وام مسکن، حاشیه نشینی را افزایش داده!

حاشیه‌نشینی معضلی است که دامن‌گیر شهرهای بزرگی از جمله پایتخت شده است. مشکلاتی از قبیل فقر نبودن اشتغال و کمبود امکانات و رفاه اقتصادی این پدیده اجتماعی را گسترده‌ تر کرده است. تجمع امکانات و شغل‌های مناسب‌ تر در پایتخت موجب شده است حاشیه‌نشینی در این شهر رشد چشمگیری داشته باشد. این مسیله نه تنها مشکلات اقتصادی متفاوتی را ایجاد می‌کند زمینه‌ساز بزه و جرم‌ می‌شود که ممکن است شرایط را برای ساکنین حاشیه‌نشین‌ها و یا حتی شهرنشینان سخت‌تر کند.

در باب زمینه‌های شکل‌گیری حاشیه‌نشینی با مرتضی عزتی اقتصاد‌دان و استاد دانشگاه تربیت مدرس به گفتگو پرداختیم که در ادامه از نظر می‌گذرانید.

تسهیلات و وام‌ های مسکن سهمی اندک در تهیه مسکن را دارند

عزتی در پاسخ به نقش تسهیلات در حاشیه‌ نشینی رسمی گفت: تسهیلات مسکن اساسا به این علت داده می‌شود که عده‌ای که توان مالی بازپرداخت اقساط را دارند اما سرمایه اولیه برای تامین مسکن را ندارند بتوانند با این تسهیلات مسکنی برای خود تهیه کنند. اما در شهر‌های بزرگ و در ایران در شرایط فعلی قیمت مسکن بسیار بالاست و تسهیلاتی که داده می‌شود سهم کوچکی از قیمت مسکن معمول و متداول شهر را تامین می‌کند. به همین علت تسهیلات آن‌چنان زیاد نیست که موجب شود افرادی که توان بازپرداخت حداقلی از تسهیلات را دارند با آن بتوانند در مناطق خوب و متوسط یا مناطق دارای امکانات مناسب شهری مسکن بگیرند.

تسهیلات مسکن کمکی برای سکونت در حاشیه شهر‌ها!

عزتی افزود: در حال حاضر به ناچار عده زیادی که می‌خواهند در شهر‌های بزرگی مانند تهران زندگی کنند و یا به هر علتی تمایل دارند و یا جای دیگری نمی‌توانند زندگی کنند اگر به قدر کافی سرمایه اولیه نداشته باشند که بتوانند در مناطق دارای امکانات شهری مسکن تهیه کنند ناچار به حاشیه‌نشینی می‌شوند. ممکن است مبالغ داراییشان در حدی نباشد که حتی در حاشیه شهر هم بتوانند مسکن بگیرند که در این صورت به سمت تسهیلات مسکن می‌روند. در شرایط فعلی ۱۰۰ و یا ۲۰۰ میلیون تومان کمک اساسی برای تهیه مسکن در مناطق دارای امکانات شهری خوب نمی‌کند و به ناچار افراد مجبور می‌شوند به سمت حاشیه‌های شهر بروند که این به معنای این است که بیشترین تقاضایی که ممکن است برای تسهیلات محدود وجود داشته باشد به سمت مناطق کم برخورداتر و یا مناطقی که دارای امکانات شهری کمتری هستند است. که به نوعی مناطق حاشیه‌ای تلقی می‌شوند.

