بسته تشویقی جدید دولت برای نوسازی و بهسازی شهرها بررسی شد
بذر نونواری در دل بافت‌های فرسوده
چند روز پیش، بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی، بسته تشویقی شهرسازی ۱۹ بندی را درباره سیاست‌های تشویقی کالبدی متضمن نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری، با هدف افزایش کیفیت زندگی شهروندان ساکن در این بافت‌ها و همچنین پیشبرد اهداف قانون جهش تولید مسکن ابلاغ کرد.
مصوبات ابلاغی دارای ویژگی‌های انعطاف‌پذیری مصوبه نسبت به شرایط ویژه هر شهر، رویکرد نوسازی محله‌ای است که فرصت‌های ویژه‌ای برای سازندگان و مالکان ایجاد خواهد کرد. همچنین، گره‌گشایی در صدور پروانه برای پلاک‌های مسکونی زیر حدنصاب تفکیک و ساخت این واحدها، افزایش نفوذپذیری محله و مشارکت شهرداری‌ها از ویژگی‌های دیگر این مصوبات ابلاغی است.کارشناسان معتقدند جزئیات ۱۹بندی، در حقیقت بسته تشویقی ویژه‌ای برای نوسازی بافت‌های فرسوده خواهد بود. صمت در این گزارش تاثیر بسته تشویقی شهرسازی ۱۹بندی دولت را بر شتاب‌گیری نوسازی بافت فرسوده از نگاه کارشناسان بررسی کرده است.
ضرورت بازآفرینی و بهسازی بافت‌های شهری
احیا، بازآفرینی و بهسازی بافت‌های موجود شهری نسبت به گسترش فیزیکی شهر و ساختار بافت‌های جدید شهری اولویت و منفعت بیشتری از تمامی جنبه‌ها دارد. این اولویت باید به‌گونه‌ای عملیاتی شود که این بافت‌ها بتوانند بعد از بازآفرینی به چرخه زندگی و معیشت شهری بازگردند و ارتقا پیدا کنند. زمانی می‌توان ادعا کرد که بازآفرینی شهری به‌معنای واقعی حادث شده که بافت‌ها و ساکنان در چرخه حیات شهری قرار بگیرند و چرخه حیات متعارف را تجربه کنند. به‌طورمسلم بازآفرینی نسبت به گسترش فیزیکی شهر کار آسانی نیست، برای اینکه نیازمند دقت و نگهداری است. در عین حال، احیای بازآفرینی و بهسازی بافت‌های موجود شهری به‌طورکامل منطقی و به‌صرفه از نظر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی است. بسیاری از کارشناسان شهری معتقدند برای موفقیت در این مسیر باید برای هر شهری و محدوده‌ای، ضوابط و استانداردهای اختصاصی متناسب با شرایط همان مناطق تدوین و اجرا شود. در غیر این صورت، استفاده از استانداردهای وارداتی و خودساخته برای احیای بافت‌های فرسوده منجر به شکست برنامه خواهد شد. بنابراین، گفته می‌شود ضوابط در ابلاغیه ۱۹بندی آقای وزیر به‌گونه‌ای تنظیم شده است که متناسب با داشته‌ها، نیازها و خواسته‌های هر محله، منطقه و شهری است و این استانداردها باید با شرایط هر محله و شهری متناسب باشد.
لزوم برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری برای پیشبرد اهداف
عطاالله آیت‌اللهی، عضو جامعه مهندسان مشاور ایران و کارشناس بازار مسکن در رابطه با بسته تشویقی شهرسازی ۱۹بندی وزارت راه و شهرسازی و تاثیری که می‌تواند بر روند نوسازی بافت فرسوده شهری داشته باشد، به صمت گفت: دولت اصولا توان زیادی برای تزریق پول به بخش‌هایی مثل مسکن، شهرسازی، بهسازی و نوسازی بافت فرسوده ندارد و بیشتر برای پیشبرد پروژه‌های این‌چنینی با مشکل روبه‌رو می‌شود.
