دلیل فروریزش های شهر تهران چیست؟

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گودبرداری‌های عمیق، تغییر مسیر قنات‌ها و حفاری‌های مترو را دلیل فروریزش‌های پایتخت، برشمرد و بر تدوین ضوابط حفاری مترو و تونل‌های محیط‌ شهری و همچنین صیانت از قنات‌ها توسط شهرداری تاکید کرد.

علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در خصوص مطالعه‌ای که به تازگی توسط مرکز تحقیقات پیرامون پدیده فروریزش در تهران با هدف ارتقای ایمنی شهری و مقابله با فروریزش‌های آتی انجام شده است، گفت: با وقوع فروریزش‌های متعدد به ویژه در سال‌های ۹۵ و ۹۶ در منطقه شهران، خیابان پیامبر، خیابان مولوی، اطراف بیمارستان اکبرآبادی در سه راه خیام، مطالعه و بررسی دلایل و تدوین راهکارهای پیشگیری با پدیده فروریزش توسط وزارت راه و شهرسازی و شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران به مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی واگذار شد.

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه داد: مطالعات و ارزیابی‌های مرکز، هم‌اکنون نهایی شده و با راهکارهای موجود به وزارتخانه ارائه شده است.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در بیان دلایل فروریزش‌ها در تهران به سه عاملِ وجود قنات‌ها و تغییر مسیر آنها توسط گودبرداری‌ها و ساخت‌وسازها، حفاری‌های مترو و گودبرداری‌های عمیق و عدم توجه به مسیر قنات‌ها اشاره کرد و توضیح داد: در پدیده فروریزش، وجود قنات‌های تهران و عدم توجه به مسیر آنها در ساخت‌و‌ساز یکی از عوامل است. تاکنون طول قنات‌های شناسایی شده با عکس‌های هوایی ۵۵۰ کیلومتر بوده و پیش‌بینی می‌شود که ۶۵۰ کیلومتر دیگر نیز از قنات‌ها نیز در پایتخت وجود داشته باشند که به علت پوشش‌های ساختمانی امکان شناسایی آنها میسر نشد.

بیت‌اللهی یادآور شد: هم‌اکنون ۵۱ هزار میله چاه قنات شناسایی شده و پیش‌بینی می‌شود که تعداد بیشتری نیز باشد که هنوز شناسایی نشده‌اند. اغلب رشته قنات‌ها از شمال به جنوب پایتخت بوده و تا حوالی کهریزک در جنوب تهران و شهر ری ادامه دارند. هدف از حفاری قنات‌ها در تاریخ پایتخت و دیگر شهرها، آب‌رسانی به باغات و مزارع بوده که امروزه بخش عمده‌ای از آنها به دلیل ساختمان‌سازی رها شده که ضرورت دارد تعیین تکلیف شوند و حفاظت از آنها انجام شود.

به گفته وی، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این خصوص پیشنهاد کرده است تا شهرداری تهران با توجه به اینکه از آب قنات‌ها برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کند، عهده‌دار این مسئولیت شود.

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی توضیح داد: عامل دیگر در فروریزش‌های پایتخت، حفاری‌های مترو بود که این مورد به ویژه در شهران و دیگر مناطق بر اساس ارزیابی‌ها اثبات شد. در آتش‌سوزی سال‌های گذشته شهران، عدم استحکام جدار جانبی مترو سبب فروریزش و شکستن لوله‌های گاز و سپس آتش‌سوزی مهیب، شد.

ضوابط حفاری مترو و تونل‌های محیط‌های شهری تدوین شود

بیت‌اللهی تصریح کرد: ضوابط حفاری مترو و تونل در محیط‌های شهری هم اکنون وجود ندارد که ضرورت دارد تا این ضوابط تدوین شود.

وی ادامه داد: موضوع دیگر در ارتباط با فروریزش‌ها، گودبرداری‌های عمیق در تهران است. گاهی عمق گودبرداری‌ها در تهران بیش از ۷۰ متر می‌رسد که در این دسته از گودبردای‌ها، عموما ساختمان‌های بلند و برج احداث می‌شود.

بیت‌اللهی یادآور شد: با گودبرداری‌های عمیق که عمدتا برای احداث ساختمان‌های بلند برای تامین پارکینگ طبقات انجام می‌شود، رگه‌های آب و قنات‌ها قطع شده و دور آنها دیوار جانبی حائل ایجاد می‌شود تا کارگاه‌ها از شر آبی که از زیرزمین در جریان است رها شوند. در واقع در ساخت‌وساز بدون توجه به مهندسی، تنها برای سرعت دادن به کار این تمهیدات سراسر اشتباه انجام می‌شود.

وی ادامه داد: با اینکار در عمل جریان آب متوقف نمی‌شود بلکه در پشت ساختمان بلندی که احداث می‌شود جمع شده و به مرور راه خود را پیدا می‌کند. این آب‌های رها شده به دلیل قدرت حمل مواد و سرعت فراوانی که دارند باعث شستن خاک شده و حفره‌هایی را در سطح زمین ایجاد می‌کنند. این حفره‌ها، آرام آرام بر اثر ارتعاشات محیطی ریزش می‌کنند و به سطح زمین که می‌رسند کلپس می‌کنند و ناگهانی فروریزش زمین رخ می‌دهد.

بیت‌اللهی توضیح داد: گودبرداری‌های عمیق از دیگر عوامل فروریزش زمین در شهر تهران و سایر مناطق هستند. مرکز تحقیقات پیشنهاد داده است تا حتما رگه‌های آب که قطع می‌شوند به شکل سیفونی و یا لوله‌های U شکل، در ادامه به سمت مسیر خود هدایت شود. این کارها می‌تواند خطر فروریزش را کاهش دهد که با توجه به پشتیبانی و حمایت‌های وزیر راه و شهرسازی امید است پینشهادهای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به شکل مصوبه لازم‌الاجرا در بیاید و به دستگاه‌ها اجرایی ابلاغ شود.