باید قیمت خودرو درب کارخانه و بازار یکی شود

شورای رقابت فرمول قیمت‌گذاری خودرو را تغییر داد و بر این اساس قرار است از این به بعد در فرمول جدید، نرخ بازار در نظر گرفته شود و اگر خودروسازان افزایش تولید ۵۰ درصدی داشته باشند، نرخ خودرو درب کارخانه تغییر خواهد کرد و با این افزایش تولید، افزایش نرخ هم خواهیم داشت، اما این بین موافق و مخالفایی هم وجود دارد.

به گفته کارشناسان صنعت خودرو، یکی از معضلات اقتصاد ایران، قیمت‌گذاری دستوری است که هم باعث افزایش رانت و فساد، هم باعث از بین رفتن بخش تولید می‌شود. صنعت خودرو، یکی از بخش‌هایی است که انحصار و قیمت‌گذاری نه تنها این صنعت را به ورطه ورشکستگی کشانده بلکه کیفیت را به پایین‌ترین حد تنزل داده ‌است.

شورای رقابت در گذشته در فرمولی که داشت، نرخ تورم بخشی را در نظر می‌گرفت و بر اساس فرمول، سقف قیمتی خودرو‌های پرتیراژ خودروسازان داخلی را اعلام می‌کرد و اکنون با تغییر فرمول، واکنش‌های تندی هم از سوی مصرف‌کنندگان و هم از سوی خودروسازان را داشته است. اما راه‌حل واقعی چیست؟ این پرسش را با احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران مطرح کردیم تا نگاه بخش تولید را نسبت به این موضوع بدانیم.

تاثیرات فرمول شورای رقابت بر بازار خودرو

احمد نعمت بخش دبیر انجمن خودروسازان با اشاره به تاثیرات فرمول شورای رقابت بر بازار خودرو، گفت: هر تغییری که در واقع شورای رقابت دارد و باعث شود نرخ جدید کارخانه با بازار تفاوت داشته باشد، به نتیجه نمی‌رسد، یعنی اکنون باید راهی را رویم که خودرو از ۲ نرخی خارج شود و به تک نرخی برسد.

او بیان کرد: بار‌ها به مجلس و اعضای شورای رقابت گفته‌ایم که باید نرخ خودرو درب کارخانه و بازار یکی شود و اینگونه رانت و فساد از بین خواهد رفت. اینگونه قرعه کشی هم از بین خواهد رفت، یعنی باید بگذاریم خودرو در حاشیه بازار به فروش رود. بحث اقتصادی می‌گوید نرخ هر کالایی را عرضه و تقاضا مشخص می‌کند کسی هم منکر این موضوع نیست.

دبیر انجمن خودروسازان تشریح کرد: ما خودروسازان برای اینکه خودرو گران نشود، تلاش به افزایش تولید داشته‌ایم و اکنون در ۸ ماه اول سال، ۲۸ درصد افزایش تولید سواری داشتیم، یعنی عرضه را کم نکردیم و باعث افزایش نرخ نشده‌ایم. برای اینکه تقاضا کم شود باید اجازه دهیم خودرو در حاشیه بازار به فروش رود.

نعمت بخش با اشاره به وجود رانت و فساد در قرعه کشی خودرو، ادامه داد: از هر هزار نفر ثبت نامی، ۳ نفر در قرعه کشی‌ها برنده می‌شوند، یعنی ۹۹۷ نفر نمی‌توانند در این قرعه کشی‌ها برنده شوند. در بازار بالغ بر ۲ هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان پول سرگردان وجود دارد و این باعث می‌شود با شروع ثبت نام افراد هجوم به ثبت نام آورند و بتوانند از این رانت استفاده کنند.

او ادامه داد: یک شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران داریم که خدمات پس از فروش شرکت‌ها را رصد می‌کنند و بر اساس آماری که داده است،  متوجه می‌شویم ۸۰ درصد برندگان خودرو در قرعه کشی پس از تحویل خودرو، آن را فروخته‌اند چرا که فروش آن در حاشیه بازار سود خوبی دارد.

دبیر انجمن خودروسازان تشریح کرد: اگر پیشنهادی که شورای رقابت داده نزدیک به نرخ بازار باشد و این رانت از بین رود، باعث سر و سامان دادن به بازار می‌شود و اگر به نتیجه نرسد و نرخ طوری باشد که همچنان با بازار اختلاف داشته باشد، به نتیجه نخواهد رسید.

نقش پررنگ نرخ بازار، در قیمت‌گذاری دستوری

ابوالفضل خلخالی عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران در گفت‌وگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به تاثیرات فرمول شورای رقابت بر بازار خودرو، گفت: باید در قیمت‌گذاری خودرو حتما بازار نقش داشته باشد. حالت ایده آل این است که قیمت‌گذاری در نقطه تعادل عرضه و تقاضا، در بازار تعیین شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ایران ادامه داد: ما در کشورمان چون شرایط انحصاری داریم، مجبوریم از یک مکانیزم شورای رقابت استفاده کنیم. وقتی مجبوریم از این مکانیزم استفاده کنیم حتما مهم است که در فرمول‌ها وضعیت بازار را در نظر گیریم تا قیمت‌ها واقعی شود و شاهد مشکلات و زیان‌های انباشته در خودروسازان نباشیم.

