اما و اگرهای عرضه خودرو در بورس

نوسانات و افزایش‌های قیمت افسارگسیخته در بازار خودرو از معضلاتی است که مدت‌هاست گریبان مصرف‌کننده را گرفته است. تفاوت قیمت بین کارخانه و بازار، رانت و حضور دلالان از جمله مسائلی است که مشکلات بسیاری را برای بازار خودرو و مصرف‌کنندگان به وجود آورده است. در این میان راهکارهای مختلفی برای کاهش مشکلات بازار ارائه می‌شود که یکی از این راهکارها عرضه خودرو در بورس است، مسئله‌ای که از همان ابتدا این طرح با مخالفت‌هایی همراه شد. اما با وجود مخالفت‌ها و هشدارها از سوی بسیاری از کارشناسان اخیرا در راستای بررسی طرح ساماندهی صنعت و بازار خودرو در مجلس شورای اسلامی، عرضه خودرو در بورس کالا با اکثریت آرا در کمیسیون صنایع به تصویب رسید. عرضه خودرو در بورس کالا درحالی به تصویب رسید که علی جدی نایب رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس اشاره کرده است که کمیسیون صنایع مجلس با آزادسازی قیمت‌ خودرو موافق نیست.

به گفته وی خیلی سخت است که آزادسازی قیمت خودرو اتفاق بیافتد. چون با وجود تقاضای کاذب احتمال افزایش تنش با آزادسازی قیمت‌ها وجود دارد که باعث می‌شود قیمت‌ها از آنچه امروز در حاشیه بازار شاهد هستیم نیز فراتر رود. همچنین ممکن است بین خودروسازان رقابت کاذب ایجاد شده و قیمت‌ها افزایش یابد. بنابراین آزادسازی قیمت‌ها به جای حل مشکل تنش ایجاد خواهد کرد. باید به سمتی حرکت کرد که خودروساز ضرر نکرده و سود جزیی داشته باشد. در ادامه به سراغ ایجاد رقابت برویم، بعد از انجام این کارها آزادسازی قیمت خودرو مشکل زیادی ایجاد نمی‌کند.

بازار خودرو رها شده است

مرتضی مصطفوی، کارشناس صنعت خودرو یکی از مخالفانی است که سیاست فروش خودرو در بورس کالا را عاملی برای تنش بیشتر در بازار می‌داند، وی در این‌خصوص می‌گوید: بازار خودرو این‌روزها رها شده و دولت هم در عمل نشان داده که هیچ اراده‌ای برای کنترل آن ندارد. از زمانیکه بازار آشفته شد هرازگاهی یک سیاست جدید برای کنترل مطرح شد که هیچ‌کدام تاثیری مثبت برای بازار به همراه نداشت. به عنوان نمونه یک بار فروش خودرو در حاشیه بازار زیر ۵ درصد قیمت به میان آمد، بار دیگر قیمت‌گذاری به سازمان حمایت رفت اما به شورای رقابت بازگشت و حالا هم که پای بورس کالا را به میان کشیده‌اند. اینگونه سیاست‌گذاری‌ها نشان می‌دهد دولت اراده‌ای برای کنترل ندارد و اصلا کارشناسانه به مسئله نگاه نمی‌کند. از آنجایی که بازار رها‌شده و آشفته است بورس کالا تنها به این رهاشدگی رسمیت می‌بخشد.

این کارشناس صنعت خودرو در ادامه صحبت‌هایش به روند معاملات در بازار بورس کالا اشاره می‌کند و در این‌باره می‌گوید: فروش خودرو در بورس کالا به این معناست که هر فردی که می‌‌خواهد با هر قیمتی خودروی خود را به فروش برساند به بازار بورس می‌آید و متقاضیان نیز به بازار آمده و هر دو طرف (فروشنده و خریدار) با هر قیمتی با یکدیگر به توافق می‌رسند. تعیین قیمت بدون نظارت یعنی به رسمیت شناختن افسارگسیختگی قیمت‌ها، رهاشدگی‌ها و رانت.

