ایجاد افکار خودکشی با مصرف این داروها / والدین مراقب تغییر رفتار فرزندان باشند

شاید به جرات بتوان گفت خودکشی جزء تلخ ترین اتفاق ها است. متاسفانه آمار خودکشی در کشورمان در سال های اخیر صعودی گزارش شده است، طوری که از سال ۹۹ به بعد آمار روزانه از ۱۳ نفر به ۱۵ نفر رسیده است. آغاز هفته جاری با روز جهانی پیشگیری از خودکشی آغاز شد. بر همین اساس خبرنگار گسترش نیوز با فرهاد پرویزیان روانپزشک و مجید ابهری جامعه شناس به گفتگو پرداخته است که در ادامه می خوانیم.

نقش اختلال های شخصیتی در اقدام به خودکشی

فرهاد پرویزیان درمانگر بالینی و مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: عوامل مختلفی درباره تصمیم گیری به خودکشی وجود دارد. از دیدگاه روانشناسی ممکن است خودکشی به اختلال شخصیت مرتبط باشد و از طرفی هم ممکن است، اختلال روانی عامل آن باشد. با توجه به بررسی روانپزشک نوع خودکشی مربوط به اختلال شخصیت متفاوت با اختلال شخصیت روانی است.

در برخی داروهای افسردگی عارضه ایجاد افکار خودکشی در مصرف کننده مشاهده می شود، بنابراین پزشک معالج این احتمال را باید با خانواده بیمار در جریان بگذارد.

وی افزود: اختلال شخصیت در مورد موضوع خودکشی در ۳ نوع تقسیم بندی می شود. اختلال شخصیت نمایشی، اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی. در اختلال شخصیت فردی که مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است، دست به خودکشی فریبکارانه می زند. یعنی با اهرم تهدید سعی می کند امتیازاتی را از اعضای خانواده یا افراد مهم زندگی بگیرد. مثلا فردی برای دیرتر برگشتن به خانه یا پافشاری بر داشتن روابط نامشروع اقدام به خودکشی فریبکارانه می‌زند. در مواردی نیز دیده می شود خودکشی فرد به طور نمایشی است، به این معنی که خودکشی واقعی صورت نمی گیرد و فقط فرد وانمود به خودکشی می کند اما در مورد افراد ضد اجتماعی خودکشی می تواند واقعی انجام شود. بنابراین یک روانشناس برای بررسی مشکل باید تشخیص دهد که خودکشی فریبکارانه یا نمایشی است.

افسردگی را در احتمال خودکشی جدی بگیرید

این روانشناس بالینی ضمن هشدار جدی درباره افرادی که دچار افسردگی هستند، اشاره کرد: در مورد کسی که دچار اختلال روانی مانند افسردگی است، تهدید به خودکشی را باید جدی گرفت. روانشناس‌ها معمولا در مورد افسردگی گروهی از علائم را مورد بررسی قرار می دهند. مثلا تغییر در اشتها، به هم خوردن نظم خواب، عدم تمرکز، فکر به تجربه های تلخ گذشته، احساس ناامیدی و بی انگیزگی از نشانه های مهم در افراد افسرده است که احتمال دارد در موارد حاد فرد را به افکار خودکشی سوق دهد.

نقش درمانگر بر اقدام بیمار درباره خودکشی

پرویزیان اظهار داشت: معمولا روانشناس‌ها با پرسش چند سوال به این جواب می رسند که آیا فرد به فکر خودکشی و آسیب رساندن به خود بوده است یا خیر. برخی بر این باورند که نباید این سوال به صورت مستقیم پرسیده شود و البته گروهی بر ضرورت این پرسش تاکید دارند به این دلیل که مسئولیت روانشناس درباره ریسک به وقوع پیوستن این احتمال به شدت بالا است. در صورتی که روانشناس یا درمانگر تشخیص دهد که بیمار افسرده در خطر اقدام به خودکشی است باید مراتب بستری شخص را تا زمان برطرف شدن ریسک خودکشی انجام دهد.

روانشناس بالینی ضمن تاکید بر تاثیر عوامل محیطی در افزایش آمار خودکشی ها افزود: متاسفانه در جامعه امروزی عوامل محیطی خطر خودکشی ها را افزایش داده است. عواملی نظیر مشکلات مالی و اقتصادی و شرایط متعدد در خانواده از جمله مواردی است که احتمال هدایت فرد مستعد به خودکشی را قوت می بخشد.

