ایران عربستان؛ دوست یا رقیب؟

ایران و عربستان  به واسطه داشتن نفت و گاز، بسیار قدرتمند و البته رقیب یگدیگر بوده اند. مکه قبله گاه مسلمین که در عربستان قرار دارد یک مزیت  مهم برای عربستان به شمار  می آید. 

در سال ۱۳۶۶ هنگام برگزاری مراسم حج زائران ایرانی در حمایت از فلسطین دست به تظاهرات در مکه زدند که  بیش از ۴۰۰ نفر در پی حمله نیروهای عربستانی به شهادت رسیدند و  همین موضوع باعث شد که در تهران به سفارت عربستان حمله شود و کنسولگری عربستان مورد هجوم قرار بگیرد.

در سال ۱۹۹۱  روابط دو کشور کمی بهبود پیدا کرد. اعدام شیخ نمرالنمر و حمایت از اسرائیل و موضوعات دیگر سیاسی ضربه های به روابط دو کشور وارد کرد. در این بین قدرت ها و کشورهای زیادی برای بهبود شرایط تلاش کردند، که یا تلاش هایشان کافی نبوده یا دو کشور تمایلی به برقراری دوباره روابط نداشتند؛ اما سرانجام در سال ۲۰۲۳ و با گذشت ۷ سال از قطع رابطه دیپلماتیک دو کشور، چین به عنوان میانجی گر  دو کشور را به صلح و کنار گذاشتن  اختلاف نظرهای سیاسی دعوت کرد.

حکومت عربستان سعودی یک پادشاهی مطلقه است. در این کشور، مجلس قانونگذاری وجود ندارد و هیئت وزیران که عمدتاً از میان شاهزادگان انتخاب می‌شوند، به نوعی نقش قانونگذاری را ایفا می‌کنند. پادشاه به عنوان نخست وزیر، فرمانده کل نیروهای مسلح، رئیس شورای عالی دانشگاه‌ها، رئیس شورای عالی نفت و رئیس دانشگاه اسلامی مدینه منوره نیز فعالیت می‌کند. عربستان به بخش‌هایی تقسیم شده که هر بخش تحت نظر یک «امیر» اداره می‌شود و این «امرا» مسئولیت پاسخگویی به پادشاه را دارند. پادشاه به عنوان رئیس رسمی کشور، وظایف خود را با همکاری شورای وزیران انجام می‌دهد. در ساختار جدید حکومتی، مجلسی به نام «مجلس الشورای» با ۶۰ عضو وجود دارد و هر «امیر» نیز از یک شورای مشاوره ۱۰ نفره بهره‌مند است که در تصمیم‌گیری‌ها به او کمک می‌کنند.

روابط ایران با عربستان تا دهه ۱۹۶۰  به دلیل تفاوت در اعمال مذهبی و به رسمیت شناختن اسرائیل توسط ایران  هرگز پررنگ  نبود. در سال ۱۹۶۶، ملک فیصل عربستان سعودی با هدف تحکیم بیشتر روابط دو کشور همسایه به ایران سفر کرد. محمدرضا شاه نیز متقابلاً  سفر رسمی به عربستان سعودی داشت که در نهایت به حل و فصل مسالمت آمیز بین دو کشور و تاثیر بر منطقه  منجر شد.

 پس از سفر شهید رئیسی به چین  و میانجی گری این کشور و صحبت در مورد مسائل سیاسی و منطقه ای قرار شد، ایران و عربستان برای خود نماینده ای مشخص کنند و این نمایندگان  در پکن به توافق و حل و فصل موضوعات حساس  سیاسی بپردازند. در پایان مذاکراتی که در چین بین علی شمخانی و نماینده وزارت خارجه عربستان صورت گرفت، بر گسترش روابط دو جانبه و بازگشایی سفارتخانه های دو کشور و سفر وزرای امور خارجه  طرفین برای پیگیری اوضاع روابط تاکید شد.

کارگزاران سیاسی عربستان  با توجه به افزایش سطح روابط سیاسی و اوضاع رو به بهبود دو کشور، برداشته شدن ویزا برای دو کشور را  دور از دسترس نمی دانند. 

هر دو کشور از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت و گاز به شمار می‌روند و رویکردهای متفاوتی در زمینه انرژی دارند. عربستان سعودی با داشتن منابع نفتی بیشتر و جمعیت کمتر نسبت به ایران، به دنبال حفظ تعادل در قیمت جهانی نفت است. در مقابل، ایران با جمعیت بیشتر و آسیب‌های ناشی از جنگ هشت‌ساله با عراق و تخریب زیرساخت‌ها، همواره تحت تأثیر تحریم‌های خارجی، بر افزایش قیمت در کوتاه‌مدت تمرکز دارد.