چرا دچار خشکی دهان می‌شویم؟

خشکی دهان اغلب به دلیل عوارض دارویی یا افزایش سن یا در نتیجه رادیودرمانی سرطان به وجود می‌آید. با شیوع کمتر علت خشکی دهان ممکن است بیماری‌ای باشد که غدد بزاقی را مستقیما تحت تاثیر قرار داده باشد. بزاق با خنثی کردن محصولات اسیدی باکتری ها، جلوگیری از رشد باکتری‌ها و شستن ذرات غذا، به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کند. همچنین بزاق توانایی فرد برای چشیدن را بهتر می‌کند و جویدن و بلع را آسان تر می‌کند. به علاوه، آنزیم‌های بزاق به هضم غذا کمک می‌کنند.

کاهش بزاق و دهان خشک از یک آزار ساده تا اثرات بزرگ روی سلامتی فرد و سلامتی دندان‌ها و لثه‌ها همچنین اشتها و لذت بردن از غذا می‌تواند متفاوت باشد.

علائم همراه با خشکی دهان چیست؟

اگر فرد به میزان کافی بزاق نسازد، این علائم را دائما یا اغلب اوقات خواهد داشت:

•  خشکی یا احساس چسبندگی در دهان
•  بزاقی که به نظر می‌رسد غلیظ و چسبنده است.
•  تنفس دشوار
•  جویدن، بلع کردن و صحبت کردن دشوار
•  گلودرد یا خشکی گلو و صدای خشن
•  زبان خشک یا شیاردار
•  مشکل در استفاده از دندان مصنوعی
•  به علاوه خشکی دهان باعث چسبیدن رژ لب یه دندان‌ها می‌شود
• عوارض خشکی دهان
• اگر کمبود بزاق و خشکی دهان وجود داشته باشد، ممکن است منجر به:
•  افزایش خرابی دندان و بیماری‌های لثه
•  زخم دهان
•  عفونت قارچی دهان (برفک)
•  زخم یا ترک پوست در گوشه دهان یا ترک لب ها
•  تغذیه ی ضعیف به دلیل مشکل در جویدن و بلع

علل خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان هتگامی که غدد بزاقی دهان بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان نمی‌سازند ایجاد می‌شود. این غدد ممکن است به علل زیر به درستی کار نکنند:

داروها: بسیاری از داروها، از جمله بسیاری از داروهایی که بدون نسخه تهیه می‌شوند، عارضه ی خشکی دهان دارند. داروهایی که به احتمال بیشتری مشکل ایجاد می‌کنند، برخی داروهای درمان افسردگی، فشار خون بالا و اضطراب و همچنین ضد حساسیت ها، ضداحتقان ها، ریلکس کننده‌های عضلات و داروهای ضد درد هستند.

افزایش سن: بسیاری از افراد مسن با افزایش سن خشکی دهان را تجربه می‌کنند. فاکتورهای دخیل در این موضوع شامل استفاده از داروهای خاص، تغییر در توانایی بدن برای پردازش دارو در بدن، تغذیه ی ناکافی و بیماری‌های مزمن می‌شوند.

درمان سرطان: داروهای شیمی درمانی می‌توانند ترکیب بزاق و مقدار تولید شده را تغییر دهند. این اتفاق می‌تواند موقتی باشد و جریان طبیعی بزاق بعد از تکمیل درمان باز می‌گردد. به علاوه پرتو درمانی سر و گردن می‌تواند به غدد بزاقی آسیب رسانده و باعث کاهش قابل توجه در تولید بزاق شود. این مشکل بسته به دوز پرتو و منطقه ی درمان، ممکن است موقتی یا دائمی باشد.

آسیب عصبی: آسیب یا جراحی که باعث ایجاد مشکل عصب در ناحیه سر و گردن شود می‌تواند منجر به خشکی دهان شود.

سایر مشکلات سلامتی: دهان خشک می‌تواند ناشی از دلیل مشکلات سلامتی خاصی از جمله دیابت، سکته، عفونت قارچی (برفک) در دهان یا بیماری آلزایمر یا به دلیل بیماری‌های خودایمنی مانند سندرم شوگرن یا HIV/AIDS باشد. خروپف کردن و خوابیدن با دهان باز نیز می‌توانند منجر به خشکی دهان شوند.

مصرف تنباکو و الکل: نوشیدن الکل و سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو می‌تواند علائم خشکی دهان را تشدید کند.

مصرف تفریحی مواد: مصرف متامفتامین می‌تواند منجر به خشکی شدید دهان و خرابی دندان‌ها (شرایطی که به عنوان “دهان مت” شناخته می‌شود)، شود.

درمان و پیشگیری خشکی دهان چیست؟

درمان به علت خشکی دهان بستگی دارد. پزشک یا دندان پزشک ممکن است راه‌های زیر را پیشنهاد کند:

تغییر دارو: تغییر دارویی که منجر به خشکی دهان شده است.

مرطوب‌کننده ی دهان: تجویز محصولاتی که دهان را مرطوب می‌کنند که شامل محلول‌های دهانی بدون نسخه، داروهای نیازمند نسخه، بزاق مصنوعی یا مرطوب کننده‌ها برای افزایش لغزندگی دهان می‌شود. دهان شویه‌های دارای زایلیتول (Xylitol) می‌توانند موثر باشند. اگر بیمار دچار خشکی دهان شدید باشد پزشک یا دندان پزشک ممکن است داروهایی که ترشح بزاق را تحریک می‌کنند (مانند پیلوکارپین) تجویز کنند و اقداماتی برای محافظت از دندان‌ها انجام دهند.

علاوه بر توصیه‌های پزشکی، برخی اقدامات مربوط به سبک زندگی می‌تواند به کاهش علائم خشکی دهان کمک کند:

•  در طول روز کم کم آب یا نوشیدنی‌های بدون شکر بنوشید یا قطعات یخ در دهانتان بمکید.
•  آدامس‌های بدون شکر بجوید یا آبنبات بدون شکر مصرف کنید، محصولاتی که زایلیتول دارند به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می‌کنند.
•  ترکیبات بزاقی بدون نسخه که حاوی زایلیتول هستند، استفاده کنید.
•  از طریق بینی نفس بکشید.
•  به هوای محل خواب رطوبت اضافه کنید.
•  لب‌ها را مرطوب کنید تا از خشکی و ترک آنها جلوگیری کنید.
•  از محصولاتی که علائم را بدتر می‌کنند، مانند: کافئین و الکل، تنباکو، ضدحساسیت‌ها و ضداحتقان‌های بدون نسخه، غذاها و آبنبات‌های شیرین یا اسیدی، دوری کنید.

 اقداماتی که با محافظت از سلامت دهان و دندان به کاهش علائم خشکی دهان کمک می‌کنند: از خمیردندان دارای فلوراید استفاده کنید، از دهان شویه‌های دارای فلوراید استفاده کنید، حداقل دوبار در سال به دندان پزشک مراجعه کنید.

چه زمانی لازم است برای درمان خشکی دهان به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به طور مداوم دچار علائم و نشانه‌های خشکی دهان بودید، لازم است به دکتر گوش و حلق و بینی یا دکتر داخلی مراجعه کنید.