اهمیت تشخیص پزشک درباره نوع اختلال بیمار

پرویزان خاطرنشان کرد: اگر در خانواده ای، تجربه تلخ خودکشی یکی از اعضا را داشته باشد، در درجه اول باید توسط فرد متخصص و روانشناس تشخیص داده شود که اقدام به خودکشی از چه نوعی بوده است. نوع رفتار با فردی که فریبکارانه اقدام کرده که قطعا بسیار متفاوت است با کسی که اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارد و یا دچار اختلال روانی است. در تمام این موارد روانشناس یا روانپزشک مربوطه پروتکل های مخصوص به آن فرد را به خانواده آموزش می دهد. خودکشی در افرادی که دچار افسردگی هستند به مراتب مراقبت بیشتری را می طلبد و حتی در صورت لزوم فرد باید دارو درمانی را آغاز کرده و در موارد شدیدتر بستری شود.

عارضه خطرناک داروهای ضد افسردگی

این روانشناس بالینی ضمن اشاره به عوارض داروها گفت: داروهای ضد افسردگی تجویزی توسط روانپزشک برای بیماران متاسفانه بدون عوارض نیست. به عنوان مثال در برخی از داروهای SSRIs  و حلقه‌ای‌ها عوارض ایجاد افکار خودکشی را می توان مشاهده کرد. بنابراین روانپزشک یا روانشناس درخصوص تجویز این داروها به بیمار باید خانواده را در جریان بگذارند که اگر چنین افکاری در بیمار ایجاد شد، می بایست مراتب را به پزشک معلاج اطلاع بدهند.

عامل مهم گرانی تفریح بر افزایش افسردگی

مجید ابهری جامعه شناس به گسترش نیوز گفت: خودکشی یعنی قتل عمدی و اختیاری رشته زندگی به دست خود فرد. علت افزایش خودکشی در سال های اخیر به دو عامل بستگی دارد، عوامل محیطی و عوامل رفتاری. عوامل محیطی شامل گرانی، تورم، در دسترس نبودن ابزار نشاط و شادی است. در کشور ما متاسفانه ابزار شادی بسیار گران و خارج از دسترس فرزندان خانواده‌های متوسط، سطح پایین و کم درآمد است. در کنار دلایل محیطی، دلایل رفتاری و فردی نیز  در تصمیم به خودکشی تاثیرگذار است و این  عوامل عبارتند از افسردگی، کم رنگ شدن ارزش‌های معنوی، فاصله گرفتن والدین از فرزندان، عدم آشنایی با مهارت های زندگی توسط آنان است.

۸۰ درصد بهبودیافتگان کرونا تا مدت‌ها دچار افسردگی، انزوا و گوشه گیری می شوند. همین افسردگی و انزوا اگر مورد توجه روانکاوی و روان درمانی قرار نگیرد، منجر به خودکشی می‌گردد.

دلیل افزایش آمار خودکشی در کشور

وی درباره علت افزایش آمار خودکشی در جامعه ما به ویژه در گروه سنی جوانان و نوجوانان تاکید کرد: فاصله گرفتن والدین از فرزندان، افسردگی در این گروه سنی، عدم دسترسی به ابزار شادی و تفریحات سالم، چشم و هم چشمی و حسادت ورزی به هم سالان یکی از دلایل اصلی در افزایش آمار افسردگی است. نوجوانان و جوانان به سادگی تصمیم می گیرند و با سرعت اجرا می کنند. والدین بدون توجه به سن رشد فرزندان خود از بردن آن‌ها نزد مشاورین روانشناختی مجرب و همچنین تجزیه و تحلیل روانی و رفتاری آن ها خودداری می‌کنند. متاسفانه به دلایل فوق همچنین افزایش آمار اعتیاد بین جوانان، این موارد دلایل اصلی بالا رفتن آمار خودکشی است.

افسردگی ۸۰ درصدی در میان بهبودیافتگان کرونا

ابهری خاطرنشان کرد: براساس یک پژوهش میدانی توسط بنیاد علوم رفتاری افرادی که مبتلا به کرونا شده اند و از این بیماری بهبود یافته اند حدود ۸۰ درصد این افراد تا مدت ها دچار افسردگی، انزوا و گوشه گیری می شوند. همین افسردگی و انزوا اگر مورد توجه روانکاوی و روان درمانی قرار نگیرد، منجر به خودکشی می گردد. متاسفانه افراد مستعد در خانواده وقتی در میان دوستان، اقوام، فامیل و همسایگان با مورد خودکشی روبرو می شوند در تصمیم خود درباره خودکشی مصمم تر می گردند.

