کمبود اکسیژن در خون چه خطراتی به دنبال دارد؟

تمامی سلول‌های بدن به اکسیژن نیاز دارند و در صورتی که میزان آن در بدن کاهش یابد، خفگی و مرگ اتفاق می‌افتد. عوامل زیادی در ایجاد کمبود اکسیژن بدن موثر هستند. در اینجا قصد داریم شما را با علل، علائم و خطرات کمبود اکسیژن یا هیپوکسی در بدن آشنا کنیم.

علل کاهش و افزایش اکسیژن خون

هر بار که نفس می‌کشیم مقدار زیادی اکسیژن وارد ریه‌ها و از آنجا وارد خون می‌شود. گلبول‌های خون مسئولیت رساندن اکسیژن به سلول‌ها را برعهده دارند. اما وقتی در فضایی قرار بگیرید که اکسیژن کمتر از حد معمول باشد، باعث بروز خفگی می‌شود.

مهم‌ترین علت کاهش اکسیژن در بدن، تنفس گاز دی اکسید کربن است. گاز گرفتگی که اغلب در فصل زمستان اتفاق می‌افتد، یکی از معمول‌ترین اتفاقاتی است که به دلیل پر شدن فضا با گاز دی اکسید کربن اتفاق می‌افتد. در این مواقع میزان اکسیژن خون ساکنین خانه کاهش می‌یابد و باعث مرگ آن‌ها می‌شود.

همچنین ابتلا به بیماری‌های تنفسی و قلبی هم در کاهش میزان اکسیژن خون یا هیپوکسی تاثیر دارند. وقتی ریه‌ها قادر به وارد کردن اکسیژن کافی برای بدن نباشند، خفگی رخ می‌دهد. سرفه‌های بی‌امان فرد مبتلا به بیماری قلبی در زمان دویدن، نشانه‌ای از کاهش میزان اکسیژن خون است.

همچنین رفتن به مکان‌های مرتفع هم می‌تواند میزان اکسیژن خون را کاهش دهد. به همین دلیل گفته می‌شود بیماران قلبی یا تنفسی از رفتن به کوهنوردی یا مکان‌های مرتفع خودداری کنند. غرق شدن در آب هم از دیگر دلایلی است که از رسیدن اکسیژن به خون جلوگیری می‌کند.

سایر دلایلی که باعث کاهش میزان گاز اکسیژن در خون می‌شود، عبارت است از:

• کم خونی
• برونشیت
• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
• نقایص مادرزادی قلب
• نارسایی احتقانی قلب
• آمفیزم
• پنومونی (باکتریایی و ویروسی)
• پنوموتوراکس (ایجاد هوا در فضای اطراف ریه)
• ادم ریوی (تجمع مایع روی ریه‌ها)
• آمبولی ریه (لخته شدن خون در ریه)
• فشار خون ریوی
• فیبروز ریوی (اسکار ریه)
• آپنه خواب
• مسمومیت دارویی یا غذایی

علائم کمبود اکسیژن

هیپوکسی یا کاهش اکسیژن خون با علائمی مثل گیجی، بی‌قراری، سردرد، مشکل در تنفس، سرفه، ضربان قلب سریع و کبودی پوست نمایان می‌شود. بسیاری از بیماری‌های مزمن قلبی و ریوی ممکن است شما را در معرض هیپوکسی قرار دهند که تهدیدی جدی برای زندگی است.

ضمن اینکه این بیماری‌ها می‌توانند حساسیت به برخی از گازها مثل هلیوم، متان، نیتروژن و دی اکسید کربن را افزایش دهند. فردی که به یکی از این بیماری‌ها مبتلا باشد، نباید در معرض این گازها قرار بگیرد. هیپوکسی (کاهش سطح اکسیژن در بافت‌ها) و هیپوکسمی (کاهش اکسیژن در خون) شباهت زیادی به هم دارند و بلافاصله بعد از هم اتفاق می‌افتند. در واقع ابتدا میزان اکسیژن در خون کاهش می‌یابد که به دنبال آن، کاهش اکسیژن بافت‌ها هم اتفاق می‌افتد.

در هر صورت علائم این دو عارضه با بی‌قراری، سردرد، سرگیجه، اضطراب، افزایش ضربان قلب و تنفس سریع شروع می‌شود؛ اما همین که شدت آن بیشتر شود، ضربان قلب به آهستگی می‌زند و رنگ پوست رو به کبودی می‌رود که در اصطلاح به آن سیانوز گفته می‌شود.

