گفتند «معتادان کرونا نمی گیرند» مصرف مواد بیشتر شد!

کارشناسان حوزه اعتیاد معتقدند که گرایش به مصرف مواد مخدر در دوره کرونا در کشورمان افزایش یافته است. افزایش میزان اضطراب و افسردگی در سطح جامعه از جمله دلایل رشد بیشتر شدن مصرف مواد مخدر در دوره کرونا بوده است. همچنین دشواری‌های معیشتی سال‌های اخیر به همراه کاهش امید به آینده نیز در افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر در سطح جامعه تاثیر داشته است. در این میان بیشترین رشد گرایش به مصرف مواد مخدر در میان جوانان ۲۰ تا ۲۵ ساله مشاهده می‌شود و عمده این جوانان هم به مصرف مواد مخدر از نوع محرک آن می‌پردازند.

هرچند تا کنون آماری رسمی درباره افزایش مصرف مواد مخدر در ایران در دوره کرونا منتشر نشده است، اما بسیاری از کارشناسان حوزه اعتیاد معتقدند که در کشور ما هم مانند بیشتر نقاط جهان، در دوره کرونا عوارض روحی و روانی ناشی از دشواری‌های معیشتی، قرنطینه خانگی، کاهش فعالیت‌های اجتماعی و کمتر شدن امید به آینده از یک سو، به همراه افزایش تولید مواد مخدر صنعتی داخلی در سایه کاهش قاچاق مواد به دلیل دشوارتر شدن شرایط مرزی از سوی دیگر، منجر به رشد آمار اعتیاد به‌ویژه مصرف مواد محرک به‌خصوص در میان جوانان شده است.

همچنین از نظر بسیاری از کارشناسان حوزه اعتیاد، افزایش قیمت مواد مخدر در دوره کرونا بیشتر شدن آمار اعتیاد تزریقی را نیز به همراه داشته است؛ زیرا اساسا معتادان زمانی که به دلیل گران تر شدن مواد مخدر نمی‌توانند مواد مورد نیاز خود را تهیه کنند، سعی می‌کنند به جای تدخین یا همان دود کردن مواد مخدر به تزریق این مواد بپردازند تا بتوانند در هر بار مصرف، بخش بیشتری از نیاز بدن خود را تامین کنند

این نکته‌ای است که دکتر هومن منشئی، پزشک عمومی، درمانگر و پژوهشگر اعتیاد در میان گذاشت و اظهارکرد: در دوره شیوع کرونا گرایش به مصرف مواد مخدر در کشورمان بیشتر شده که مهم‌ترین دلیل آن نیز افزایش نگرانی نسبت به آینده در میان جوانان و نگرانی از فقدان برخورداری از رفاه اجتماعی در میان آحاد افراد جامعه بوده است.

وی افزود: هر چقدر که ناامنی اجتماعی و اقتصادی در سطح جامعه افزایش می‌یابد و گرانی‌ها بیشتر می‌شود، نگرانی مردم از عدم برخورداری از رفاه اجتماعی بیشتر می‌شود و همین مسئله بروز اپیدمی اضطراب و افسردگی در سطح جامعه را به همراه دارد که این امر، منجر به بیشتر شدن تمایل افراد جامعه به مصرف مواد مخدر می‌شود.

این درمانگر اعتیاد با تاکید بر نقش روشن شدن پرونده مربوط به فساد اقتصادی بر افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر عنوان کرد: هر چقدر مردم بیشتر با پرونده‌های مربوط به اختلاس و رانت خواری مواجه شوند، نه تنها آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی موجود در جامعه بیشتر می‌شود، بلکه همه افراد به دلیل این که احساس می‌کنند حق آنها در جامعه پایمال می‌شود، سرخورده می‌شوند و همین مسئله می‌تواند منجر به گرایش آنها به سمت مصرف مواد مخدر منجر شود.

شایعه "معتادان کرونا نمی‌گیرند" مصرف مواد مخدر را بیشتر کرد

منشئی، بروز شایعات مربوط به کاهش احتمال ابتلا به کرونا بر اثر مصرف مواد مخدر را نیز در رشد گرایش به اعتیاد موثر دانست و گفت: متاسفانه در دو سال گذشته این شایعه به شدت در سطح کشور دامن گیر شد و باعث شد که حتی برخی افراد که مصرف مواد مخدر را کنار گذاشته بودند، دوباره به بهانه پیشگیری از ابتلا به کرونا، مصرف این مواد را آغاز کنند.

