سرقت بزرگ فرح و خاندان پهلوی از ایران + جزئیات
صدماتی که خاندان پهلوی به کشور ایران وارد کرد شاید تا دهه‌ها قابل جبران نباشد، از بین بردن سرمایه اجتماعی و فرهنگ کشور و همچنین آسیب جدی به باورهای مردم جامعه تنها بخشی از اقدامات جبران‌ناپذیر این خاندان است.
زمستان سال ۱۳۵۷ شمسی خبر خروج شاه ایران از کشور خود در صدر تمام رسانه‌های جهان قرار گرفت. محمدرضا پهلوی بعد از حدود ۳۰ سال پادشاهی و همراهی با انگلیس و سپس آمریکا بدون اعلام قبلی و پس از انجام یک نطق تلویزیونی سوار بر یک هواپیمای بوئینگ خاک ایران را ترک کرد تا جهان و منطقه غرب آسیا از ریل سابق خود خارج شود و دروازه‌های جدیدی را در برابر خود ببیند.
در آن زمان هیچ رسانه‌ای موضوع اول بین‌الملل خود را به اتفاقی جز ایران اختصاص نمی‌داد. مسائل مختلفی همچون؛ عاقبت خاورمیانه، کودتاهای احتمالی پیش رو، اظهارنظرهای مختلف صاحبنظران و ... همه و همه باعث شده بود تا کسی متوجه سرقت بزرگ خاندان پهلوی از ایران نشود. سرقتی که تا به امروز جزئیات کاملی از آن منتشر نشده و هنوز درباره آن سوالات بیشماری مطرح است.
این مساله البته از سوی ایران با نامه‌نگاری به سوئیس و برخی دیگر کشورها برای بازپس گرفتن پولهای خارج شده دنبال شد اما تقریبا هیچ کشوری حاضر به پس دادن اموال مسروقه نشد و مدتی بعد که رسانه‌ها از جنجال سیاسی خارج شدند آرام آرام به سرقت اموال ایرانی‌ها نیز توجه کردند.
در همان سال‌ها کریستین ساینس مانیتور در مقاله‌ای ضمن بررسی بخشی از فهرست اموالی که شاه از ایران خارج کرده بود با تیتر: «ثروت افسانه‌ای شاه ایران» نوشت: آیا ثروتی که شاه از ایران خارج کرده است افسانه‌ای است؟ بله، افسانه‌ای است، زیرا تا کنون هیچکس جز شاه مخلوع نمی‌داند هنگام خروج از ایران در ۱۶ ژانویه ۱۹۷۹ دقیقاً چه مقدار پول با خود برده است.
این رسانه ثروت احتمالی شاه را از میلیون‌ها تا میلیاردها دلار برآورد کرد و نوشت: آقای پل ادوایر که از سوی ایران برای بازپس گرفتن اموال مسروقه به عنوان وکیل انتخاب شده است معتقد است اگر همه چیز فراهم باشد لااقل ۵سال طول می‌کشد تا میزان دارایی شاه مخلوع اندازه گیری شود. چرا که بسیاری معتقدند شاه و خانواده اش اموال و پولهای خارج شده را در حساب‌های محرمانه ذخیره کرده اند.
اسرار ثروت شاه
ساینس مانیتور نوشت: برخی دیگر بر این باورند که اسرار ثروت شاه را می‌توان از طریق دو تن از دوستانش «دیوید راکفلر» و «هنری کیسینجر» یافت. از آقای راکفلر، رئیس بانک چیس منهتن در نیویورک، در نشست سالانه آن در مورد رابطه این بانک با شاه سؤال شد؛ او به سهامداران گفت: «سیاست ما این نیست که در مورد روابط با مشتری صحبت کنیم یا حتی تأیید کنیم که آیا این مشتری ما هست یا خیر.»
جالب اینجاست که همان زمان واشنگتن پست نیز گزارش داد وقتی پدر شاه، «رضاشاه» در سال ۱۹۴۱ مجبور به تبعید شد، «مدعی مالکیت ۱۰ درصد از زمین‌های کشور شد.» این یعنی چیزی حدود ۲ هزار کیلومتر مربع از زمین‌های حاصلخیز.
