بار بلاتکلیفی دولت در برجام روی دوش سفره‌های مردم است/ گمان نمی‌کنم به توافق ۲۰۱۵ بازگردیم

تخم مرغ های ایران در سبد شرق یا غرب ؟ مسئله این است. کارشناسان مسائل بین الملل پیش و پس از آغاز دولت رئیسی هشدار داده بودند که تیم دیپلماسی او رویکردی متفاوت با روحانی دارد. احتمالا رویکردی مایل به شرق شکل گرفته است. با این حال برجام و مذاکرات هسته ای در این دولت هم همچنان ادامه دارد. هرچند که روند کند مذاکرات نشانه خوبی نیست و به نظر می رسد طرف های مذاکره کننده تعامل چندانی ندارند. این درحالی است که وزیر امور خارجه ایران چندی پیش گفت مذاکرات منتج به نتیجه حتما ادامه دارد، هرچند که در این میان دسترسی های آژانس به دوربین ها توسط ایران قطع شده و واکنش ها به این موضوع از سوی طرف های غربی چندان مثبت نیست. برای بررسی ابعاد بیشتری از این موضوع گسترش نیوز با جلال خوش چهره، کارشناس مسائل بین الملل به گفت و گو پرداخته که در ادامه می خوانید.

بار بلاتکلیفی دولت روی دوش سفره های مردم است

جلال خوش چهره، کارشناس سیاسی اصلاح طلب در رابطه با اینکه چه میزان احتمال دارد طرفین برجام شکست توافق را اعلام کنند، اظهار کرد: اعلام سیاست توسط دولت نیست که اهمیت دارد بلکه می توان درباره نتیجه آن سیاست و  رویکردی که از خود باقی می گذارد، امتیاز دهی کرد. تیم جدید  دیپلماسی وعده هایی در مورد مطالبات حداکثری پیرامون به نتیجه رسیدن مذاکرات داده بود اما وضعیت در حالت انجماد باقی مانده است. این حالت بیش از آن که طرف های مذاکره کننده ایران را در منگنه یا بلاتکلیفی قرار دهد،  اقتصاد ایران و وضعیت کشورمان  را در وضعیتی انجمادی می‌گذارد.

وی با بیان اینکه دولت پیرامون سیاست های خود در مورد برجام بلاتکلیف است، ادامه داد: بار  بلا تکلیفی دولت در برجام قطعا بر دوش مردم و امروز متوجه سفره های مردم است. به نظر من تیم دیپلماسی جدید ما دو مشکل دارد. مشکل اول این است که ترکیب تیم  از افرادی است که از ابتدا با برجام مخالف بودند. طبیعی است وقتی افرادی از ابتدا آهنگ ضد برجامی را دنبال کرده اند، امروز برای نتیجه گیری با امر بعید روبرو می شوند. مساله دیگر این است که تیم جدید فاقد هر گونه ایده راهگشایی برای رسیدن به نقطه توافق بود و همین نداشتن ایده سبب شده است تا از یک طرف وضعیت ایران روز به روز در جامعه جهانی با مشکلاتی بیشتر روبرو شود و در عین حال این وضعیت با سرنوشت جنگ اوکراین پیوند بخورد. متاسفانه گره خوردن این دو موضوع با هم سبب شده است که بیشترین زیان متوجه ایران باشد.

ایران به توافق ۲۰۱۵ باز نمی‌گردد

خوش چهره ادامه داد: تصور نمی کنم  بتوانیم به توافق ۲۰۱۵ برگردیم. جامعه جهانی و موقعیت ایران به لحاظ توانمندی هسته ای و مواضع دولت های مذاکره کننده با ایران به شکلی نیست که ما توافق ۲۰۱۵ را تکرار کنیم. فرصت هایی که می شد در اختیار بگیریم از دست رفت. به ویژه بعد از استقرار بایدن نتوانستیم از فرصت ها استفاده کنیم. انشقاقی که در مواضع اروپاییان و آمریکایی ها بود امروز به جایی رسیده که آمریکا و اروپا مواضعی مشترک دارند. طرف های منطقه ای که مخالف برجام بودند یا به نوعی تلاش می کردند با منویات خود در مذاکرات تاثیر بگذارند؛ امروز در وضعیت بهتری هستند و من تصور نمی کنم برجام مجددا احیا شود. بلکه مذاکراتی با توافقاتی موقت در چهارچوب های خاص خود خواهد بود.

دور آخر مذاکرات واقع گرایانه بود

وی با تاکید براینکه میان تیم مذاکره کننده در سطوح ارشد اختلاف نظر وجود دارد، گفت: من تصور می کنم دولت آقای رییسی و دستگاه دیپلماسی ما و تصمیم گیران باید در وهله اول اختلاف را بین خودشان حل کنند. گرایشی که اصولا موافق گفت و گو نیست و عقیده دارد می شود ایجاد ارتباطات منطقه ای داشت؛ در قفقاز، آسیای مرکزی، خاورمیانه و خلیج فارس ارتباطات دارد. در نتیجه این افراد توافق را لازم نمی بینند. بخش دیگری که تا حدود زیادی تاثیر گذار، وزارت امور خارجه است. دور آخر گفت و گو های آقای باقری کنی در وین نشان می داد که رویکردی واقع گرایانه تر پیدا کرده اند اما در داخل ایران هنوز توافقی مشترک یا رسیدن به چهارچوب های توافقی در دسترس نیست و همین مساله را سخت می کند و چشم انداز را با مشکل روبرو خواهد کرد.

