به ازای هر هزار نفرچند تخت بیمارستانی در تهران داریم؟

برای دسترسی عادلانه به منابع سلامت، افراد دارای نیاز بیشتر به خدمات سلامت باید از خدمات بیشتری استفاده کنند. همچنین لازم است افراد ثروتمندتر، هزینه بیشتری برای خدمات سلامت بپردازند تا همه مردم بدون هیچ تبعیضی از سطح سلامتی برابری برخوردار باشند.

در این میان بخش قابل توجهی از بودجه نظام سلامت به بیمارستان‌ها اختصاص پیدا می‌کند. به همین دلیل توزیع تخت‌های بیمارستانی نیز باید متناسب با نیاز مردم جامعه باشد.

بر همین اساس پژوهشگران با انجام مطالعه‌ای در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸، با استفاده از داده‌های بیمارستانی وزارت بهداشت و داده‌های جمعیتی مرکز آمار ایران، توزیع جغرافیایی تخت‌های بیمارستانی شهر تهران را مورد بررسی قرار دادند.

بر اساس آمار تا پایان سال ۱۳۹۵، تعداد ۱۴۲ بیمارستان با ۲۴ هزار و ۵۳۵ تخت فعال در شهر تهران وجود داشته است. بیمارستان‌های خصوصی (۴۴ درصد) و بیمارستان‌های دانشگاهی (۳۰ درصد) بیشترین و بیمارستان‌های شرکت نفت (۰.۷ درصد) و بیمارستان‌های بنیاد شهید (۱.۴ درصد) کم‌ترین بیمارستان‌های شهر تهران را تشکیل داده‌اند.

از کل تخت‌های بیمارستانی موجود در شهر تهران، بیمارستان‌های دانشگاهی (۴۵ درصد) بیشترین تخت فعال را در اختیار دارند.

در دو دهه اخیر از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ حدود ۳۶ بیمارستان به بیمارستان‌های تهران و حدود پنج هزار و ۳۱۱ تخت (۲۲ درصد) به تخت‌های بیمارستانی شهر تهران اضافه شده است.

حدود نیمی از بیمارستان‌های شهر تهران بیش از ۴۰ سال قدمت دارند. بیمارستان‌های سینا (۱۴۴ سال)، روان‌پزشکی رازی (۱۰۵ سال)، ۵۰۲ ارتش (۹۴ سال)؛ قدیمی‌ترین بیمارستان‌های شهر تهران هستند.

بر اساس بررسی‌های انجام شده در این مطالعه؛ به ازای هر صد هزار نفر جمعیت، ۱.۶ بیمارستان و به ازای هر هزار نفر جمعیت، ۲.۸ تخت بیمارستانی در شهر تهران وجود دارد. بنابر بررسی‌ها شهر تهران از لحاظ تعداد تخت بیمارستانی به جمعیت، نسبت به میانگین این شاخص در کشورهای منطقه مدیترانه شرقی و جهان، از وضعیت مطلوبی برخوردار است.

با این وجود طبق ارزیابی انجام شده، در بین مناطق شهری تهران، عدالت در توزیع تخت‌های بیمارستانی رعایت نشده است. بررسی‌های این مطالعه نشان داد که مناطق ۶، ۱۲ و ۳، بیشترین بیمارستان و مناطق ۱۹، ۲۱ و ۱۵ کم‌ترین بیمارستان به ازای جمعیت را دارند. همچنین مناطق ۶، ۱۲ و ۳ بیشترین و مناطق ۱۹، ۸ و ۱۵ کم‌ترین تعداد تخت‌های بیمارستانی را به ازای جمعیت دارند.

منطقه شش تهران حدود ۲۳ درصد بیمارستان‌ها و ۲۴ درصد تخت‌های بیمارستان شهر تهران را به خود اختصاص داده، در حالی که ۲.۹ درصد از جمعیت شهر تهران را دارا است. طبق آمار حدود نیمی از بیمارستان‌های شهر تهران در مناطق یک، سه، شش و ۱۲ قرار دارند.

افزایش بی‌رویه تخت‌های بیمارستانی در یک منطقه شهری منجر به افزایش میزان پذیرش‌های بستری غیرضروری بیماران می‌شود. در مقابل، کمبود تخت‌های بیمارستانی، منجر به کاهش استفاده از خدمات بیمارستانی و همچنین، افزایش هزینه‌های غیرمستقیم پزشکی بیماران بابت مراجعه به بیمارستان‌های سایر مناطق شهری خواهد شد که این موضوع نارضایتی بیماران و افزایش هزینه‌های نظام سلامت را به دنبال خواهد داشت.

بررسی‌های این تحقیق نشان داد که توزیع تخت‌های بیمارستانی در شهر تهران با استفاده از شاخص جینی ناعادلانه است.

محققان این پژوهش می‌گویند: خدمات سلامت حق اساسی مردم است. وزارت بهداشت باید به صورت ادواری به سنجش عدالت در تأمین مالی، دسترسی و استفاده از خدمات سلامت بپردازد و با تدوین و اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های مناسب، نسبت به رفع نابرابری‌های سلامت در جامعه اقدام کند. بهبود عدالت در بخش سلامت مستلزم تقویت نظام سلامت و ارتقای کارکردهای حاکمیت، تأمین مالی، تولید منابع و ارایه خدمات سلامت است. افزون بر این، از آن‌جایی که عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بر سلامتی مردم اثر می‌گذارد، دولت نیز باید با اجرای سیاست‌هایی، به تقویت عدالت در برخورداری مردم جامعه از خدمات آموزشی، اجتماعی و رفاهی بپردازد.

در انجام این مطاله علی محمد مصدق‌راد، حامد دهنوی و علیرضا درودی؛ پژوهشگران دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه اردیبهشت ماه سال جاری به صورت مقاله «عدالت در توزیع تخت‌های بیمارستانی شهر تهران» در مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، منتشر شده است.