افزایش تمایل ترکیه برای همکاری با عربستان
حکومت اردوغان که با سخت‌ترین بحران اقتصادی خود طی ۲۰ سال گذشته روبه‌رو است تلاش می‌کند خود را به ریاض نزدیک کند.
سرانجام همان گونه که از رفتارهای اخیر رئیس جمهور ترکیه قابل پیش‌بینی بود، ترکیه برای نزدیک‌شدن به عربستان، دادگاه رسیدگی به قتل جمال خاشقچی را تعطیل و پرونده قتل وی را مختومه اعلام کرد و دادستان دادگاه استانبول، پرونده را برای رسیدگی به عربستان فرستاد. جایی که دستور قتل اساسا از دربار آن صادر شده است. تصمیم دولت اردوغان در پاسخ به درخواست رسمی عربستان در ماه مارس گرفته شده است. دادگاه استانبول از حدود دو سال قبل، ۲۶ تبعه سعودی را بابت قتل، مثله‌کردن و پنهان‌سازی جسد خاشقچی در کنسولگری عربستان در ترکیه به صورت غیابی محاکمه کرد.
جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار ناراضی سعودی، ۲ اکتبر ۲۰۱۸ در کنسولگری عربستان در استانبول به قتل رسید و جسد تکه‌تکه‌شده او هرگز پیدا نشد. سازمان اطلاعات آمریکا-سیا- در آن زمان اعلام کرد که این قتل به دستور مستقیم ولیعهد عربستان، محمد‌بن‌سلمان، صورت گرفت. جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا به همین دلیل هرگز حاضر نشد ولیعهد عربستان را که سکاندار اصلی قدرت در این کشور است، به رسمیت بشناسد و با او کمترین تماسی بگیرد. او قول داد ولیعهد عربستان را منزوی کند اما پس از حضور در مسند قدرت، تسلیم دلارهای نفتی دربار سعودی شد. ارول اوندراوغلو، نماینده گزارشگران بدون مرز انتقال پرونده قتل خاشقچی به ریاض برای رسیدگی، آن هم در کشوری که از داد و دادگستری بی‌بهره است و در یک روز ۸۰ تن را گردن می‌زنند، خبری دردناک برای طرفداران عدالت خواند. در دسامبر گذشته، رجب طیب اردوغان گفته بود که می‌خواهد مناسبات آنکارا با کشورهای خلیج فارس را بدون تمایز توسعه دهد. مناسبات آنکارا و ریاض از زمان تحریم قطر توسط عربستان و امارات رو به سردی گذاشته بود.
چراغ سبز اردوغان به قاتلان خاشقچی
حکومت اردوغان که با سخت‌ترین بحران اقتصادی خود طی ۲۰ سال گذشته روبه‌رو است (نرخ تورم در ترکیه طی یک سال گذشته به حدود ۵۵ درصد رسیده است) تلاش می‌کند خود را به ریاض نزدیک کند. اردوغان در ماه ژانویه (دی ۱۴۰۰) اعلام کرد که به زودی عازم عربستان خواهد شد اما این سفر تا امروز هنوز صورت نگرفته است. حالا با بسته‌شدن پرونده قتل جمال خاشقچی باید دید که آیا این ملاقات در آینده نزدیک صورت خواهد گرفت یا نه. مولود چاوش اُغلو، وزیر خارجه ترکیه، بی‌آن که به ختم رسیدگی به پرونده قتل خاشقچی اشاره کند، گفت که همکاری قضایی دو کشور ترکیه و عربستان به عالی‌ترین سطح خود رسیده است.