نقش خشونت در بالا رفتن آمار خودکشی

این جامعه شناس تصریح کرد: از نگاه رفتار شناسی اجتماعی باید به یک نکته اشاره کرد. بالا رفتن خشونت در جامعه، در شبکه های اجتماعی، فضای سایبری، بازی‌های رایانه‌ای ارقام خشونت بسیار بالا است. حدود ۹۰درصد از بازی‌های رایانه‌ای دارای صحنه‌های خشونت آمیز و خشن هستند. تشویق به دگرکشی و استفاده از صلاح گرم و سرد در این بازی‌ها رایج است. برای نوجوانان و جوانانی که در سن ظهور هم ذات پنداری و الگوسازی برای خود هستند، مشاهده این مدل خشونت‌ها آن ها را به سمت خشونت می‌کشاند.

نقش مقایسه کردن با همسالان در تصمیم به خودکشی

ابهری افزود: خانواده هایی که در بین خود افراد مستعد به خودکشی دارند و یا اگر فرزندان یا نزدیکانی دارند که یک بار اقدام به خودکشی کرده است باید با دقت فرد مستعد را زیر نظر بگیرند و آن شخص باید تحت نظر مشاور قرار بگیرد. البته اقدام به خودکشی در برخی جوانان و نوجوانان جنبه تنبیه والدین و اطرافیان را دارد. یعنی جوان از والدین خود تقاضای مواردی مثل موتور، خودرو یا... دارند و این درخواست از توان خانواده خارج است اما این فرزند حقیقت موجود را درک نمی کند یا دچار مقایسه با دوستان هم سالانش می شود. در این شرایط فرد وقتی با جواب منفی والدین روبرو می شود به وادی افسردگی کشیده شده و دست به خودکشی می زند.

نقش نزدیکی والدین به فرزندان درباره معضل خودکشی

این جامعه شناس تاکید کرد: ارتباط نزدیک و دوستی والدین با فرزندان یکی از واکسیناسیون های رفتاری برای جلوگیری از افسردگی و خودکشی  است. پدر باید با پسر دوست بوده و همانند دو دوست با هم صحبت کنند و حقایق زندگی را تاجایی که اجازه دارد در اختیار فرزند قرار دهد. تفریحات ساده ای مثل سینما رفتن یا ناهاری دو نفره والدین با فرزند می تواند از فاصله کاذب بین فرزند با والدین بکاهد.

وی ادامه داد: از نگاه روانشناسی، در سنین نوجوانی یعنی در دوران پیش بلوغ یا پسابلوغ به دنبال الگوی رفتاری برای خود می گردد. اگر این الگو توسط والدین، مربیان و نهادهای آموزشی به فرزندان ارائه نگردد نوجوان خود به دنبال جستجو رفته و الگویی انتخاب می کند که از هر حیث مورد تایید آن باشد. گروه‌های موزیک هوی متال، بلک متال، متالیکا و امثال اینها گروه هایی هستند که در بالارفتن خشونت در بین جوانان و در نهایت افسردگی و خودکشی می گردد.

نقش مواد مخدر در افزایش آمار خودکشی در بین جوانان

ابهری درباره نقش استفاده از مواد مخدر در افزایش آمار خودکشی گفت: استفاده از برخی مواد مخدر گیاهی با شایع نمودن اینکه این مواد اعتیاد آور نیستند مثل گیاه گل که یکی از اعتیاد آورترین و خطرناک ترین مواد مخدر است، متاسفانه آمار خودکشی را افزایش داده است. والدین باید در این موارد از فرزندان مراقبت کنند و البته این کنترل باید غیر مستقیم باشد. والدین باید آنچنان هنرمندانه و ظریف این کنترل را انجام دهند که فرزندان متوجه این کنترل نشوند. والدین باید بدانند فرزندان و جوانان با آن ها تفاوت فاحش دارند. فرزندان در این زمانه ارتباط زیادی با اینترنت و گوشی دارند و به سادگی از طریق موتورهای جستجوگر به جواب پرسش‌هایشان می رسند. متاسفانه انواع مواد مخدر به سادگی و سریع در دسترس نوجوانان و جوانان است به همین دلیل باید والدین و نهادهای آموزشی باید با دقت و کنترل فرزندان در این ابعاد توجه کافی بنمایند.