واشنگتن پست تصریح کرد شاه مخلوع برای رفع نارضایتی مقداری از زمین‌ها را به کشاورزان خرده پا پس داد، اما مقدار زیادی از آن را نگه داشت. مقداری از این زمین‌ها برای تامین مالی سرمایه گذاری‌های شاه در جاهای دیگر فروخته شد.
بخشی از فهرست پولهای خارج‌شده
«یرواند آبراهامیان» از تاریخ‌نگاران برجسته ارمنی ـ آمریکایی در کتاب «ایران بین دو انقلاب» ضمن اشاره به مقاله روزنامه «نیویورک تایمز» در آن زمان درباره بنیاد پهلوی آورده است: «به نوشته نیویورک‌تایمز، در پس ظاهر فعالیت‌های خیریه، این بنیاد به سه منظور به‌کار می‌رفت: به‌عنوان منبعی از درآمد برای خاندان سلطنتی، به‌عنوان ابزاری برای اعمال نفوذ در بخش‌های مهم اقتصاد و به‌عنوان مجرای پاداش به حامیان رژیم. این استاد دانشگاه آمریکایی همچنین درباره اموال به‌غارت رفته توسط نزدیکان محمدرضا پهلوی و دربار سلطنتی با استناد به آمار بانک مرکزی در آغازین روزهای انقلاب اسلامی می‌نویسد: «بانک مرکزی ایران لیستی را از ۱۷۷ نفر از اشخاص برجسته (رژیم پهلوی) منتشر کرد که جمعا حدود ۲ میلیارد دلار را به خارج از این کشور منتقل کرده بودند. برخی از مهم‌ترین افراد در بین آنها بدین شرح است:
ـ جعفر شریف امامی، حدود ۳۱ میلیون دلار
ـ غلامعلی اویسی، ۱۵ میلیون دلار
ـ نمازی، ۹ میلیون دلار
ـ ناصر مقدم، ۲ میلیون دلار
ـ شهردار وقت تهران، ۶ میلیون دلار
ـ وزیر وقت بهداشت، ۷میلیون دلار
ـ مدیر شرکت ملی نفت ایران، بیش از ۶۰ میلیون دلار
۴میلیارد دلار ظرف دو سال
روزنامه نیویورک‌تایمز نیز در تاریخ دهم ژانویه ۱۹۷۹، با استناد به گفته منابع بانکی جهانی نوشت که مبلغی بین دو تا چهار میلیارد دلار تنها در طول این دو سال آخر (۱۳۵۶ و ۱۳۵۷) از سوی خانواده سلطنتی ایران به آمریکا منتقل شده است.
در سال ۱۳۹۱ نیز روزنامه «فایننشال‌تایمز» به مناسبت بیداری اسلامی در کشورهای عربی میزان دارایی‌های خارج شده توسط محمدرضا پهلوی را بدین شرح اعلام کرد: «محمدرضا پهلوی، شاه مخلوع ایران ۳۵ میلیارد دلار دارایی از ایران خارج کرده است».
رضاخان در سالهای سلطنت خود نزدیک به ۷ هزار دهکده و مناطق وسیعی از اراضی ایران را به املاک شخصی خود اضافه کرد. جواهرات سلطنتی نیز به این لیست اضافه می‌شود. نویسنده مقاله «معمای جواهرات سلطنتی پس از سقوط پهلوی اول» در آغاز یادداشت خود می‌نویسد: در هنگام خروج محمدرضا و فرح پهلوی از ایران، بخش اعظمی از همین جواهرات سلطنتی توسط چمدان‌های متعدد در کنار مبالغ هنگفتی ارز از کشور خارج شد: «فرح» دستور داد ۳۸۴ عدد چمدان و صندوق بسته شود. یک تیم از افراد مورد تأیید فرح جمع‌آوری و بسته‌بندی همه‌گونه عتیقه، جواهرات و الماس‌های گرانبها، ساعت‌های تمام‌طلا و تاج و نیم‌تاج‌های تمام زمرد را بر عهده داشتند. این گنجینه از جواهرات و عتیقه‌جات در مکان‌های امن کاخ نیاوران نگهداری می‌شد.