این پژوهشگر اعتیاد ادامه داد: به صورت کلی ما شاهد افزایش التهاب در سطح جامعه هستیم که همین مسئله افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر را به همراه دارد؛ این التهابات نیز ناشی از بی‌ثباتی‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که همگی در افزایش اعتیاد در سطح جامعه اثرگذار هستند.

وی با تاکید بر این که تداوم نبود ثبات اقتصادی می‌تواند مصرف مواد مخدر در سطح جامعه را به یک اپیدمی تبدیل کند، عنوان کرد: وجود ثبات اقتصادی در یک جامعه، پایه اصلی وجود ثبات اجتماعی و فرهنگی است و بنابراین هرچقدر ثبات اقتصادی یک جامعه کمتر باشد، گرایش افراد به مصرف مواد مخدر نیز در آن افزایش می‌یابد.

افزایش گرایش به مصرف مواد مخدر در جوانان ۲۰ تا ۲۵ ساله

منشئی در پاسخ به این سوال که گرایش به مصرف مواد مخدر در چه سنینی بیشتر شده است، عنوان کرد: با توجه به این که بررسی کاملی روی این مسئله در سال‌های اخیر انجام نشده است، نمی‌توان پاسخ قاطعی به این سوال داد، اما آنچه که به وضوح در سطح جامعه مشخص است، این است که اساسا در سنین ۲۰ تا ۲۵ سال، با توجه به کاهش محسوس امید به ازدواج و اشتغال مناسب در میان جوانان، گرایش این رده سنی به مصرف مواد مخدر به شدت افزایش یافته است.

این درمانگر اعتیاد با تاکید بر این که شروع مصرف مواد مخدر در سنین زیر ۲۵ سال، بدترین دوران درگیری با این مواد محسوب می‌شود، تصریح کرد: کارشناسان حوزه اعتیاد معتقدند درگیری افرادی که در سنین زیر ۲۵ سال مصرف مواد مخدر را آغاز می‌کنند، بسیار بیشتر از افرادی است که بعد از این سن مصرف مواد را شروع می‌کنند؛ اکنون هم متاسفانه شاهد آن هستیم که شیوع مصرف مواد مخدر در جوانان زیر ۲۵ سال بیشتر از سایر افراد جامعه است.

وی درباره علت درگیر شدن بیشتر جوانان زیر ۲۵ سال با مواد مخدر توضیح داد: با توجه به این که افراد در این سن هنوز ثبات شخصیتی کاملی پیدا نکرده اند، طبیعتا آسیب‌های وارده به آنها بر اثر مصرف مواد مخدر بیشتر می‌شود. در این میان هرچه سن مصرف مواد مخدر کمتر باشد، قاعدتا آسیب‌های ناشی از مصرف این مواد هم افزایش می‌یابد.

کارتل‌های مواد مخدر نوجوانان ۱۳ تا ۱۸ ساله را نشانه رفته اند

منشئی با بیان این که مصرف مواد مخدر در ایران ریشه‌ای تاریخی دارد، اظهارکرد: مصرف مواد مخدر از قرن‌ها پیش در کشورمان وجود داشته، اما اتفاقی که در سال‌های اخیر رخ داده، تغییر الگوی مصرف بوده است. از دهه ۷۰ نیز که تعداد بیشتری از جوانان وارد چرخه اعتیاد شدند و سن مصرف مواد مخدر به شکل محسوسی کاهش یافت، آسیب‌های اجتماعی ناشی از مصرف مواد مخدر در سطح جامعه نیز رشد کرد.

این پژوهشگر اعتیاد ادامه داد: متاسفانه در دهه‌های اخیر کارتل‌های مواد مخدر قشن جوان تر و به‌خصوص نوجوان‌های بین ۱۳ تا ۱۸ سال را نشانه رفته اند، چون می‌دانند که این دسته از نوجوانان پایداری بیشتری در مصرف مواد مخدر دارند و تا سال‌های بیشتری مشتری آنها خواهند بود.

