آسیب های خطوط مترو به قنات های تهران
نیمه شهریور‌ماه بود که کلنگ فاز نخست خط ۱۰ متروی تهران به زمین خورد. خطی ۴۳ کیلومتری که تنها فاز نخست آن از نمایشگاه بین‌المللی تهران آغاز و تا کوهسار ادامه دارد.
می‌گویند این فاز به شرط همیشگی تأمین مالی چهار سال طول می‌کشد و وعده برای اتمام کل خط به گفته محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران هم ۲۰ سال است.
نخستین معترض به مسیر خط متروی تازه تهران، رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران بود. سید آرش حسینی‌میلانی در تذکری به شهردار تهران اعلام کرد که خط ۱۰ مترو، شرقی به غربی است که از شمال تهران می‌گذرد و با توجه به تعداد زیاد قنوات و چاه‌های آب در این منطقه، ممکن است این خط مترو موجب اختلال در شبکه قنوات و آب‌های زیرزمینی آن منطقه شود. به گفته او باید اثرات توسعه خطوط مترو به‌ویژه خط ۱۰ بر قنوات مشخص شود.
پاسخ علی امام، مدیرعامل مترو، به منتقدانی که معتقد بودند این خط تأثیرات مخرب زیست‌محیطی دارد، این بود که احتمالا این مشکل راه‌حل مهندسی دارد.
امام معتقد است: تهران از کوهپایه تا دشت شمالی – جنوبی است و معمولا آب‌های زیرزمینی و قنات‌ها که مورد نگرانی کارشناسان قرار گرفتند، مسیر شمال – جنوبی دارند اما خطوط جدید‌الاحداث شرقی – غربی هستند که بسته به عمق‌شان ممکن است با قنات‌ها برخورد کند. باید برای قنات‌های فعال که احتمالا در مسیر مترو قرار دارند، مسیر جایگزین ایجاد کنیم تا ارتباط قطع نشود.
درحال‌حاضر فعالیت دستگاه TBM متوقف و حفاری شفت در میدان دریاچه انجام می‌شود. قرار است در این فاصله مطالعات زیست‌محیطی و تأثیر آن بر حیات قنات‌ها بررسی شود؛ اما این خط به‌جز مشکلات زیست‌محیطی از مسیر گسل‌های تهران هم عبور می‌کند.
محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران که روزگاری مدیرعامل مترو بوده، می‌گوید اینکه خطی در مسیر گسل‌ها قرار گرفته باشد، نگران‌کننده نیست اما نحوه ساخت آن خط مهم است. محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران هم می‌گوید: مسیر خط ۱۰ تهران از منتهاالیه شمال شرقی یعنی منطقه ۴ حدود حوالی قنات کوثر خاک سفید شروع و تا منتهاالیه غربی که انتهای منطقه ۲۲ است، ادامه پیدا می‌کند در اصل بخش‌هایی از این مسیر شرقی - غربی که در منطقه‌های ۱ و ۴ و مناطق بعدی ۵ و ۲۲ واقع شده، در مسیر گسل‌های زلزله قرار دارد و هم قنات‌هایی را که به‌صورت شمالی - جنوبی از رشته‌کوه‌های البرز و در زیر شهر تهران جاری هستند، قطع می‌کند.
او ادامه می‌دهد: خط ۱۰ یکی از حساس‌ترین خطوط مترویی است که در این دوره مدیریت شهری استارت خورده و این نگرانی درباره بخش‌هایی از این خط وجود دارد و قرار است در محدوده‌هایی که این مشکلات را ندارد، فعالیت‌ها انجام شود.
به گفته سالاری این‌طور نیست که در مسیرهای گسل زلزله یا پهنه‌های گسلی نمی‌شود خط مترو اجرا کرد بلکه باید استانداردها و ضوابط و مقررات ملی ساختمان در پهنه‌های گسلی رعایت شود که قطعا بسیار سختگیرانه است.
امیرساعدی‌داریان، عضو هیات‌علمی دانشگاه شهید بهشتی هم درباره اینکه آیا ساخت تونل‌های مترو در مسیرهای گسلی مجاز است می‌گوید: مسئله‌ای وجود دارد تحت عنوان ممنوعیت ساختوساز در حریم گسل‌ها یا در خط و رأس گسل‌ها. ولی بحث ممنوعیت ساخت در حریم گسل یا خط و رأس گسل درخصوص سازه‌های خاصی است؛ این‌گونه نیست که ساختوساز مطلقا در حریم گسل‌ها ممنوع باشد.
او ادامه می‌دهد: در حریم یک گسل نمی‌توانیم یک بیمارستان بسازیم یا نباید کارخانه‌ای که مواد سمی تولید می‌کند، احداث شود. اگر قرار باشد در شهرهای لرزشی مثل شهر تهران، تبریز و... خط و رأس و حریم گسل را مشخص کنید و کلا ساختوساز را در آن محدوده‌ها ممنوع کنید، عملا بخش عمده‌ای از شهر را از دست می‌دهید؛ پس اینکه ساختوساز مطلقا در حریم گسل ممنوع است، بحثی درست و علمی نیست.
او ادامه می‌دهد: در بحث زیرساخت‌ها، مثل خطوط لوله، پل‌ها و... یک‌سری محدودیت‌ها از لحاظ جانمایی داریم، یعنی در بسیاری از مواقع هر کاری که کنید، بین متروی شما و خط گسلی شما در نقطه‌ای تقاطع ایجاد می‌شود.
به گفته این کارشناس حوزه سازه، برای جانمایی زیرساختی مثل مترو، راه یا لوله‌هایی که قرار است نفت، گاز و میعانات را انتقال دهند، هزار‌و‌یک پارامتر در نظر گرفته شود. پارامترهای ژئوپلیتیکی، ژئوتکتونیکی، ژئوفیزیکی و....
او تأکید می‌کند که در زمان طراحی خطوط مترو باید تلاش کنیم که با خط گسل برخورد نکند ولی اگر با خط گسل برخورد کرد، به آن معنا و به آن مفهوم نیست که دیگر آخر دنیاست و ما به‌عنوان مهندس طراح دیگر راهی نداریم. او یادآور می‌شود: در تمام کشورهای لرزشی دنیا، این را بارها مشاهده می‌کنید که زیرساخت‌هایی مثل خطوط مترو، تونل‌ها و لوله‌های انتقال با خط گسل برخورد می‌کنند چون در این مواقع چاره‌ای ندارید و برای اینکه بتوانید خط گسل را رد کنید، ممکن است گاهی طول خط مترو آن‌قدر زیاد شود که اصلا از بحث امکان‌سنجی و بهینه‌‌بودنش خارج شود.
به گفته ساعدی باید تلاش شود که خطوط مترو از حریم گسل فاصله داشته باشد اما وقتی به نقطه‌ای رسیدیم که چاره‌ای نداریم، باید با راهکارهای مهندسی متفاوت و متعددی که داریم، از این بن‌بست خارج شویم.
او می‌گوید: نخستین بار نیست نه در کشور ما و نه در دنیا خط مترو یا پلی در مسیر گسل است اما باید این خطوط را با مهندسی خاص و با مطالعات دقیق پیش برد. هنوز حفاری‌های خط ۱۰ متروی تهران آغاز نشده است و به نظر می‌رسد در کنار مطالعات زیست‌محیطی نیاز است هم‌مسیری با گسل‌های تهران نیز در مطالعات آن در نظر گرفته شود.
ارسال نظر