واکنش اسرائیل به توافق ایران و آمریکا

گزارش‌ها حاکی است اسرائیل به شدت از رویکرد آمریکا در قبال ایران نا‌‌امید شده‌است و نشست این هفته گروه مشورتی راهبردی آمریکا و اسرائیل در کاخ سفید، باعث اطمینان خاطر تل‌آویو نشده است، برعکس منجر به نگرانی مضاعف اسرائیل شده است.

ظاهراً مواضع و اقدامات اخیر تهران و واشنگتن ذیل تعامل غیرمستقیم با هدف احیای برجام، تا حدی به عنوان تبادل سیگنال آشتی‌جویانه دو کشور تفسیر شده است، تفسیری که مطابق انتظار به ناامیدی و واکنش‌ منفی بازیگران مخالف تلاش‌های دیپلماتیک جهت احیای برجام -بالأخص اسرائیل- را در پی دارد.

تبادل سیگنال آشتی‌جویانه؟

به نظر می‌رسد، سیگنال‌هایی که تهران طی نشست‌های برگزار شده با دیگر طرف‌های برجام در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، و پس از آن ارائه داده، منجر به تلطیف فضای سوءظن و ناامیدی نسبت به احتمال احیای توافق هسته‌ای از جمله لغو تحریم‌ها علیه دو نهاد مرتبط با برنامه موشکی ایران که از سوی برخی ناظران به عنوان «نشانه حسن نیت و سیگنال آشتی‌جویانه واشنگتن در قبال تهران» تعبیر شده و فارغ از واکنشتندروهای مخالف برجام، با افزایش احتمال ثمربخشی تعاملات ایران و آمریکا، نگرانی اسرائیل را نیز تشدید کرده است.

وحشت اسرائیل از تعامل ایران و آمریکا

وزارت خارجه ایران گفته است با نهایی شدن بررسی‌ها «به زودی» برای ازسرگیری مذاکرات احیای برجام، تیم دیپلماتیک ایران راهی وین خواهد شد، اما ناظران درباره زمان تحقق این وعده اختلاف نظر دارند و علی‌رغم مقتضیات طبیعی یک پروسه «انتقال دولت»، کارشناسان و مقامات غربی با طرح ادعاهای مختلف درباره «اهداف و انگیزه‌های تهران از تأخیر در شروع مجدد مذاکرات وین، و نیز رویکرد احتمالی دولت جدید ایران درباره مسیر طی شده در شش راند قبلی مذاکرات» گمانه‌زنی کرده‌اند.

برخی منابع مدعی شده‌اند که از اوایل ماه نوامبر (اواسط آبان) ایران برای ازسرگیری مذاکرات اقدام خواهد کرد، یعنی پس از گذشت حدود ۳ ماه از آغاز به کار دولت جدید ایران؛ تقریباً به اندازه همان بازه زمانی که دولت جو بایدن از زمان آغاز به کار در ۲۰ ژانویه هدر داد تا تعامل با تهران را در ماه آوریل آغاز کند. برخی منابع دیگر نیز مدعی هستند که هفتمین راند مذاکرات وین «با حضور تیم دیپلماتیک ایران که چهره‌هایی متفاوت و به مراتب محافظه‌کارتر را شامل می‌شود در همین ماه اکتبر» از سر گرفته خواهد شد.

به نوشته المانیتور دولت بایدن همچنان خواستار از سرگیری مذاکرات احیای برجام است و این را بهترین راه برای نحوه تعامل با برنامه هسته ای ایران می‌داند؛ تردیدی نیست که این رویکرد بایدن کمابیش همانقدر نفتالی بنت را آزرده می‌کند که تلاش‌های دیپلماتیک منتهی به برجام در دولت اوباما، بنیامین نتانیاهو را آزار می داد.

با این وجود واشنگتن هشدار می دهد که پنجره فرصت برای تحقق این هدف ممکن است به زودی بسته شود؛ چیزی که به احتمال زیاد رضایت بنت و تل‌اویو را در پی خواهد داشت. جیک سالیوان ، مشاور امنیت ملی کاخ سفید اخیراً در دیدار با همتای اسرائیلی خود مدعی شده است که «در صورت شکست دیپلماسی ، ایالات متحده آماده است تا به گزینه های دیگر روی آورد».

هراس تل‌آویو، از رویکرد واشنگتن در قبال تهران

 بن کاسپیت، ستون نویس المانیتور در حوزه اسرائیل و تحلیلگر سیاسی روزنامه‌های اسرائیلی در مطلبی برای المانیتور با عنوان « اسرائیل هنوز از نزدیک شدن آمریکا به ایران می ترسد» نوشت: در نشست این هفته گروه مشورتی راهبردی آمریکا و اسرائیل در کاخ سفید، باعث اطمینان خاطر تل‌آویو نشد، برعکس [منجر به نگرانی مضاعف اسرائیل شد].

