واکنش ها به ماجرای زنگزور | جنجال اخیر از کجا شروع شد؟

اگر بخواهیم شرایط منطقه زنگزور را در قرن بیست و بیست و یک بررسی کنیم، می توانیم بگوییم که پس از انقلاب کبیر روسیه  و فروپاشی حکومت؛ اختلافاتی بین ارمنستان و آذربایجان بر سر مالکیت  تعدادی از مناطق به وجود آمد. به دنبال همین موضوع درگیری های شدیدی بین دو طرف بوجود آمد که عمده این اختلافات در منطقه زنگزور رخ داده است.

در ۲۹ نوامبر ۱۹۲۰، تسلط شوروی بر ارمنستان اعلام شد و پس از آن بود که در ۳۰ نوامبر، مقامات آذربایجان شوروی، با اعلام قصد خود برای پایان دادن به اختلافات ارضی، با گنجاندن زنگزور در جمهوری تازه‌ تأسیس ارمنستان شوروی موافقت کردند.

می توان گقت طبق اطلاعات بدست آمده، مناشه بر سر این منطقه همیشه وجود داشته و طی  سالهای  منتهی به جنگ جهانی اختلافات کمتر شد ولی  در اواخر سال ۱۹۸۰ دوباره تنش بین این دو کشور بر سر تسلط بر منطقه زنگزور شدت گرفت وبه مناقشه قره باغ  منجر شد که با انجام آن همه اقوام ساکن در زنگزور و مناطق دیگر ارمنستان هم به آذربایجان گریختند.

کریدور زنگزور از نظر ژئوپلیتیکی و اقتصادی برای ایران حائز اهمیت است، زیرا این کریدور در نزدیکی مرز شمالی ایران واقع شده و هر گونه تغییر در وضعیت آن می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر منافع اقتصادی و ملی ایران تأثیر بگذارد. ایران از طریق ارمنستان به کشورهای شمالی مانند گرجستان، روسیه و اروپا دسترسی دارد، اما راه‌اندازی یک کریدور آذربایجانی ممکن است این مسیر را محدود یا حتی نابود کند.

بر اساس افسانه‌های محلی، یک شاهزاده زنگزوری به مردمش دستور داد تا گنجینه‌های خود را در بالای کوه‌های آن منطقه دفن کنند تا از دست مهاجمان بیگانه در امان بمانند. در زبان ارمنی، گنج به "گانز" و بالای کوه به "سار" معروف است که هر دو واژه‌ای از زبان فارسی هستند. به این ترتیب، نام این کوه‌ها به "گانزسار" یا همان "گنج سر" تبدیل شد که بعدها به "زنگزور" تغییر نام یافت.

ایران پس از فروپاشی شوروی، جادۀ بیله‌سوار - جلفا را در خاکِ خود، برای دولت باکو به صورتِ محوری بسیار مهم، آماده کرده و به صورت رایگان در اختیارِ خودروهای ترانزیتی این کشور قرار داد تا با کمترین حق گمرکی به جمهوری خودمختارِ نخجوان راه داشته باشد. در این ۳۰ سال حتی یک‌بار در بدترین دوره‌های روابط نیز شنیده نشده است که ایران از این مسیر به عنوان یک اهرم فشار استفاده کند ولی کشور های دیگر به ایران و اهدافش به چشم تجاوز نگاه می کنند و آن را اشتباه می دانند.

موضوع کریدور جعلی «زنگزور» تنها یک مسئله ژئوپلیتیک و ارتباطی نیست، بلکه به اخراج کامل ایران از منطقه و تکمیل محاصره آن مربوط می‌شود. دشمنان ما و کارگزاران کوچک‌تر آنها، نظیر دولت باکو، در تلاشند از نقاط ضعف استراتژیک مرزهای ما برای منزوی کردن و آسیب رساندن به ایران بهره‌برداری کنند. مسئله ترکمانجای  بخشی از حافظه جمعی ناخودآگاه ما ایرانیان است  باید تجربه شود تا به هیچ بیگانه ای اجازه  تعرض  به خاک ما را به خودش ندهد.

در چند وقت اخیر موضوع احداث کریدور داغ شده و خیلی ها از آن حرف می زنند حتی کشورهایی چون روسیه که از شرکای نزدیک ما هستند هم از آن حمایت می کنند. اما کارگزاران تصمیم ساز نظام مخالفت شدید خود را به طور قاطع با هر گونه تغییر ژئوپولوتیکی در منطقه اعلام کردند و بارها بر این موضوع تاکید کردند که با گفتگو و مذاکره به نفع همه طرف های دخیل  و کشوهایی که نفع می برند می توان هم موضوع را حل کرد هم به بهبود شرایط منطقه کمک بیشتری کرد. حال باید دید که قدرت های منطقه چه تصمیم برای منطقه قره باغ می گیرند و چه خوابی برای ایران دیده اند.