وی با تاکید بر نقش آسیب‌های فرهنگی بر افزایش گرایش به اعتیاد در سطح جامعه گفت: نباید فراموش کنیم که هرچقدر پایه‌های فرهنگی و ارزش‌های موجود در جامعه کمرنگ تر شود، گرایش افراد به مصرف مواد مخدر نیز افزایش می‌یابد؛ به طور مثال در زمان جنگ، ارزش هایی قوی در سطح جامعه وجود داشت که بخش زیادی از افراد به آن اعتقاد داشتند و به همین دلیل، سرعت رشد مصرف مواد مخدر در آن دوران بسیار کمتر از شرایط حاضر بود.

اپیدمی مصرف مواد محرک در جوانان در دو دهه اخیر

منشئی در پاسخ به این سوال که مصرف مواد محرک از جمله گل یا شیشه از چه زمانی در ایران آغاز شد، گفت: «شیشه» یکی از نخستین مواد مخدر صنعتی بود که راه خود را به بازار مواد مخدر ایران باز کرد. البته با وجود این که از ابتدای دهه ۸۰ شیشه وارد ایران شد، اما اپیدمی مصرف این ماده مخدر از حدود ۱۵ سال پیش آغاز شد؛ علت اصلی عمومی شدن مصرف شیشه در کشورمان نیز کاهش قیمت این ماده مخدر به دلیل افزایش تولید داخل آن بود. در سال‌های اخیر نیز شاهد آن بودیم که بعد از شیشه، مواد محرک دیگری مثل گُل، گراس، کراک و اخیرا هم کمیکال وارد بازار مواد مخدر کشورمان شدند و رفته رفته مصرف آنها هم به یک اپیدمی تبدیل شد.

اما نکته‌ای که از نظر این درمانگر اعتیاد باید به آن توجه داشت، این است که اساسا جوانان به دلیل انرژی بیشتری که دارند، عمدتا به سمت مصرف مواد مخدری می‌روند که هیجان مضاعفی در آنها ایجاد می‌کند؛ به همین دلیل، جوانان در سنین ابتدایی اعتیاد خود بیشتر به مصرف گل، حشیش و شیشه گرایش دارند و هرچه سن آنها بالاتر می‌رود، بیشتر به مصرف مخدرهایی گرایش می‌یابند که آنها را آرام تر می‌کنند؛ از این رو به گفته منشئی، کمتر می‌توان در میان معتادان بزرگتر از ۵۰ سال شاهد مصرف گل، حشیش و شیشه بود.

این پژوهشگر اعتیاد با تاکید بر بیشتر بودن آسیب‌های ناشی از مصرف شیشه نسبت به گل و حشیش اظهارکرد: اگر دو فرد همسن به صورت همزمان اعتیاد خود را آغاز کنند و یکی از آنها از همان ابتدا شیشه مصرف کند و دیگری گل یا حشیش، قطعا آسیب‌های جسمی و روحی وارده بر فردی که به مصرف شیشه می‌پردازد، بیشتر خواهد بود. البته عمدتا به ندرت پیش می‌آید که افراد اعتیاد خود را از شیشه آغاز کنند و معمولا اعتیاد به مواد مخدر از گل یا حشیش آغاز می‌شود و بعد به قرص‌های محرک و مواد شیمیایی مانند شیشه می‌رسد.

خلاقیت و کارآیی معتادان در ماه‌های اول اعتیاد بیشتر می‌شود

منشئی با تاکید بر وجود اشکالات متعدد در نظام آموزشی کشور در حوزه اعتیاد عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین اشکالاتی که در نظام آموزشی ما درباره آموزش‌های مربوط به اعتیاد وجود دارد، این است که ما همواره تاکید می‌کنیم که مصرف مواد مخدر، افراد را از اشتغال بازمی‌دارد و حتی در عمده فیلم‌ها و سریال هایی هم که در حوزه اعتیاد ساخته می‌شود، معتادان افرادی هستند که از نظر اقتصادی و اجتماعی مشکلات زیادی دارند و توان کار کردن ندارند.