ساختار بورس کالا مناسب بازار خودرو نیست

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به وضعیت بازار بورس طی ماه‌های اخیر ادامه می‌دهد: بازار بورس طی چند ماه اخیر نشان داد که هیچ‌گاه نمی‌تواند نماینده و آینه اقتصاد ایران در شفافیت باشد. بورس این‌روزها دستوری بالا می‌رود و بعد بلافاصله دستوری پایین می‌آید و هیچ مکانیزمی ندارد که بگوییم این بازار نماینده اقتصاد ایران است. این در حالی است که مشکلات در بازار بورس کالا بیشتر می‌شود. ما باید بدانیم که ساختار بورس کالا متناسب با ساختار بازار خودرو نیست و هیچ‌گاه به ساماندهی بازار کمک نخواهد کرد. البته باید اشاره کرد که وضعیت قیمت‌ها بهتر می‌شود اما این بهتر شدن فقط به نفع قطعه‌ساز و خودروساز خواهد بود نه مصرف‌کنندگان. بنابراین می‌توان گفت که ماهیت بورس کالا مناسب با بازار خودرو نیست.

مصطفوی با تشریح روندکار بازار بورس کالا می‌افزاید: در بورس کالا، مواد اولیه و واسطه‌ای معامله می‌شود، مثلا بخشی نیاز به شیشه برای تولید خودرو دارد بنابراین به بورس کالا رفته و از تعداد محدودی تولیدکننده شیشه کالای مورد نیاز خود را خریداری می‌کند، یعنی هم تقاضاکننده و تولیدکننده محدود است. اما کالایی مثل خودرو که مصرفی است و با حجم بالایی از تقاضا روبه‌رو بوده نمی‌تواند در چنین بازاری معامله شود، این درحالی است که عرضه‌کننده خودرو بسیار محدودتر از متقاضیان هستند. لذا نمی‌توان در بازاری که برای کالاهای واسطه‌ای است خودرو که کالای مصرفی و نهایی است عرضه کرد.

بورسی شدن خودرو تنش‌ها را بیشتر می‌کند

این کارشناس صنعت خودرو در بخش دیگری از صحبت‌هایش به تاثیر سیاست فروش خودرو در بازار بورس کالا اشاره می‌کند و می‌گوید: من اطمینان می‌دهم که بورس کالا نمی‌تواند اتفاق خاصی را در بازار رقم بزند. در هیچ جای دنیا خودرو در بورس کالا معامله نمی‌شود و هیچ کشوری چنین مشکلاتی را در بازار خودرو ندارد. قیمت یک مدل خودرو را در کشورهای مختلف محاسبه کنیم، قیمت‌ها در کشورها یکی است و این تنش‌های ساختار اقتصادی ایران است که چنین چالش‌هایی را در حوزه قیمت به وجود آورده و مصیبت قیمت‌ها هیچ ربطی به نحوه عرضه ندارد. مشکل بازار ما مصرف است و اگر بخواهیم مشکلی را حل کنیم در قدم اول باید با راهکارهایی مانع از سفته‌بازی شویم. لذا سیاست عرضه خودرو در بورس محکوم به شکت خواهد بود و تنها افزایش قیمت، رانت و رها شدگی را به رسمیت می‌شناسد. این سیاست بدون شک باعث تنش بیشتر قیمت در بازار خواهد شد.

این سیاست تضمینی برای کاهش رانت ندارد

وی در پاسخ به این پرسش که آیا فروش خودرو در بورس کالا می‌تواند باعث سفته‌بازی و رانت شود یا خیر، می‌گوید: قطعا این سیاست باعث بیشتر شدن رانت و سفته‌بازی خواهد شد. اکنون هزاران مورد رانت در بازار بورس برای خرید سهام وجود دارد و این روند در بازار بورس کالا هم می‌تواند وجود داشته باشد و دلالان به راحتی می‌تواند ادامه فعالیت خود در بازار خودرو را به بازار بورس کالا ببرند. مثلا فردی که در بورس کالا روابطی دارد نسبت به فردی که در شهر دورافتاده بدون هیچ اطلاعی از بازار و نحوه معاملات است، می‌تواند به راحتی خودرو را در هر حجمی که می‌خواهد خرید و فروش کند. بنابراین هیچ تضمینی نیست که معامله در بورس کالا رانت را از بین ببرد، همانطور که گفتم ما مسیر اصلاح بازار را اشتباه می‌رویم، مسیر اصلاح در بورس کالا نیست بلکه در شفاف‌سازی و نظارت بر تقاضا است نه بر عرضه، این نکته اصلی است که باید به آن توجه شود.