خلخالی بیان کرد: این موضوع ممکن است برای مدتی بر بازار خودرو تاثیر بگذارد و قیمت‌ها دچار نوسان شود اما مقطعی خواهد بود و به مرور هر چقدر به نرخ بازار نزدیک شویم و میزان تیراژ را افزایش دهیم این موضوع به مرور حل می‌شود.

التهابات کوتاه مدت بازار پس از فرمول شورای رقابت

نعمت الله کاشانی نائب رئیس اتحادیه نمایشگاه داران خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار صنعت، تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، با اشاره به آخرین وضعیت بازار خودرو، گفت: بازار خودرو بعد از صحبت‌های رئیس شورای رقابت در خصوص تغییر فرمول نرخ گذاری، دچار التهابات زیادی شد و مقداری شاهد افزایش نرخ در این بازار بودیم.

او بیان کرد: زمانی که شورای رقابت برای اطلاع رسانی تغییر فرمول قیمت‌گذاری جلسه برگزار کرد، هیجانات زیادی در بازار ایجاد شد و برخی تصور می‌کردند که منظور رئیس شورای رقابت آزاد شدن نرخ خودرو است که، اما پس از آن حرف‌های خود را تصحیح و اعلام کردند قرار نیست نرخ خودرو آزاد شود، بلکه قرار است نرخ خودرو واقعی شود.

نائب رئیس اتحادیه نمایشگاه داران خودرو تشریح کرد: اگر نرخ خودرو در کارخانه اتوماتیک وار، به نرخ بازار نزدیک شود، شاهد به تعادل رسیدن قیمت‌ها در این بازار پر التهاب خواهیم بود. اکنون قیمت‌ها فروکش کرد و به یک ثبات نسبی رسیده است.

مازیار بیگلو دبیر انجمن قطعه سازان گفت: بر اساس صحبت‌های رئیس شورای رقابت می‌توان گفت که دو اتفاق مهم افتاده است؛ یکی بحث حذف تورم بخشی و تمرکز بر بازار است، زیرا این موضوع همیشه محل اختلاف بود و دیگری نیز بحث افزایش تیراژ تولید است، زیرا این موضوع مشوقی برای خودروساز محسوب می‌شود.

بیگلو ادامه داد: شورای رقابت در فرمول خود گفته است که هر چه تیراژ بالاتر برود به خودروساز مجوز افزایش نرخ می‌دهیم، اما از آن طرف با توجه به اینکه یکی از ملاک‌های قیمت‌گذاری تمرکز بر بازار است و چون طبق اصل اقتصاد هر چه عرضه بیشتر شود نرخ بازار کاهش می‌یابد لذا قیمت‌گذاری خودرو حالت الاکلنگی پیدا می‌کند؛ تیراژ بالا می‌رود نرخ افزایش می‌یابد، اما همان تیراژ که بالا می‌رود باعث می‌شود حاشیه بازار نرخ را پایین می‌آورد و چون نرخ پایین‌تر می‌آید فرمول هم نرخ را پایین‌تر محاسبه می‌کند. در واقع حالت بالانس ایجاد شده است.

دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو افزود: با توجه به اینکه شورای رقابت به صورت جزئی مصوبه خود را تشریح نکرده و سران قوا هم هنوز در مورد طرح وزارت صمت تصمیمی نگرفته، باید منتظر بمانیم ببینیم طی روز‌های آتی چه اتفاقی می‌افتد.

بیگلو در مورد انحصاری بودن بازار، گفت: از نظر شورای رقابت انحصاری است، زیرا ۵۰ درصد بازار در اختیار یک یا دو خودروساز است، اما از نظر ما انحصاری نیست، زیرا غیر از این دو خودروساز، خودروسازان دیگری هم داریم، اما اینکه چرا این خودروسازان نمی‌توانند به درستی فعالیت کنند باید به رگولاتوری دولت نگاه کنیم.

 به نظر می‌رسد خود دولت هم موافق این انحصار است، زیرا به راحتی می‌تواند با کمک به آن خودروسازان بخش خصوصی، آنها را فعال کند و بازار را از انحصار خارج کند، اما دولت نوعی قانون‌گذاری می‌کند که فقط به بخش خصوصی ضرر می‌زند. دولت نه در تعرفه‌ها فرمولی را گذاشته که خودروسازان خصوصی از این طریق بتوانند کار کنند و نه در بخش حمایت از زنجیره تامین این شرکت‌ها کاری کرده است. خودروسازانی که داریم را باید مورد حمایت قرار دهیم تا همین شرکت‌ها فعال شوند و بازار را انحصار خارج کنند.