درآمد مدیریتی از کنار خیابان / ماهی ۲۰ میلیون ناقابل با ساز و آواز

موسیقی خیابانی بیش از ۱۶۵ سال قدمت دارد. این یعنی با پدیده ای معتبر و خاطره انگیز طرف هستیم. سالیان سال است که در گوشه گوشه شهر عده‌ای به صورت انفرادی و گاهی جمعی، در کنار خیابان ایستاده و نوازندگی می‌کنند. این روزها این افراد را می‌شود در معابر اصلی شهر و ورودی متروها مشاهده کرد.

مقاومت و پافشاری جوانان برای اجرای خیابانی سبب تغییر نگاه جامعه، دست کم از سوی موافقان و مخاطبان آن‌ها، شده است؛ به طوری که "خیابانی" بودن دیگر نه تنها عنوانی قبیح و تحقیرآمیز نیست بلکه عنوانی برای نسبت‌ دادن صفات پسندیده، ارزشمند و قهرمان‌پرورانه است.

کسانی که به تماشای این هنرنمایی مشغول اند، مبلغی را به آنها پرداخت می‌کنند. البته برخی از آنها در کنار نوازندگی، اقدام به خوانندگی هم می‌کنند. این هنرمندان اخلاق و خصوصیات خاص خودشان را دارند و باید کمی با آنها صحبت کرد تا سر از کارشان درآورد. برای همین به برخی خیابان های پر رفت و آمد تهران رفتم تا بتوانم گپ کوتاهی با آنها بزنم.

ساعت ۹ صبح، ورودی مترو صادقیه، شخصی روی زمین نشسته و مشغول نوازندگی گیتار است. در کنارش، صدای زیبایی هم دارد و مشغول خواندن ترانه‌ است. عده‌ای کاملا بی‌توجه از کنارش رد می‌شوند اما تعدادی هم در سایه ایستاده‌اند و مشغول شنیدن هنرنمایی او هستند. درون جعه سازش، یک هزار تومانی بیشتر نبود اما او با علاقه زیاد ادامه می‌داد. کمی جلوتر که رفتم، متوجه شدم که نابینا است. برایم عجیب بود که چطور توانسته با وجود عدم بینایی، موسیقی را یاد بگیرد و نت‌ها را انقدر دقیق پیاده کند.

اندکی صبر کردم تا زمان استراحتش برسد. کنارش نشستم و با یک خسته نباشید سوالم را از او پرسیدم. چطوری با وجود نابینایی، موسیقی را یاد گرفتید؟سرش را به سمت من چرخاند و گفت«از اولش که کور نبودم. یهویی اینجوری شد و دکترا گفتن یه آسیب مغزیه. کاریشم نمیشه کرد. این موسیقیم قبل از اینکه کور بشم یاد گرفتم. الانم بلدم سیمای گیتار چی به چیه.» سخت نیست؟« چرا سخت باشه؟ خدا هرچی از آدم بگیره یه چی دیگه بهش میده. منم اصلا سختم نیست» از کجا متوجه می‌شوید که چه مقدار پول به شما می‌دهند؟« ازشون می‌پرسم. اونا هم تا متوجه کوری من میشن خودشون میگن چقدره. پول از با ارزش‌ترین چیز‌ها توی زندگیه. خیلی سخته بهت پول بدن و نتونی ببینی.» من فکر کردم برای دل خودتون ساز می‌زنید« نه بابا، دلت خوشه ها. برای دل خودم بزنم که چی بشه؟ برای پول این کارو می‌کنم. برای دل خودم بزنم کسی میاد بگه بیا ۱۰۰ هزار تومن رو بگیر و خرج زندگی کن؟»

در یکی دیگر از ایستگاه‌های مترو، جوانی قد بلند با لباس‌های مشکی ایستاده و صدایش تمام محیط را پر کرده است که حتی از فاصله دور هم قابل شنیدن است. تنها کسی بود که بیشتر از دیگران داخل ساک گیتارش پول جمع شده است

درآمد بالا از نوازندگی خیابانی

همان طور که با من مشغول صحبت بود، با سیم‌های گیتارش بازی می‌کرد و آروم سرش را تکان می‌داد. به سوال هایم ادامه دادم. مگر این کار درآمدش چقدر است که خرج زندگی را تامین کند؟« کم نیست، زیادم نیست. ولی روی هنر نمیشه که نرخ گذاشت. هرچی از هنر پول دربیاری بازم کمه. از ۸ صب میام همین جا میشینم تا شب. بالای ۵۰ تا موسیقی میزنم و دوباره از اول همونارو تکرار می‌کنم. آدم نباید درآمدشو بگه به کسی ولی من میگم. روزی ۸۰۰ تومن درمیارم. وقتی مادرم میاد دنبالم، میگه یه عالمه پول توی کیف سازمه.» نمیترسید از این که کسی پول هارا بردارد؟« اون کسی که از من پول بدزده، حتما خیلی نیازمنده که این کارو می‌کنه. وگرنه از کور دزدی کردن که کاری نداره بابا.» بیشتر از این وقتش را نگرفتم. از کنارش بلند شدم و یک تشکر از او کردم و رفتم.