این در حالی است که به گفته این درمانگر اعتیاد، اغلب معتادان به‌خصوص کسانی که در ابتدا به مصرف مواد محرک می‌پردازند، در ماه‌های اولیه احساس می‌کنند که برخلاف این آموزش ها، انرژی، توان خلاقیت و ابتکار عمل آنها بسیار بیشتر شده است. در چنین شرایطی نیز افرادی که در شروع اعتیاد قرار دارند، با این تصور که هیچ گاه توان کار کردن خود را از دست نخواهند داد، مصرف مواد مخدر را افزایش می‌دهند و همین مسئله نشان می‌دهد که ارائه آموزش‌های اشتباه نیز بر رشد گرایش افراد به مصرف مواد در سطح جامعه اثر گذاشته است.

بنابراین از نظر این پژوهشگر اعتیاد، افراد باید توجه داشته باشند که در ماه‌های اولیه مصرف مواد مخدر، خلاقیت، ابتکار عمل و توان کار کردن معتادان رشد می‌کند، اما هرچقدر که اعتیاد افراد بیشتر می‌شود و این بیماری در بدن آنها تثبیت می‌شود، رفته رفته معتادان شاهد افت عملکرد خود خواهند بود و به همین دلیل است که گفته می‌شود اعتیاد می‌تواند زمینه بیکاری افراد را به همراه داشته باشد.

تلاش برای کاهش تقاضا؛ مهم‌ترین راهکار مبارزه با اعتیاد

منشئی درباره راهکارهای جلوگیری از گرایش فزاینده به مصرف مواد مخدر در کشور گفت: متاسفانه در تمام سال‌های گذشته، بیشترین تمرکز فعالیت مسئولان ما در حوزه مبارزه با مواد مخدر، بر مبارزه با عرضه این مواد بوده و تا کنون کمتر اقدامات موثری برای کاهش تقاضای مواد مخدر در سطح جامعه انجام شده است؛ این در حالی است که تلاش برای کاهش تقاضا، تاثیر بسیار بیشتری از مبارزه با عرضه مواد مخدر در جلوگیری از افزایش آمار اعتیاد دارد و ما هرچقدر که برای کاهش تقاضا به مواد مخدر در کشورمان تلاش کنیم، طبیعتا حوزه عرضه نیز با مشکل مواجه خواهد شد.

این در حالی است که به گفته این درمانگر اعتیاد، نه تنها تمام تلاش هایی که در سال‌های اخیر در راستای مبارزه با عرضه مواد مخدر انجام شده است، منجر به کاهش ورودی این مواد به سطح جامعه نشده، بلکه هم اکنون شاهد عرضه بیشتر مواد مخدر نسبت به گذشته هستیم و متوسط سرعت دستیابی به مواد مخدر در شهر تهران به زیر ۱۵ دقیقه رسیده است؛ مسئله‌ای که نشان می‌دهد بیشتر تلاش‌ها در راستای مبارزه با مواد مخدر به شکست انجامیده است.

این پژوهشگر اعتیاد با تاکید بر این که تلاش برای کاهش تقاضا مهم‌ترین راهکار برای مبارزه با اعتیاد است، عنوان کرد: ما باید آموزش‌های مربوط به کاهش تقاضا و پیشگیری از دچار شدن به اعتیاد را در سطح خانواده‌ها گسترش دهیم؛ زیرا ما نمی‌توانیم کودکان و نوجوانانی تربیت کنیم که دچار اختلال شخصیت هستند، اعتماد به نفس آنها پایین است، نه گفتن بلد نیستند و تکنیک‌های حل مسئله را نمی‌دانند و بعد انتظار داشته باشیم که این افراد در آینده به مواد مخدر روی نیاورند.

وی در پایان تصریح کرد: اگر مسئولان ما ۸۰ درصد از انرژی و وقتی را که صرف مبارزه با عرضه مواد مخدر می‌کنند، صرف آموزش خانواده‌ها کنند و نکات لازم درباره فرزندپروری را به آنها آموزش دهند، قطعا شاهد کاهش گرایش به مصرف مواد مخدر در کشورمان خواهیم بود؛ البته باید توجه داشته باشیم که تاثیرات این گونه آموزش‌ها بسیار طولانی خواهد بود و ما برای مشاهده تاثیرات تلاش برای کاهش تقاضا در سطح جامعه، باید صبوری زیادی به خرج دهیم.