ضرب الاجل کشورهای ۴+۱ برای ایران در مذاکرات

امریکا قصد دارد ضمن هماهنگی با متحدانشان مشغول مشورت در مورد تعیین تاریخی به عنوان ضرب الاجل برای مذاکرات وین هستند. اروپائی ها نیز همین مسیر را در پیش گرفته اند. دیپلماتهای سه کشور اروپایی نیز به خبرنگاران گفته اند که دوشنبه و سه شنبه از این نظر که روشن خواهد شد، قصد ایران چیست، تعیین کننده خواهد بود.

تیم هسته‌ای ایران بار دیگر امروز وارد وین می‌شود تا با مقامات کشورهای ۴+ ۱ بر سر احیای برجام به گفتگو بنشینند. ایران خواهان لغو همه تحریم ها و گرفتن تضمینی از سوی امریکاست تا مطمئن باشد که آنچه ترامپ بر سر توافق هسته ای اورد، دوباره تکرار نخواهد شد و غرب هم به دنبال آن است که تهران از پیشروی هسته ای خود دست کشیده و به جایی برگردد که در توافق برجام و سال ۲۰۱۵ تعهد کرده بود. هرچند دو طرف میل خود را به احیای توافق اعلام کرده و حتی کشورهای عربی منطقه هم روی خوش به توافق نشان داده اند اما به نظر می رسد که اوضاع پیچیدگی های خاص خود را دارد. ایران پیشنویسی تهیه کرده که از سوی کشورهای اروپایی چندان روی خوشی به آن نشان داده نشد ولی روس ها میگویند که بعد از بررسی ها، تروئیکای اروپایی در مورد آن فکر کرده اند. از سوی دیگر تهران می گوید اگر غرب بخواهد یک امتیاز بدهد و ده امتیاز بگیرد، ایران زیر بار چنین کاری نخواهد رفت. آمریکایی ها هم در هفته اخیر در مورد ضرب‌الاجلی در خصوص رسیدن به یک توافق هشدار داده اند و بار تاخیر در رسیدن به یک نتیجه را تماما روی دوش ایران انداختند.

 با کوروش احمدی کارشناس سیاست خارجی در مورد این دور از مذاکرات به گفتگو نشسته ایم:

با توجه به تهدیدات ضمنی که مقاماتی مثل رابرت مالی و بلینکن در مورد وقت کشی در گفتگوها داشته اند و ایران را به احتمال از بین رفتن برجام تهدید کرده اند و همزمان هشداری که ایران در مورد خواسته های غرب داده، آیا این دور از گفتگوها تنش آلود خواهد بود؟

  واقعیت این است که لحن طرف های غربی طی یک هفته گذشته قدری تند شده و ظرف چند روز گذشته علاوه بر تکرار تم تکراری و اتهام "وقت کشی" و کش دادن مذاکرات علیه ایران، به نوعی ضمنی و غیر رسمی صحبت از ضرب الاجل نیز می کنند که در امتداد و ادامه همان اتهام "وقت کشی" است. این بحث ضرب الاجل بویژه در جریان سفر سولیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، به اسرائیل مطرح و به موضوعی برای انواع حدس و گمان ها در رسانه های غربی تبدیل شد.

در این رابطه یک وبسایت اسرائیلی به نقل از یک مقام رژیم اسرائیل مدعی شد که سولیوان در جلساتش با سران این رژیم صحبت از اواخر ژانویه – اوائل فوریه به عنوان حداکثر زمانی که مذاکرات وین می تواند ادامه یابد، کرده است. همین معنا را اکسیوس به نقل از دو منبع اسرائیلی نیز تکرار کرده است. سولیوان هم خود از "فرصت چند هفته ای" برای نیل به نتیجه در مذاکرات وین سخن گفته بود. سعی مقامات آمریکایی ظرف روزهای گذشته این بوده که بدون اینکه علنا و رسما ضرب الاجلی برای مذاکرات وین تعیین کنند، چنین الغا نمایند که در جلسات غیر علنی دارند چنین کاری می کنند و ضمن همآهنگی با متحدانشان مشغول مشورت در مورد تعیین تاریخی به عنوان ضرب الاجل برای مذاکرات وین هستند. اروپائی ها نیز همین مسیر را در پیش گرفته اند. دیپلماتهای سه کشور اروپایی نیز به خبرنگاران گفته اند که دوشنبه و سه شنبه از این نظر که روشن خواهد شد، قصد ایران چیست، تعیین کننده خواهد بود. آنها گفته اند که ظرف چند روز آینده مشخص خواهد شد که آیا ایران آماده مذاکره جدی بر اساس پیش نویس های ژوئن گذشته هست یا خیر.