وی افزود: دولت حتی اگر بخواهد برای اجرایی کردن این بسته تشویقی از ذخایر بانکی کمک بگیرد، باز هم موفق نمی‌شود، چرا که بانک‌ها هم نمی‌توانند زیر بار چنین پروژه وقت‌گیر و هزینه‌بری بروند. بنابراین، وزارت راه و شهرسازی باید با کمک گرفتن از بخش خصوصی در راستای عملی کردن طرح‌ها و پروژه‌ای خود گام بردارد تا برای تامین مالی چنین پروژه‌هایی به مشکل برنخورد. همچنین، باید برای هر اقدامی برنامه‌ریزی کرد و در راستای تعالی اهداف، بستری‌سازی مناسبی در نظر گرفت، بنابراین نمی‌توان بدون بررسی جنبه‌های مختلف یک طرح به آن ورود کرد و به موفقیتش امید بست. وزارت راه و شهرسازی سال‌ها است که با برنامه‌ریزی‌های شتاب‌زده به موضوعاتی ورود می‌کند که در نهایت به بن‌بست می‌رسد و سرمایه‌های کشور هدر می‌رود.
به‌گفته آیت‌اللهی، طرح جدیدی که وزیر راه و شهرسازی ارائه کرده، اگر اجرایی شود، بسیار سودمند و مفید است، چرا که بخش زیادی از خانه‌های کشور در بافت فرسوده قرار دارند و این اقدام علاوه بر بهسازی و نوسازی، باعث رونق بخش‌های اقتصادی می‌شود و رفاه شهروندان را به همراه دارد، اما ارائه طرح، بدون بررسی نهایی و نتیجه‌گیری فایده‌ای ندارد.
حسن‌نیت برای سازندگی کافی نیست
این کارشناس بازار مسکن با بیان اینکه تمام این موضوعات تلاش و حسن‌نیت از طرف مسئولان است و ثمربخش نیست، به صمت گفت: تمام زحماتی که برای سازندگی و توسعه به‌کار می‌رود، باید با دانش فنی، برنامه‌ریزی، هدف‌گذاری و تامین مالی مناسب همراه باشد، اینکه بگوییم نهادی به‌طوردائم در تکاپو است تا به تولید مسکن و شهرسازی رونق دهد، نمی‌تواند کارساز باشد. دولت جدید باید از تجربه گذشته درس جدی بگیرد و تمام نواقص را برطرف و بعد طرحی را اعلام کند.
آیت‌اللهی افزود: پروژه‌ای که تنها وعده داده شود و اجرایی نشود، نه‌تنها کمکی به بخش مولد اقتصادی نمی‌کند، بلکه مردم جامعه را از اقدامات بعدی دلسرد و امیدها را ناامید می‌کند.
مدیریت،لازمه و شرط‌اصلی طرح‌های عمرانی
این کارشناس تصریح کرد: آن چیزی که در حال حاضر تمام مردم و کارشناسان درباره نوسازی و ساخت مسکن مشاهده می‌کنند، با اماواگر همراه است و نظر قطعی پشت هیچ‌کدام از اهداف عمرانی دولت احساس نمی‌شود. دولت در ابتدا با هدف ساماندهی بازار مسکن طرح‌های گسترده‌ای وعده داد و سعی کرد با تامین بودجه، تامین رایگان زمین برای ساخت و وضع قوانین مختلف به این هدف برسد، اما همچنان همه این موارد در مرحله اجرا مانده‌اند و کاری از پیش نرفته است.
وی در پایان گفت: مدیریت، لازمه و شرط اصلی برای هر اقدام و موفقیت است و به‌طبع سوء‌مدیریت یک عامل منفی در این عمل است. شایسته‌سالاری یک اصل مهم است. بهتر است به‌جای انتصابات متعدد در بدنه وزارت راه و شهرسازی و نهادهای مربوطه، اشخاصی سکاندار این وزارتخانه شوند که در جایگاه تخصصی خود حرفی برای گفتن داشته باشند و نباید بعد از مدت کوتاهی، تغییر مدیریت رخ دهد. بنابراین، اکنون که مهرداد بذرپاش به‌عنوان یک وزیر جوان برای اجرایی کردن پروژه‌ای وارد عمل شده است، باید با همکاری و کمک‌رسانی تمام نهادها به کمک ایشان بیاید تا چالش‌های موجود هرچه سریع تر رفع شود.