خطرات کمبود اکسیژن

هیپوکسی و هیپوکسمی هر دو خطرات زیادی را به دنبال دارند و باید فورا اکسیژن مورد نیاز بدن تأمین شود. در غیر این صورت خطر خفگی و مرگ را برای فرد به دنبال دارد. برای فردی که اکسیژن بدن او کاهش یافته باید اقدامات زیر صورت بگیرد:

• به سرعت در هوای آزاد و تمیز قرار بگیرد.
• کپسول اکسیژن با توجه به میزان نیاز بدن به او وصل شود.
• قلب و گردش خون او بررسی شود.
• باید میزان جریان خون و گلبول‌های خون برای اکسیژن رسانی به بافت‌‌های بدن بررسی شود.

اما خطراتی که کمبود اکسیژن به دنبال دارد عبارتند از:

خطرات هیپوکسی هیپوکسمی

این مشکل ناشی از بیماری‌های ریوی، قلبی و کسانی که نقص مادرزادی قلب دارند، است و اگر فرد در مکانی قرار بگیرد که اکسیژن کمی به بدن او برسد، فوری دچار کمبود اکسیژن می‌شود. سرفه، تنگی نفس، خفگی و در نهایت مرگ از خطرات این نوع کمبود اکسیژن در بدن است.

خطرات هیپوکسی ری

به طور کلی خون قادر است مقدار زیادی اکسیژن را از ریه دریافت کند. حالا اگر قلب نتواند خون را پمپاژ کرده و به سایر اعضای بدن برساند و یا خون در رگ مسدود شده باشد، اکسیژن کافی به بافت‌ها نمی‌رسد و هیپوکسی ری اتفاق می‌افتد. نارسایی احتقانی قلب و لخته شدن خون یکی از دلایل کمبود اکسیژن در خون است که ممکن است سکته مغزی اتفاق بیفتد.

هیپوکسی کم‌خونی

گاهی دلیل کاهش اکسیژن در بدن به کاهش گلبول‌های قرمز در خون مربوط می‌شود که خونی به بافت‌های بدن نمی‌رسانند. اگر بدن نتواند به تعداد کافی گلبول قرمز تولید کند، دچار کم خونی شده و در نهایت کمبود اکسیژن هم اتفاق می‌افتد. این نوع کمبود اکسیژن با ریزش مو، تغییر رنگ پوست، کم خوابی، بی قراری و سیاهی زیر چشم خود را نشان می‌دهد. عموما کم خونی در همان مراحل درمان می‌شود اما اگر فرد به تالاسمی ماژور مبتلا باشد، به خون نیاز پیدا می‌کند تا بدن دچار کمبود اکسیژن نشود. اگر این بیماران به موقع درمان نشوند، ممکن است خطر مرگ در کمینشان باشد.

هیپوکسی هیستوتوکسیک

یکی از دلایل کمبود اکسیژن در بدن، استنشاق گاز سمی یا مواد مسموم کننده است. مصرف سیانید یکی از مواردی است که دریافت اکسیژن در سلول‌های بدن را مختل می‌کند. در واقع گاز اکسیژن وارد خون می‌شود و از آنجا به سمت بافت‌های بدن می‌رود. اما مسمومیت با سیانید مانع از این می‌شود که سلول بتواند از این اکسیژن استفاده کند و در نهایت فرد میمیرد.

نکاتی برای جلوگیری از کمبود اکسیژن در بدن

با توجه به نیاز اصلی بدن به گاز اکسیژن لازم است تا نکات ایمنی را در این مورد رعایت کنید:

• داشتن پالس اکسیمتری در خانه برای بیماران مبتلا به بیماری‌های ریوی و قلبی.
• خودداری از انجام ورزش‌های سنگین و هوازی برای این افراد.
• خودداری از قرار گرفتن در معرض کپسول گازهای غیراکسیژنی مثل نیتروژن، متان، هلیوم و دی اکسید کربن.
• خودداری از مصرف سیگار و دخانیات.
• خودداری از مصرف خودسرانه دارو.
• داشتن برنامه ریزی قبل از رفتن به ارتفاعات (اگر دچار مشکل تنفسی هستید، از این کار منصرف شوید.)

خطرات کمبود اکسیژن

کمبود اکسیژن در خون اگر در حد خفیف باشد باعث سردرد، سرگیجه، بی‌قراری و ... می‌شود. اما وقتی شدت آن زیاد شود و برای چند دقیقه اکسیژن به خون نرسد، خطر مرگ را به دنبال دارد. کبودی پوست یکی از علائم مرگ با کمبود اکسیژن در خون است. برای جلوگیری از این اتفاق، باید افراد سالمند، کودکان و کسانی که به بیماری‌های قلبی و تنفسی مبتلا هستند، در فضاهایی که اکسیژن کمی دارد، قرار نگیرند. در صورت بروز این مشکل باید کمک‌های اولیه و مراقبت‌های پزشکی در مورد مصدوم انجام شود.