تولید کیت مانیتورینگ سرطان توسط جهاد دانشگاهی

در مراسم بزرگداشت چهل و سومین سالگرد تشکیل جهاددانشگاهی با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور، رییس جهاددانشگاهی و برخی از مسئولان لشکری و کشوری در پژوهشگاه رویان از پروژه «تراشه میکروسیالاتی جداسازی سلول‌های سرطانی گردشی در خون (CTC) » توسط محققان این نهاد رونمایی شد.

این محصول که به زودی به بازار تجهیزات پزشکی کشور عرضه خواهد شد، با  تشخیص و جداسازی  سلول‌های سرطانی موجود در دستگاه گردش خون بیمار با دقت فوق‌العاده بالا، وضعیت بیماری و روند پاسخ به درمان را مانیتورینگ می‌کند.

مهدی رحمانیان؛ مدیر گروه پژوهشی زیست مواد و مهندسی بافت پژوهشکده سرطان معتمد در توضیح این دستاورد تحقیقاتی گفت: این کیت CTC در قالب طرح تحقیقاتی «تشخیص و جداسازی سلول‌های سرطانی در گردش خون بیمار با استفاده از چیپ‌های میکروفلوئیدی به منظور ارزیابی وضعیت بیماری و مانیتورینگ پاسخ به درمان» طراحی و ساخته شده است. در حال حاضر فاز اولیه تجاری‌سازی این کیت تمام شده و در مرحله اخذ مجوز از اداره کل تجهیزات پزشکی قرار دارد. پیش‌بینی ما این هست که طی سه ماه آینده بتوانیم مجوز را اخذ و محصول را وارد بازار کنیم.

وی در تشریح نحوه عملکرد کیت CTC گفت: مطالعات انجام شده نشان می‌دهد سلول‌های توموری گردشی در خون بیمار (Circulating tumor cells) به عنوان کاندیدای نشانگر پیش‌آگهی، تشخیص و درمان بیماری‌های متاستاتیک مطرح است اما تعداد بسیار کم این سلول‌ها در بین میلیاردها سلول خونی، چالشی تکنیکی است که محدودیت‌هایی از قبیل حساسیت کم و خلوص پایین را برای روش‌های جداسازی رایج به همراه آورده است. در حال حاضر، پلتفرم‌های میکروسیال متنوعی برای جداسازی سلول‌های تومور در حال گردش از خون، ایجاد شده‌اند اما هنوز هم دانشمندان به یک استراتژی کارآمد و کم‌هزینه برای رفع این نیاز نرسیده‌اند.

رحمانیان تصریح کرد: راهکاری که ما در این زمینه ارایه کرده‌ایم، تراشه‌های میکروسیال مبتنی بر آرایه ریزپایه (MPA-Chip) حاوی آرایه‌هایی از میکروستون‌ها با هندسه‌ لوزی برای جداسازی CTC است. در این کیت با بهینه‌سازی نحوه قرارگیری موانع لوزی شکل به عنوان فیلترهایی درون کانال میکروسیالاتی خلوص و کارایی جداسازی سلول‌های سرطانی نسبت به نمونه مشابه خارجی افزایش پیدا کرده و همچنین تأثیرات تنش‌های مکانیکی وارد بر سلول‌های به دام افتاده به حداقل رسیده است.

وی با بیان این که این کیت توانایی دارد یک سلول سرطانی را از 10 میلی لیتر نمونه خون بیمار جدا کند و قیمت تمام شده آن هم یک دهم قیمت کیت خارجی مشابه است، اظهار کرد:  نتایج بررسی ما که طی مقاله‌ای در مجله Journal of advanced research با ضریب اثر 12.8 منتشر شده، هندسه لوزی که به‌عنوان مؤثرترین طراحی جدید برای جداسازی CTC انتخاب شده سبب افزایش راندمان جذب (88٪)، خلوص (بیش از 90٪) و زنده مانی (97٪) شده و در مجموع راندمان عملکرد بالاتری نسبت به کیتهای مشابه خارجی داشته است. 

عضو هیئت علمی پژوهشکده سرطان معتمد در خصوص مشکلات و موانع‌ پیشروی به سرانجام رسیدن این طرح گفت: با توجه به اینکه دانش فنی کیت سی‌تی‌سی تماماً در اختیار ماست و تمام امکانات و تجهیزات در ایران موجود است، مانعی در جهت تولید کیت وجود ندارد و تنها مانع و مشکل، نبود پروتکل مشخص جهت ارزیابی کیت‌های جدید در اداره کل تجهیزات پزشکی سازمان غذا و داروست که این موضوع سبب شده کار به کندی پیش برود. فکر می‌کنم وزرات بهداشت به خصوص اداره کل تجهیزات پزشکی باید آئین‌نامه مشخصی برای ارزیابی کیت‌ها و تجهیزات جدید تدوین کند تا فرآیند ارزیابی سرعت بیشتری به خود بگیرد و پرونده‌ها مدتی طولانی جهت ارزیابی معطل نشوند.

وی  همچنین در پاسخ به این سوال که در جهاد دانشگاهی تا چه حد به جوانان اعتماد می‌شود و تقویت روحیه «ما می‌توانیم» و تربیت شخصیت‌های مؤمن و برجسته علمی چه جایگاهی در این نهاد دارد، گفت: بحمدالله در جهاد اکثر نیروهای متخصص جوان هستند و بیستر مسئولیت‌ها هم در جهاد به عهده جوان ها است و این نشان می‌دهد به جوان‌ها به خوبی توجه می‌شود.