در 5 اکتبر مشاورین امنیت ملی آمریکا و اسرائیل جیک سالیوان و ایال هولاتا و تیم‌های همراه در چارچوب گروه مشورتی راهبردی آمریکا و اسرائیل در کاخ سفید دیدار کردند. مطبوعات پس از جلسه، نشست را "سازنده" و "باز" توصیف کردند.

وحشت اسرائیل از تعامل ایران و آمریکا

جیک سالیوان، در ملاقات با همتای اسرائیلی خود ایال هولاتا گفت که واشنگتن برای احتمال شکست تلاش‌ها جهت احیای برجام، آماده است. به نوشته المانیتور، آقای سالیوان بر تعهد اساسی پرزیدنت بایدن به امنیت اسرائیل و مقابله با پیشروی برنامه هسته‌ای ایران تأکید کرد. وی مدعی شد که دولت بایدن معتقد است که دیپلماسی بهترین راه برای رسیدن به این هدف است، و در عین حال رئیس جمهور به صراحت اعلام کرده است که «در صورت شکست دیپلماسی، ایالات متحده آماده است تا به گزینه های دیگر روی آورد».

یک مقام ارشد دولت بایدن که خواست نامش فاش نشود در گفتگو با خبرنگاران، گفت که دولت بایدن متعهد به مذاکره با ایران برای مهار برنامه هسته‌ای این کشور است، اما وی می‌گوید اگر دیپلماسی شکست بخورد ، ما آماده انجام اقدامات لازم خواهیم بود. وی ادامه داد: «بدیهی است ، اگر این [دیپلماسی] کار نکند، راههای دیگری برای پیگیری وجود دارد و ما کاملاً متعهد هستیم که اطمینان حاصل کنیم که ایران هرگز به سلاح هسته‌ای [ادعایی] دست پیدا نمی کند»، اما از توضیح بیشتر خودداری کرد.

در عین حال ، بر اساس گزارش رسانه های اسرائیلی، در صورت شکست مذاکرات، اسرائیل از طرف آمریکایی درخواست خواهد کرد که بسته تحریمی جدیدی را علیه ایران تنظیم کنند.

منابع دیپلماتیک می گویند که دور از چشم عموم، جو در جلسات پشت درهای بسته اصلاً مطلوب نیست. در حقیقت ، ممکن است عکس آن صادق باشد.

فهمیدن اینکه اسرائیل و ایالات متحده در یک صف نیستند و درک راهبردی ۲ متحد از پیشرفت هسته ای ایران بسیار متفاوت است، سرخوردگی اسرائیل را به دنبال داشته است. یک مقام ارشد دفاعی اسرائیل که در مذاکرات شرکت نکرد اما به دلیل موقعیت بسیار نزدیک خود به وزیر دفاع بنی گانتز، از محتویات آن آگاه بود، وضعیت را به این شرح توصیف کرد:

«بله ، مذاکرات خوب بود ، جو بسیار دوستانه و باز بود، پیامها منتقل می‌شد، اما از نظر ماهیت، وضعیت بد است. شاید حتی بسیار بد. در صورت شکست تلاش ها برای بازگشت به توافق هسته ای، در حال حاضر هیچ برنامه عملیاتی مشترک احتمالی علیه ایران وجود ندارد. و بدتر از آن ، آمریکایی ها هیچ راه حلی برای چنین شرایطی ندارند. آنها پلن B ندارند. آنها آلترناتیو ندارند و آنچه واقعاً نگران کننده است این است که واقعاً نگران آن نیستند. آنها رویدادها را کاملاً متفاوت از ما می بینند. البته این حق آنهاست، اما برای ما بسیار نگران کننده است».

این مقام ارشد ادامه داد: «درست است که آمریکایی ها همچنان بر درخواست ما تاکید می کنند که اگر مسیر دیپلماتیک نتیجه ای به دست نیاورد، گزینه های دیگری نیز وجود دارد، اما مشخص نیست منظور آنها چیست. آنها بر ایران متمرکز نیستند، آنها بر چین و مسائل داخلی ایالات متحده و ویروس کرونا متمرکز هستند و این واقعیت وجود دارد که آمریکا درست مانند اسرائیل مجبور است برای پیشبرد هر قانون یا تصمیمی از طریق کنگره اقدام کند. چراغ ها در واشنگتن شب ها روشن است، اما نه به خاطر ایران، و این نگران کننده است».

