای اهدای خون اقدام کرد تا بتوان در فواصل منظم و تعیین شده خون اهدا کرد تا این مایع سرخ رنگ حیات همواره در دسترس بیماران باشد.

در عین حال گاهی می‌بینیم که در فضای مجازی کمپین‌ها و فراخوان‌هایی برای اهدای خون داده می‌شود. باید بدانیم‌ که بسیاری از این کمپین‌ها از روی نوع دوستی و به صورت هیجانی برپا می‌شوند. بنابراین برای اینکه خون و فراورده‌های آن همیشه در اختیار بیماران باشد، باید تنها به فراخوان‌های رسمی سازمان انتقال خون توجه کرد تا بتوان اهدای خونی اگاهانه و مسوولانه داشت.

سن اهدای خون در کشور

بشیر حاجی بیگی با اشاره به سن اهدای خون در کشور، گفت: در کشور ما در سن ۱۸ تا ۶۰ سالگی میتوان خون اهدا کرد. اهداکنندگان مستمر خون که حداقل در سال دو بار موفق به اهدای خون شده‌اند تا سن ۶۵ سالگی نیز می‌توانند با نظر پزشک مستقر در مرکز انتقال خون و مشاور اهداکنندگان، خون اهدا کنند.

وی افزود: در کشور ما میزان اهدای خون در افراد ۱۸ تا ۲۵ سال ۱۷ درصد، ۲۶ تا ۳۵ سال ۳۸ درصد، ۳۶ تا ۴۵ سال ۲۷ درصد، ۴۶ تا ۵۵ سال ۱۵ درصد و ۵۶ تا ۶۰ سال سه درصد است.

اهدای خون ۱۰۰ درصد داوطلبانه ایرانیان

وی با بیان اینکه بیشترین میزان اهدای خون در کشور متعلق به افراد ۲۶ تا ۳۵ سال است، گفت: ایران به عنوان نخستین کشور منطقه مدیترانه شرقی توانست در سال ۲۰۰۷ میلادی به شاخص ۱۰۰ درصد اهدای خون داوطلبانه و بدون چشم داشت دست پیدا کند.

سخنگوی سازمان انتقال خون با تأکید بر اینکه در مراکز انتقال خون نباید کیفیت فدای کمیت شود، گفت: بهترین محل برای ذخیره‌سازی خون در کشور در رگ‌های اهداکنندگان خون است. هر زمان به خون و فرآورده‌های آن احتیاج پیدا کردیم، مردم یار و یاور سازمان انتقال خون بودند. اهدای خون باید همیشگی و به صورت مستمر و روزانه باشد. با توجه به نیاز بیمارستان‌ها به پلاکت که یکی از فراورده‌های مشتق از خون است و در خارج از بدن و درون کیسه‌های خون تنها تا سه روز پایدار است و همچنین با توجه به حضور عزیزان تالاسمی در کشور که باید خون تازه تزریق کنند و ۲۰ درصد خون تهیه شده و اهدا شده در کشور به مصرف بیماران تالاسمی می‌رسد، بنابراین اهدای خون باید به صورت روزانه و همیشگی باشد.

حاجی بیگی با تاکید بر اینکه اهدای خون باید به صورت روزانه انجام شود، ادامه داد: درحال‌حاضر سال‌هاست که اهدای خون هیجانی در کشور جای خود را به تصمیم آگاهانه و اهدای خون مسئولانه داده است. باید توجه کرد که حجم هر کیسه خون اهدایی ۴۵۰ سی‌سی یا ۴۵۰ میلی لیتر است که البته ۶۳ سی سی یا میلی لیتر آن را ماده ضد انعقاد درون کیسه‌های خون، تشکیل می‌دهد.

۹۰ درصد اهداکنندگان خون کشور دارای گروه خونی مثبت

وی درباره گروه خونی اهدا‌کنندگان خون در کشور، گفت: در ایران ۹۰ درصد اهداکنندگان خون گروه خونی مثبت داشته و تنها ۱۰ درصد اهدا‌کنندگان خون دارای گروه خونی منفی هستند. به طوری که ۲۷ درصد اهدا‌کنندگان A مثبت، ۲۲ درصد B مثبت، ۳۴ درصد O مثبت و ۷ درصد AB مثبت هستند. در حالی که تنها سه درصد A منفی، دو درصد B منفی، چهار درصد O منفی و یک درصد AB منفی هستند. بنابراین فراوان‌ترین گروه خونی در کشور O مثبت است.

نوبت دهی به اهداکنندگان خون در فواصل معین

حاجی بیگی با اشاره به فرا رسیدن فصل سرما و زمستان، گفت: تمامی مراکز انتقال خون سراسر کشور با توجه به درخواست‌های فراوان از اهدای خون در حال برنامه‌ریزی جهت نوبت دهی اهدای خون به مردم و به صورت منظم و مرتب و با فواصل تعیین شده هستند. باید توجه کرد که به هیچ وجه در مراکز اهدای خون کیفیت، فدای کمیت نشود. با توجه به درخواست جهت اعزام تیم‌های سیار انتقال خون و استقرار این تیم‌های خونگیری در مراکزی که مردم از ما می‌خواهند، در حال نوبت دهی با فواصل مرتب هستیم تا بتوانیم جوابگوی این افراد باشیم. در عین حال سازمان انتقال خون خود را موظف می‌داند در مراکز انتقال خون تکریم ارباب رجوع به نحو احسن انجام شود.