مفهوم اصلی حاشیه‌ نشینی

این اقتصاد‌دان در تعریف مفهوم حاشیه‌نشینی گفت: از نظر رسمی حاشیه‌ نشینی یا مناطق حاشیه‌ای به مناطقی گفته می‌شود که امکانات شهری کاملی ندارند که ممکن است این مناطق از نظر موقعیت جغرافیایی در مرکز شهر باشند اما حاشیه تلقی می‌شوند. بسیاری از مناطق وجود دارند که مناطق ضعیفی می‌باشند و داخل شهر هستند و امکانات خوبی ندارند خانه‌های مناسبی ندارد یا خیلی کوچک هستن و یا بافت بسیار فرسوده‌ای دارند. بیشتر این تسهیلات می‌تواند کمکی خوبی باشد برای کسانی که می‌ خواهند در آنجا خانه‌ای تهیه کنند. این امر موجب می‌شود عده‌ای که بخواهند در این مکان‌ها خانه بگیرند بهتر بتوانند از این تسهیلات استفاده کنند اما به صورت کلی تسهیلاتی که بانک‌ها می‌دهند با عنوان تسهیلات مسکن نرخ سودشان بسیار  پایین‌تر از نرخ تورم در جامعه است. بنابراین همه افراد حتی کسانی که در مناطق برخوردار شهری و مکان‌هایی که امکاتات بیشتری دارند نیز اگر بتوانند این تسهیلات را می‌گیرند که ممکن است سرمایه خودشان برای تامین مسکن کافی باشد اما این تسهیلات را برای خرید مسکن می‌گیرند و آن پول را در جای دیگر استفاده می‌کنند. بنابراین اینطور نیست که فقط افراد کم‌ درآمد و حاشیه‌نشین جامعه از تسهیلات استفاده کنند.

زمین رایگان مساوی با رانت دولتی!

در ادامه عزتی بحث رایگان کردن زمین را بی‌معنی تلقی کرد و اظهار داشت: در مناطق شهری و حتی حاشیه‌ای شهری رایگان کردن زمین یعنی دادن رانت دولتی به یک عده‌ای. برای گرفتن چنین زمین‌های هجوم زیادی آورده می‌شود چرا که همه بر این امر آگاه هستند که هیچ زمینی ارزش صرف ندارد و همه خواهان زمین رایگان می‌ شوند. این موضوع هم بحث رانت را توسعه می‌ دهد و هم مناطق کم برخوردار حاشیه‌ای را بیشتر می‌کند و حاشیه‌ نشینی را گسترش می‌دهد. ممکن است مکان‌ هایی ایجاد شود که بسیار بزرگ است و افراد زیادی در آنجا زمین بگیرند اما تعداد کمی در آنجا ساخت‌ و ساز کنند که این موجب می‌شود این مناطق نتوانند به سرعت به امکانات شهری برسند و اگر امکانات فراهم نشود حاشیه‌ های بسیار بزرگ شهری را شاهد هستیم.

چرا افراد به سمت حاشیه نشینی روی می‌آورند؟

عزتی در پایان این گفتگو خاطر نشان کرد: سکونت در حاشیه شهر های بزرگ مخصوص ایران نیست و در همه جای دنیا وجود دارد. هرکسی در هرجای دنیا بخواهد در شهرهای بزرگ زندگی کند اما دارایی کافی برای تامین مسکن در مناطق خوب را نداشته باشد به سمت حاشیه شهر می‌رود. همه شهر‌های بزرگ مناطق فقیر‌نشین‌تر دارند و اینطور نیست که شهرهای بزرگ دنیا در همه نقاط هم سطح باشند. در بعضی از مناطق به هر علتی از قبیل کوچک بودن خانه‌ها و کوچه‌ها و یا از نظر فرهنگی در سطح پایین‌تری قرار دارند و یا از نظر امکانات شهری محدودترند. چنین مناطقی در همه جای دنیا وجود دارد و امکانات کمتری دارند که به تبع این امکانات و موقعیت و شرایط محدودتر قیمت‌های پایین‌تری نیز دارند و این قیمت‌های پایین‌تر به طور خودکار باعث می‌شود کسانی که توان مالی کمتری دارند به سمت این مناطق برای تهیه مسکن بروند. به طور کلی این امر مختص به تهران و ایران نیست بعضی از مناطق امکانات بهتری دارند و افراد دارای ثروت بیشتری در آنجا زندگی می‌کنند که خب طبیعتا در آنجا قیمت مسکن و زمین بالاتر است و به تبع آن افرادی که ثروت کمتری دارند در این نقاط نمی‌توانند زندگی کنند و ناچار به زندگی در مناطق متوسط‌تر و یا پایین‌تر اکتفا می‌کنند که مناطق کم برخوردار شهری اصطلاحا حاشیه شهر گفته می‌شوند.

گزارش از افسانه سالاری