سوالی مهم از دادستان استانبول
مقامات سازمان اطلاعاتی ترکیه (MIT) به مانند سازمان سیا دقیقا به این نتیجه رسیدند که قتل خاشقچی به صورت کاملا برنامه‌ریزی شده و با دستور مستقیم محمد بن‌سلمان ولیعهد سعودی‌ها صورت گرفته است اما اکنون در سال ۲۰۲۲ میلادی شاهد معامله آشکار بن‌سلمان و اردوغان بر سر جسد خاشقچی هستیم.توجیهات حقوقی دادستان دادگاه استانبول در خصوص انتقال پرونده خاشقچی به عربستان، به اندازه‌ای مضحکانه و تلخ است که حتی نزدیک‌ترین افراد به اردوغان و حزب عدالت و توسعه نیز آن را باور نمی‌کنند. مقامات ترکیه‌ای می‌گویند چون متهمان اتباع خارجی هستند،دستورات دادگاه اجرا نمی‌شود و دلیلی بر ادامه کار آن وجود ندارد. آیا مقامات ترکیه‌ای از ابتدا نسبت به غیابی‌بودن این محاکمه و عدم حضور متهمان در این دادگاه آگاه نبوده‌اند؟!
عوامل دخیل در رفتار
مولفه‌هایی مانند عادی‌سازی روابط ترکیه و رژیم‌صهیونیستی، همکاری‌های امنیتی- اقتصادی آنکارا و ریاض، همکاری‌های نظامی ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس در تصمیم‌گیری اخیر مقامات ترکیه‌ای نقش پررنگی داشته‌اند. در جریان سفر مخفیانه برخی مقامات ترکیه‌ای به ریاض، آنها تعهد دادند که مانع از انتشار اسناد تکان‌دهنده دستگاه اطلاعاتی ترکیه مبنی بر چگونگی قتل خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول شوند. بنابراین اقدام اخیر دادستان دادگاه استانبول، خروجی یک روند حقوقی نبوده و منبعث از نوعی توافق وقیحانه و پشت پرده بر سر خون به ناحق ریخته‌شده یکی از مخالفان رژیم سعودی بوده است. به نظر می‌رسد پس از این اقدام، شاهد سفر قریب‌الوقوع اردوغان به عربستان سعودی و دیدار وی با محمد‌بن‌سلمان باشیم.
اردوغان، کودتای ۲۰۱۶ را فراموش کرده است
برخی طرفداران حزب عدالت و توسعه معتقدند با توجه به افزایش نرخ تورم در ترکیه چاره‌ای جز گرایش به عربستان وجود ندارد. طی ماه‌های گذشته، مقامات ترکیه‌ای برخی پروژه‌های نظامی و غیرنظامی خود را به امارات و قطر واگذار کرده‌اند و اکنون قصد دارند همین معامله را با عربستان سعودی صورت دهند. به نظر می‌رسد رجب طیب اردوغان نقش پشت پرده رژیم سعودی و حکومت امارات را در کودتای ۱۵ جولای ۲۰۱۶ علیه دولت خود به فراموشی سپرده و می‌خواهد بار دیگر در پروژه‌هایی مانند بازتولید تروریسم تکفیری دست در دست بن‌سلمان و بن‌زاید بگذارد!
بدترین تصمیم آنکارا
رئیس جمهور ترکیه به بدترین انتخاب ممکن دست زده است. آشکارسازی روابط آنکارا و تل‌آویو و معامله با ولیعهد سعودی‌ها بر سر پرونده جمال خاشقچی، نشان می‌دهد او قصد دارد جهت بقا در قدرت به بازیگرانی متوسل شود که قبلا قصد حذف سیاسی و حتی فیزیکی وی از معادلات سیاسی آنکارا را داشته‌اند. سیاست خارجی نامتوازن دولت ترکیه از یک سو و نارضایتی‌های سیاسی و اقتصادی از دولت اردوغان، سبب شده محبوبیت وی در نظرسنجی‌های سراسری شدیدا کاهش پیدا کند. فراتر از آن، حزب جمهوریخواه خلق به عنوان اصلی‌ترین مخالف حزب حاکم و برخی مقامات پیشین حزب عدالت و توسعه مانند عبدا... گل و احمد داوود اوغلو در حال همفکری برای شکست رئیس جمهور فعلی ترکیه در انتخابات هستند. اردوغان در مواجهه با پرونده سوریه یا در ماجرای هم‌پیمانی با رژیم اشغالگر قدس نشان داد که درک بسیار ناقصی از تحولات جاری در منطقه و روابط بین‌الملل دارد. به عنوان مثال، اردوغان معتقد بود که سال ۲۰۱۳ میلادی، آخرین سال حضور بشار اسد در دمشق خواهد بود.
ارسال نظر