طبعا بُعد تهدید آمیز بودن این اظهارات قوی است و البته به همین دلیل کاری است غیر سازنده. ایران در واقع از ماهها پیش گفته است که مخالف کشدار شدن مذاکرات و خواستار نتیجه مند بودن آن است.

سرنوشت بسته پیشنهادی ایران که در دور قبلی ارائه شد، چه می‌شود؟  به نظر می آید که در ابتدا اروپایی ها آن را جدی تلقی نکرده و حتی بابت آن خشمگین شدند اما بعد به گفته لاوروف موضوع را مورد بررسی قرار داده اند.

از شواهد و قراین، از جمله اظهارات طرفین، چنین بر می آید که اصلاحیه های ایران در متن پیش نویس های باقی مانده از شش دور مذاکرات قبلی ادغام شده و به این ترتیب دو متن برای اینکه مبنای مذاکرات باشد، تهیه شده است. نشریه پولیتیکو در ۲۱ دسامبر از قول یک دیپلمات آمریکایی مدعی شده بود که "بخش اندکی" ازاصلاحیه های ایران در دو پیش نویس وارد شده است. اگر چنین باشد، در واقع گویایی انعطاف پذیری ایران در مذاکرات است که باید توسط طرف مقابل نیز رفتار مشابهی نشان دهد.  

ایا حضور دوربین های آژانس در کرج و اعلام اینکه غنی سازی بالاتر از ۶٠درصد نخواهد رفت، می‌تواند روند مذاکرات را به سمت بهتری ببرد؟ 

توافق ایران و آژانس برای نصب دوربین ها در در مجتمع ساخت قطعات سانتریفیوژ در کرج تحول خوب و مثبتی بود. ایران در این رابطه انعطاف خوبی از خود نشان داد و با آنکه مطابق موافقت پادمان الزامی به دادن دسترسی به مجتمع تسا نداشت، در این مورد به طور داوطلبانه با آژانس همکاری کرد. این تحول مثبت به نوبه خود نشانه دیگری حاکی از اراده ایران به احیای برجام تفسیر شد چرا که دسترسی به این مجتمع در چارچوپ برجام همآهنگی شده بود و اگر قرار به احیای برجام نمی بود، توافق در این مورد موضوعیت نمی داشت. سخنان آقای اسلامی دایر بر اینکه ایران قصد غنی سازی بالاتر از ۶۰ درصد ندارد را نیز باید علامت مثبتی در جهت تصمیم سیاسی ایران به احیای برجام تفسیر کرد. 

 هر دوطرف تمایل دارند که توافق هر چه زودتر ایجاد شود و همزمان هر یک دیگری را به وقت کشی متهم می کند. آیا این موضوع می‌تواند در روند مذاکرات و به نتیجه رسیدن آن موثر باشد؟

طبعا، وجود اراده سیاسی در طرفین برای نیل به توافق در سریع ترین زمان ممکن مهمترین عامل برای پیشرفت در جهت نهایی کردن توافق است. با این حال نکات فنی و حقوقی و رسیدن به جمله بندی مورد توافق همیشه می تواند بسیار چالش برانگیز باشد. برخی امور مانند مذاکره غیر مستقیم با آمریکا نیز از جهت طولانی کردن مذاکرات مزید بر علت خواهد بود. 

پیش بینی کلی شما از دور هشتم گفتگوها در وین چیست؟

 برداشت من این است که طرفین در این دور از مذاکرات حداکثر تلاش خود را خواهند کرد. طرفین در دور هفتم شناخت کافی از هم پیدا کرده و مهمتر از آن دو متن نیز که حداقل بخشی از اصلاحیه های ایران نیز در آنها ادغام شده، تهیه و مبنای مذاکرات خواهد بود. اما مسائل دشوار باقی مانده از قبل و مسائلی که ایران اضافه کرده، به گونه ای نیست که کار بتواند در دور هشتم نهایی شود. می توان احتمال داد که با توجه به حساسیت سیاسی موضوعات مورد بحث، طرفین چند بار دیگر برای مشورت با پایتخت ها نیاز به توقف موقت مذاکرات  خواهند داشت.