زنان و مردان سالانه چند بار می‌توانند خون اهدا کنند؟

وی درباره شرایط اهدای خون در کشور، گفت: اهدا‌کنندگان خون هنگام مراجعه جهت اهدای خون حتماً کارت ملی به همراه داشته باشند، وزن اهداکنندگان خون باید بالای ۵۰ کیلوگرم باشد. همچنین آقایان در سال چهار بار و خانم‌ها به خاطر مسائل فیزیولوژیک سه بار در سال می‌توانند خون اهدا کنند. افرادی که تحت عمل جراحی قلب باز قرار گرفتند و زنان شیرده نیز از اهدای خون معافند. در عین حال حفظ سلامت داوطلبین اهدای خون و تکریم ارباب رجوع برای سازمان انتقال خون ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به هیچ عنوان از افرادی که شرایط اهدای خون ندارند و اهدای خون برای سلامتی‌شان مضر است، خون دریافت نخواهد شد. استانداردهای سازمان انتقال خون ایران به دلیل افزایش ضریب امنیت و سلامت خون اهدایی سختگیرانه است.

حاجی بیگی با بیان اینکه ضریب امنیت و سلامت خون اهدا‌کنندگان مستمر بسیار بیشتر از اهداکنندگان بار اول است، گفت: چراکه اهداکنندگان مستمر خون اصول خود مراقبتی را به خوبی رعایت می‌کنند.

حاجی بزرگی در بخش دیگری از صحبت‌هایش، گفت: مطابق دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت برای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت در هر کشور تعداد ۲۰ اهدا‌کننده خون مورد نیاز است تا نیازهای اساسی به انتقال خون تامین شود که البته این نیاز نیز بستگی به عرضه و تقاضا در کشورها دارد. تقاضا برای خون در کشورهای با درآمد بالا، به دلیل جراحی‌ها و بیماری‌های قلبی بیشتر است. در ایران میانگین شاخص اهدای خون به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت در ادارات کل انتقال خون کشور در سال ۱۳۹۸ نزدیک به ۲۵ بوده است. این در حالی است که در بعضی از استان‌ها این عدد بسیار بالاتر از نرم کشوری است. به عنوان مثال در استان سمنان شاخص اهدای خون به ازای هر هزار نفر ۴۰ نفر است که بسیار بالاتر از میانگین کشوری است. همچنین این عدد در استان مازندران ۳۸ نفر، در استان یزد ۳۲ نفر، در استان گیلان ۳۱ نفر، در استان فارس ۳۰ نفر، و در استان هرمزگان ۲۹ نفر است.

پاندمی کرونا و اهدای خون

حاجی بیگی با اشاره به وضعیت اهدای خون در شرایط پاندمی کرونا، گفت: مهم‌ترین دغدغه مراکز انتقال خون در دوران پاندمی کووید- ۱۹ حفظ توازن میان تولید و تقاضای خون است. تعداد اهداکنندگان ممکن است در این شرایط کاهش پیدا کند که نرخ این کاهش در بعضی از کشورها ۳۰ درصد بوده است، اما این کاهش تا حدی در هفته‌های پس از شروع پاندمی به دلیل کاهش نیاز به انتقال خون و کنسل شدن عمل‌های جراحی غیر اورژانسی جبران شده است. با توجه به مطالعات موجود و رفتار کرونا ویروس‌های قبلی احتمال انتقال این بیماری از طریق خون نزدیک به صفر است. همچنین در مواقع کاهش ذخایر خونی در دنیا ممکن است لازم باشد بیمارستان‌ها نیاز به خون بیماران را اولویت بندی کنند. تشکیل کمیته‌های بیمارستانی جهت کاهش هدر رفت خون و محصولات خونی و مدیریت بهینه مصرف خون باید در دستور کار قرار گیرد.

کاهش هفت درصدی اهدا خون در کشور به دلیل شیوع کرونا

وی افزود: در دوران شیوع کرونا در کشور در هشت ماه سال ۱۳۹۹ نسبت به ۸ ماهه مشابه آن در سال قبل، هفت درصد کاهش اهدای خون داشتیم. در هشت ماهه سال ۱۳۹۹ بیشترین میزان میزان خون اهدایی در کشور مربوط به استان‌های تهران با ۱۵ درصد، فارس با ۸ درصد و خراسان رضوی با هفت درصد بوده است.

رشد یک درصدی اهدای خون بانوان

وی ادامه داد: در عین حال رشد یک درصدی اهدای خون بانوان در ۸ ماهه سال ۹۹ نسبت به مدت مشابه آن در سال ۹۸ را شاهد هستیم که بیشترین میزان رشد این شاخص در این ۸ ماه در استان‌های چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، فارس، گلستان و هرمزگان بوده است. همچنین بیشترین میزان شاخص اهدای خون بانوان در کشور مربوط به استان‌های لرستان با ۸ درصد، کردستان با ۸ درصد و خراسان جنوبی با ۸ درصد بوده است. میانگین شاخص اهدای خون بانوان در کشور در ۸ ماهه امسال ۵.۲ دهم درصد بوده است که نسبت به مدت مشابه در سال ۹۸ یک درصد افزایش را نشان می‌دهد.

سخنگوی سازمان انتقال خون همچنین گفت: در هشت ماهه امسال، یک میلیون و ۵۹۱ هزار و ۲۱۳ نفر جهت اهدای خون به مراکز انتقال خون سراسر کشور مراجعه کردند که از این تعداد یک میلیون و ۲۵۷ هزار و ۸۴۶ واحد خون اهدا شده است. همچنین در طی این مدت ۲ میلیون و ۱۷۲ هزار واحد خون و فرآورده آن شامل گلبول قرمز فشرده شده، پلاکت و پلاسما به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور توزیع شده است.