تلاش اسرائیل برای متقاعد کردن آمریکایی‌ها در این جهت است که اقدامات نظامی نیز می تواند راه حلی برای چالش هسته ای ایران ارائه دهد، نه فقط تکیه بر گفتگوها. اسرائیل می خواهد آمریکا نیت‌ جدی خود را نشان دهند و ایران را متقاعد کند که در کنار هویج، ایالات متحده یک چماق نیز در دست دارد. اما این تلاش‌های تل‌آویو فعلا شکست خورده است.

المانیتور دریافته‌ است که در جلسات متعدد بین طرفین، بسیاری از مقامات اسرائیلی ، از جمله گانتز ، یک سری اقدامات مانند تاکتیک های انحرافی برای افزایش فشار بر ایران را پیشنهاد داده‌اند.

به گفته این مقام ارشد دفاعی، این می تواند شامل «رزمایش غول پیکر نظامی در خلیج فارس یا در یک کشور همسایه، حرکت نیروها مانند یک یا دو ناو هواپیمابر برای استقرار در خلیج فارس، انفجار بمب و این جور چیزها» باشد. «اما آمریکایی ها در کشتی ما نیستند. نکته اصلی این است که آنها تحت فشار قرار نمی گیرند. تشدید وضعیت واقعاً آنها را نگران نکرده است. آنها فکر می کنند که امنیت ملی آمریکا در معرض تهدیدی ناشی از تلاش هسته ای ایران نیست. تا آنجا که به آنها مربوط می‌شود، هیچ درامی وجود ندارد. با چنین رویکردی ما در حال دلتنگ شدن برای دولت اوباما هستیم».

در جریان مذاکرات آمریکا و اسرائیل ، هنگامی که از آنها خواسته شد در صورت امتناع ایرانیان از بازگشت به توافق هسته ای، چه کنند ، ظاهرا آمریکایی ها مدعی شدند که در نهایت ممکن است گام نظامی را انتخاب کنند، اما طرف اسرائیلی قانع نشده است. این مقام اسرائیلی گفت:«چگونه می توانید ناگهان از صفر به صد بروید؟ آماده سازی عملیات نظامی زمان می برد. نیاز به اقدامات و برنامه مدون دارد. به عزم و اراده و انگیزه نیاز دارد. ما هیچ یک از این موارد را در طرف آمریکا ندیده‌ایم و این ما را تا سرحد مرگ می‌ترساند».

اسرائیل منابع عظیمی از اطلاعات تازه را در اختیار آمریکایی ها قرار داده است. در حال حاضر، اسرائیل یکی از معدود مخازن اطلاعاتی در مورد مسئله هسته ای ایران است، زیرا گزارش شده است که ایران یک شبکه اطلاعاتی بزرگ آمریکا را که در آنجا فعالیت می کرد، شناسایی و منهدم کرده است. منبع اسرائیلی گفت «ما بهسادگی سعی می کنیم به آنها ثابت کنیم که اگر خواب آلودگی فعلی ادامه یابد، حماسه هسته‌ای ایرانی می تواند مانند مورد کره شمالی شود. در حال حاضر، ظاهراً ما آنها را قانع نکرده ایم».

به طور رسمی ، آمریکایی ها اعتراف می کنند که زمان گریز هسته‌ای ایران از حدود یک سال به چند ماه کاهش یافته است. این انقباض به دلیل خروج رئیس جمهور دونالد ترامپ از توافق تحت تأثیر بنیامین نتانیاهو ، نخست وزیر سابق، رخ داد. آمریکایی ها این دوره گریز کوتاه را نگران کننده توصیف می کنند، اما اسرائیلی ها می گویند که طرفهای آمریکایی آنها نگران نیستند.

اسرائیل علاوه بر آماده سازی یک گزینه هسته ای ماهوی، معتقد است که بسته تحریمی جدیدی نیز لازم است، تا در صورت شکست مذاکرات به سختی بر ایران تحمیل شود. «ظاهراً آمریکایی ها چنین بسته ای را تنظیم نکرده اند و به نظر نمی رسد برای انجام این کار چندان مشتاق باشند».

وضعیتی که در اینجا شرح داده شد، نوعی افسردگی وجودی را در طرف اسرائیل ایجاد کرده است. این ناامیدی در مباحثات صورت گرفته در اسرائیل در مورد تسریع تلاش ها برای احیای گزینه نظامی اسرائیل و بسیج تعداد زیادی از متحدان آمریکا در خاورمیانه مانند عربستان سعودی ، امارات متحده عربی و دیگران، به مراتب بیشتر منعکس می شود.

راه پیش رو هنوز طولانی است و هیچ کس حاضر نیست درباره نتیجه احتمالی قمار کند.