سرنوشت نامشخص چمدان‌های پر از جواهرات
بسته‌بندی و جمع‌آوری دلارهای آمریکایی که از ماه‌ها قبل نقداً جمع شده بود توسط بخش مالی دربار انجام شد. تاج شاهنشاهی با ۳۳۸۰ قطعه الماس و ۵۰ قطعه زمرد، ۳۶۸ حبه مروارید و با وزن ۲ کیلو و ۸۰ گرم و از نظر قیمت غیرقابل تخمین و تاج ملکه با ۱۶۴۶ قطعه الماس و تعداد معتنابهی از جواهرات دیگر و طلا به ارزش ده‌ها میلیون دلار به عنوان بخش اندکی از جواهرات ربوده شده سلطنتی هستند. بسته‌بندی این گنجینه‌ها سرعتی خاص می‌طلبید که باید درون چمدان‌ها و صندوق‌ها جای داده می‌شد. در جریان این بسته‌بندی‌ها بسیاری از جواهرات توسط اعضای تیم بسته‌بندی دزدیده شد و هرگز ردپایی از آنها به‌دست نیامد.
فرح و شاه در ویلای سنت‌موریتس سوئیس در سال ۱۹۷۰
البته این تنها بخشی از سرقت بزرگ خاندان پهلوی بود. آنها در سالهای قبل هم مبالغ هنگفتی را بابت خرید خانه و ویلا در کشورهای مختلف از جمله سوئیس، ایتالیا، انگلیس و آمریکا هزینه کرده بودند که یکی از معروفترین آنها کاخ گل رز در سوئیس بود که به مبلغ یک و نیم میلیون فرانک سوئیس خریداری شد و مدتی هم در اختیار برلوسکونی بود که در نهایت توسط خاندان پهلوی به مبلغ ۱۰ میلیون فرانک فروخته شد.
قصرها و جزیره‌های میلیون‌دلاری
علاوه بر قصرها و باغ‌هایی که مستقیما به نام محمدرضا پهلوی و خاندان وی در آمده بود، شاه خارج از کشور نیز املاک بسیاری داشت که می‌توان به گران‌ترین خانه و پارک در حومه لندن، قصر و باغ‌های «استیل مانس» که ملکه الیزابت دوم در آنجا متولد شد، اشاره کرد. همچنین گران‌ترین باغ و ساختمان در ناپل (ایتالیا) متعلق به او بود. شاه در کاپری یک باغ بزرگ و ویلایی مجلل داشت. همچنین قصر مجللی هم در سنت‌موریس داشت که زمستان‌ها را در آنجا می‌گذراند به نحوی که سنت‌موریس سوییس در بین دیپلمات‌های خارجی به پایتخت زمستانی ایران معروف بود!
شاه در سال ۱۳۵۰ یک جزیره در اسپانیا به مبلغ ۷۰۰ میلیون دلار خریداری کرد و در مرکز جزیره یک ساختمان مدرن ساخت و اطراف آن را با دیوارهای مرتفع به سبک قرون وسطی محصور کرد و بقیه اراضی را هم به قطعات چند هزار متری تقسیم کرد و به سران نظامی و رجال سیاسی فروخت.
طبق نوشته روزنامه «دیلی‌اکسپرس» چاپ لندن مورخ ۲۸ مارس ۱۹۷۸ شاه یک ملک بزرگ هم در منطقه کوه‌های راکی آمریکا به قیمت یک میلیون پوند انگلیس خریده بود. میزان ثروت و دارایی‌های شاه مخلوع در خارج از کشور به حدی بود که تنها اشرف پهلوی، خواهر وی در نوروز سال ۵۳ در یک قمارخانه در شهر کن در یک شب ۱۵ میلیون فرانک باخت!
بی‌اعتنایی غربی‌ها برای پس‌دادن ثروت مردم ایران
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که هنوز پاسخ مشخصی به آن داده نشده این است که چرا کشورهایی که حامی شاه ایران بودند و امروز داعیه حمایت از مردم جهان را دارند، تلاش نمی‌کنند بر اساس یک فرایند مشخص اموال مردم ایران را از بازماندگان این خاندان پس بگیرند یا حداقل اجازه دهند تا نمایندگان ملت ایران غارتگران پهلوی را مورد تعقیب قضایی قرار دهند.
نوش جونشون
شماها که ۱۰۰۰ برابر خوردید و مملکت را هم ویران کردید