برجام به سفره مردم گره خورده است

این کارشناس سیاسی بین الملل با بیان اینکه اقتصاد ایران با برجام و سیاست خارجی گره خورده، افزود: آقای رییسی از ابتدا مساله جدا کردن روابط خارجی از مسائل داخلی را مطرح کرده بود که گفت و گو های هسته ای ایران از آن جمله بود. آنها برجام را به سفره مردم گره نمی زنند درحالیکه این در نقطه تقابل رویکرد دولت گذشته بود.  گره اصلی در مشکلات داخلی کشور روابط خارجی است و تا نتوانیم به وضعیتی عادی در جامعه جهانی برگردیم، هرگز قادر نخواهیم بود که به مشکلات اقتصادی خود و به از هم گسیختگی داخلی فائق بیاییم. بیشتر نگاه آقای رییسی بر این بود که می شود با ایجاد ارتباطاتی که با دولت های منطقه ای وجود دارد. با سیاستی که بنا را بر دور زدن تحریم گذاشته است،  مشکلات کشور را حل کرد و به وضعیتی عادی و روزمره دست پیدا کرد اما تجربه ای که در یک سال گذشته داشت و انچه مردم در سفره های خود لمس می کنند این است که تحریم ها گرهی اصلی است و نه تنها وضعیت تورمی بلکه در وضعیت کسب و کار و زندگی روزمره مردم، باید سیاست خارجی و روابط خارجی در اولویت باشد.

وی تاکید کرد: اختلاف جاری بین دیدگاه های رقیب در داخل یعنی دیدگاهی که معتقد است باید روابط خارجی را محدود کرد و چند همسایه که می شود به شکل دور زدن تحریم با آن ها کار کرد می تواند ایران را روی پای خود نگه دارد ولی تجربه نشان داده همین مقدار روابط نیز با جایگاه بین المللی ایران و تعیین تکلیف برجام گره خورده است. ایران به شانگهای دعوت شده است ولی هر یک از اعضای این گروه اگر قرار باشد روابطی را با ایران داشته باشند یا قراردادی را اجرا کنند باید مساله ایران در بانک ها حل شود. باید مساله ایران در اف ای تی اف و سی اف تی حل شود. تا وقتی این مشکلات برقرار باشد ایران نخواهد توانست حتی با همسایگان خود روابط اقتصادی عادی و منطقی داشته باشد.

خوش چهره ادامه داد: یکی از نقطه اختلافات برجامی در این جا است که آیا شرق می تواند جایگزین غرب باشد؟ برخی عقیده دارند اگر ما تمامی تخم مرغ هایمان را در یک سبد و در رویکرد شرقی قرار دهیم و سیاست موازنه منفی خود را نقض کنیم به جایگاه بهتری می رسیم و از حیث امنیتی و اقتصادی وضعیت بهتری خواهیم داشت اما باید به شرق نگاه کنیم. اعضای شرق چه کسانی هستند؟ روسیه در حال حاضر در یک رقابت توسعه طلبانه امپریالیستی با غرب قرار داد و در مقابله با وضعیت ناتو است. برخلاف دوران اتحاد جماهیر شوروی که می شد باری از ارزش های ایدئولوژیک مارکسیستی برای آن قائل شد امروز در آنچه که روسیه مطرح می کند، باری ارزشی نمی بینید. تنها رقابت دو ابر قدرت است. دو غول که در دو صف مقابل هم قرار می گیرند و باز دیواری آهنین بین آن ها ایجاد می شود. طبیعی است که این دعوا و اختلافی بین قدرت ها است اما کشور های جهان سوم با تجربه ای که دردوران جنگ سرد و پس از آن به دست آورده اند امروز بسیاری هوشیارانه به این رقابت نگاه می کنند و سعی دارند موضعی بی طرف بگیرند. از فرصت هایی که در گسل رقابت بین قدرت ها وجود دارد استفاده کنند.

وی در پایان گفت: امروز عربستان، امارات، کویت و... به سفر بایدن نگاهی منفعت طلبانه دارند. سفر آقای بایدن امتیازی برای دولت آمریکا نداشت جز اینکه امتیازاتی را برای دولت های عربی و اسرائیل قائل شد. اگر قرار است ما نیز تمام تخم مرغ هایمان را در سبد یک قدرت خارجی بگذاریم، در مورد روسیه وضعیت معلوم نیست و شرایط مطمئنی نسبت به آینده روسیه وجود ندارد. همچنین هزینه ای که ما امروز در فروش انرژی و موقعیت ژئوپولتیک خود به خاطر روسیه می پردازیم طبیعتا هرگز به نفع منافع ایران نبوده و نخواهد بود.