احیای بازآفرینی و بهسازی بافت‌های ناکارآمد
مسعود نجفی، کارشناس مسکن و شهرسازی به صمت گفت: باتوجه به گسترش شهرها و رشد بافت‌های جدید شهری، موضوع بهسازی و بازسازی بافت فرسوده از اهمیت دوچندان برخوردار است و می‌تواند کمک زیادی به رشد بخش‌های مختلف شود. طرح جدید وزارت راه و شهرسازی در صورتی می‌تواند به این اقدام مهم رنگ اجرایی بزند که به شرایط زندگی و معیشت شهری کمک کند.
وی خاطرنشان کرد: موضوع افزایش کیفیت زندگی شهروندان ساکن شهرهای فرسوده شهری به‌طورکامل از نظر اقتصادی، اجتماعی و کالبدی منطقی و به‌صرفه است. این اقدام نیاز به زمان و هزینه زیادی دارد و به‌طورمسلم وزارت راه و شهرسازی فکر تامین مالی این اقدام خوب و موثر را کرده است. این نکته باید به مسئولانی که مامور اجرای این طرح شده‌اند، یادآوری شود. نوسازی و بهسازی نسبت به گسترش فیزیکی شهر کار آسانی نیست، برای اینکه نیازمند دقت و نگهداری است.
تمامی‌ذی‌نفعان احساس‌مسئولیت کنند
این کارشناس به صمت توضح داد: در عین حال، زمانی که تمامی ذی‌نفعان بافت‌های فرسوده نسبت به سیاست‌های تشویقی نوسازی، احساس مسئولیت کنند، احیای بازآفرینی و بهسازی بافت‌های ناکارآمد شهری اتفاق می‌افتد، بدین‌معنا مالکان اراضی، افرادی که در بافت‌های ناکارآمد زندگی می‌کنند، سازندگان و نهادهای مدیریت شهری در سطوح مختلف شهری همه باید نسبت به این موضوع اتفاق‌نظر، تمایل و توان اجرا داشته باشند. بنابراین، انتظار می‌رود تا ضوابط و آیین‌نامه‌های تشویقی نوسازی در چارچوب توان و تمایل ساکنان، سازندگان و سطوح مختلف شهری اتفاق بیفتد. با مجموعه این شرایط و توان و تمایل ساکنان و سازندگان امیدوار داریم که این رویداد محقق شود.
نجفی تاکید کرد: برای هر شهری و محدوده‌ای، باید ضوابط و استانداردهای اختصاصی متناسب با شرایط همان مناطق تدوین و اجرا شود. در غیر این صورت، استفاده از استانداردهای وارداتی و خودساخته منجر به شکست برنامه خواهد شد. بنابراین، مقررات باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که متناسب با داشته‌ها، نیازها و خواسته‌های هر محله، منطقه و هر شهری و این استانداردها باید با شرایط هر محله و شهری متناسب باشد.
وی در خاتمه عنوان کرد: استانداردها باید به‌گونه‌ای تغییر پیدا کند تا بین رابطه و ضابطه تعادل ایجاد شود،پس حدنصاب تفکیک و حداقل زیربنای مسکونی باید برای تمامی محلات و مناطق از استانداردهای معقول تبعیت کند، زیرا در غیر این صورت، از واقعیت عقب خواهیم افتاد و روزبه‌روز شکاف بین ضوابط و آنچه در شهر وجود دارد، بیشتر خواهد شد.
نیاز به مشارکت مردم در ساخت‌وساز
برخی کارشناسان حوزه شهرسازی یکی از نقاط قوت این ابلاغ ۱۹بندی را طبقه تشویقی نسبت به تراکم مجاز می‌دانند، چرا که علاوه بر ترغیب سازندگان از کوچ اقشار کم‌درآمد جامعه به حاشیه شهرها جلوگیری می‌کند.