فروش هنر یا نمایش هنر؟

برخی کارشناسان معتقد هستند که باید موسیقی خیابانی هم سر و سامان بهتری بگیرد. از اهداف مهم ساماندهى حفظ نظم عمومی و آسایش مردم است، اجراهای خیابانی نباید مخل آسایش مردم در ترددها یا تداخل‌های خارج از عرف باشد. ضمن اینکه بهتر است دیدگاه پیشکسوتان و اساتید موسیقی در گونه‌های ایرانی، نواحی و کلاسیک به خوبی و با حفظ حقوق مولف در نظر گرفته شود. بدین ترتیب حرمت موسیقى اصیل ایرانى حفظ شده و با تداخل اجراهاى خیابانى و موسیقى هاى کوچه بازارى آش شله قلمکارى براى جامعه هنرى و آینده هنر موسیقى این مرز و بوم فراهم نخواهد شد.

غروب یک روز کاری، جنب ایستگاه‌های تاکسی، شخصی با موهای بلند روی سکو نشسته بود و موسیقی خارجی می‌خواند. انگار واقعا از آن ور آب آمده. رو به رویش هم جمعیتی اندک ایستاده بودند که با او همخوانی می‌کردند.

خیلی منتظر ماندم تا کارش تمام شود بلکه بتوانم گپ کوچکی با او بزنم. دورش که خلوت شد، کنارش نشستم و بحث را اینطور آغاز کردم. خسته نباشید، کلاس رفتین که انقدر قشنگ ساز می‌زنید؟«کلاس که زیاد رفتم. دانشجوی رشته هنرم. موسیقی می‌خونم. تازه یه عالمه مونده برای این که بتونم حرفه‌ای تر بشم. این کارایی که الان می‌زنم خیلی تمرین کردم.» پولی که از مردم دریافت می‌کنید فروش هنر نیست؟« مگه من ازشون خواستم پول بدن؟ خودشون میان وایمیسن و پول میذارن. کسی مجبورشون نکرده که. بعدشم کی از پول بدش میاد؟ شهریه دانشگام جور میشه. فروش هنر یعنی چی؟ هنر مگه فروشیه؟ وقتی ساز می‌زنم هم خودم لذت می‌برم هم مردم. هر کسیم خیلی خوشش بیاد یه پولی میده.» چقدر درآمد داره؟« گفتم که به چشم درآمد نگاه نمی‌کنم بهش اما روزی ۵۰۰ جمع میشه. بیشتر برای تمرین و شاد کردن مردم میزنم. نیازمند نیستم، همین گیتار یه عالمه پولشه. الان بیشتر دانشجو‌های هنر برای تمرین، توی خیابون ساز می‌زنن چون آمادگی لازم رو برای اجرا توی کنسرت و جاهای مهم داشته باشن.

برخی کارشناسان معتقد هستند که باید موسیقی خیابانی هم سر و سامان بهتری بگیرد. از اهداف مهم ساماندهى حفظ نظم عمومی و آسایش مردم است، اجراهای خیابانی نباید مخل آسایش مردم در ترددها یا تداخل‌های خارج از عرف باشد

۱۵ تا ۲۰ میلیون درآمد

در یکی دیگر از ایستگاه‌های مترو، جوانی قد بلند با لباس‌های مشکی ایستاده و صدایش تمام محیط را پر کرده است که حتی از فاصله دور هم قابل شنیدن است. تنها کسی بود که بیشتر از دیگران داخل ساک گیتارش پول جمع شده است. صدایش خوب بود و تقریبا تعدادی در حال تماشای هنر نمایی او بودن. بیشتر موزیک‌های معروف را با صدای خودشان می‌خواند. کمی گذشت و مشغول جمع کردن پول‌ها شد. کنارش ایستادم و سوالم را این گونه پرسیدم، چطور انقدر خوب صدای هنرمندان رو تقلید می‌کنید؟« این نتیجه چند سال تلاشه. خیلی وقت گذاشتم و کلیپ‌های زیادی دیدم تا بتونم دقیقا مثل خودشون بخونم.» چرا در برنامه‌ها اجرا نمی‌کنید؟ درآمدش بیشتر نیست؟« تا قبل کرونا برنامه زیاد دعوت می‌شدم و جاهای زیادی می‌رفتم. روزی یه برنامه دعوت می‌شدم و تقلید صدا می‌کردم. از وقتی کرونا اومد کاسبی منم بهم ریخت و میام این جا می‌خونم.

پولش کمه‌ها ولی خب اون اشتیاقو دیگه ندارم. اونجا برای هر برنامه ۱میلیون می‌گرفتم برای فقط ۲ساعت کار. اما این جا باید چند ساعت وایسم تا بتونم حداقل ۶۰۰ تا ۷۰۰ دربیارم. الانم دوباره کرونا شدت گرفته و فعلا از برنامه خبری نیست.» ماموران مترو اذیت نمی‌کنند؟« چرا اما خب رفیق شدم باهاشون دیگه. خودشنم گاهی میان این جا و یکم تماشا می‌کنن. الانم منتظرم کرونا کم تر بشه و دوباره برم سر برنامه.» موفق باشید.

البته این موزیک‌های خیابانی فقط مخصوص مکان‌های مشخصی نیست، بلکه در داخل کوچه‌ها دیده شده که افرادی ویالن در دست دارند و ساز می‌زنند. عده‌ای از پنجره برای آنها پول می‌اندازند و عده‌ای هم ترجیح می‌دهند برای آن که بی‌احترامی نشود پله‌ها را پایین بروند.

گیتار، ویالن و گاهی سنتور، از رایج‌ترین ساز هایی هستند که از آنها استفاده می‌کنند. کسانی که کار موسیقی خیابانی را انجام می‌دهند، یا نیازمند هستند یا برای نمایش هنر این کار را انجام می‌دهند که مردم به هر ۲ پول را پرداخت می کنند.

این افراد بدون پرداخت اجاره و مالیات، کار خود را انجام می دهند و مبالغ بالایی را دریافت می کنند.