بهنام قاسم‌زاده، کارشناس حوزه شهرسازی با بیان اینکه ابلاغ بسته تشویقی ۱۹بندی را باید به فال نیک گرفت، گفت: بافت‌های فرسوده زیربنای توسعه زیرساختی را دارند، بنابراین تنها مسیری که می‌تواند در نوسازی بافت‌های فرسوده تاثیرگذار باشد، مشارکت دادن مردم در ساخت‌وساز پلاک‌های خود است.
وی بااشاره به اینکه توسعه درون‌ساز شهری می‌تواند محرک موثری در ترغیب سازندگان برای ورود به ساخت‌وساز بافت‌های فرسوده باشد، افزود: احیا، مرمت و بهسازی بافت‌های فرسوده موجود در شهر از نظر اقتصادی کاملا به‌صرفه است.
کارشناس حوزه شهرسازی در ادامه گفت: به‌نظر می‌رسد، در دوره جدید وزارت راه و شهرسازی، توجه ویژه‌ای به مردمی‌سازی بافت‌های فرسوده شده است، چرا که با مطالعه این بسته تشویقی به این نتیجه می‌رسیم که وزارت راه و شهرسازی درصدد است تا فرصت‌ها و زمینه‌هایی را فراهم کند تا ساکنان این بافت‌ها توانایی نوسازی را به‌دست آورند.
عضو هیات‌علمی دانشگاه تبریز اذعان داشت: یکی از نقاط قوت این ابلاغ ۱۹بندی، تشویق طبقاتی آن است، چرا که علاوه بر ترغیب سازندگان از کوچ اقشار کم‌درآمد جامعه به حاشیه شهرها جلوگیری می‌کند.قاسم‌زاده اظهار امیدواری کرد که با هم‌افزایی نهادها این بسته ابلاغی که از جامعیت کاملی برخوردار است، در نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده و تاریخی مورد اثر واقع شود.
سخن پایانی
رفع مشکلات شهرها به‌دلیل گستردگی مسائل و پیچیده‌تر شدن آنها دشوارتر شده است. امروزه دیگر نمی‌توان یک شهر را بدون توجه به تاثیر کنش‌ها و واکنش‌ها در سطح کلان و خرد، مدیریت کرد. شهرهای این روزگار به‌شدت تحت‌تاثیر مجموعه عواملی هستند که مربوط به آنها نیست، اما بر روندهای شهری و کیفیت زندگی شهروندان موثر است. شناخت این عوامل و مدیریت آنها ضروری است تا بتوان برنامه‌ریزی متناسبی برای هر شهر داشت. مشکلات شهرسازی ابعاد گسترده‌ای را شامل می‌شود که در حوزه‌های بسیار تنگاتنگ و در سطوح مختلف مرتبط به یکدیگر هستند. در این میان، مسئولان و متصدیان نیز از بافت فرسوده، توسعه سکونتگاه‌های غیررسمی و خانه‌سازی‌های غیراصولی ابراز نگرانی می‌کنند. در این شرایط، ممکن است خریداران کم‌بنیه از روی شتاب‌زدگی و برای عقب نماندن از رقابت قیمتی به‌ناچار دست به خرید واحدهای مسکونی بی‌کیفیت بزنند و سرمایه‌های خود را در مناطقی که از شهرسازی هیچ بهره‌ای نبرده‌اند، هدر‌دهند. نوسازی بافت‌های فرسوده نقش موثری در رونق بازار مسکن و همچنین بهبود وضعیت حاشیه‌نشینان دارد. بافت‌های فرسوده و نوسازی این بافت‌ها یکی از بزرگترین معضلات در کشور به‌شمار می‌رود که تاکنون چندین دولت را درگیر خود کرده است. از سوی دیگر، نبود فرهنگ‌سازی مناسب در این بخش باعث شده که بسیاری از ساکنان این بافت‌ها نتوانند به‌درستی تصمیم بگیرند، همچنین همکاری نکردن شهرداری‌ها و تمایل نداشتن سازندگان برای ورود به این حوزه، سبب شده است که این طرح در گذشته چندان موفق نباشد.
ارسال نظر