پشت پرده مخالفت روسیه با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران

در حالی که بیش از پنج ماه تا انقضای تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران باقی مانده است، دولت آمریکا از هم اکنون برای تمدید این تحریم‌ها به تکاپو افتاده و برای جلوگیری از رفع آن‌ها در شورای امنیت لابی‌گری می‌کند. برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، اخیرا در یادداشتی گفته است آمریکا به هر صورتی تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید خواهد کرد.

به گفته هوک، آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی، پیش نویس قطعنامه‌ای را تهیه کرده و آن را به شورای امنیت خواهد برد. اگر این قطعنامه وتو شود، آمریکا ادعا خواهد کرد که هنوز حق استفاده از مکانیسم ماشه را دارد و با بازگرداندن کل تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، از رفع تحریم‌های تسلیحاتی جلوگیری خواهد کرد.

اولین کشور عضو دائمی شورای امنیت که با صراحت و قاطعانه با این طرح آمریکا مخالفت کرد، روسیه بود. روسیه گفته است ادعای آمریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه هیچ وجاهت قانونی ندارد. از سوی دیگر، مقامات آمریکایی پیش بینی کرده اند که روسیه قطعنامه پیشنهادی آمریکا در خصوص تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را وتو خواهد کرد.

فروش سلاح

به هر حال، بحث و جدل سیاسی و حقوقی درباره تلاش آمریکا برای جلوگیری از رفع تحریم‌های تسلیحاتی ادامه دارد و هنوز واقعا معلوم نیست که این بحث و جدل به کجا خواهد رسید. اما موضع قاطعانه روسیه در مخالفت با طرح تحریمی آمریکا علیه ایران قابل توجه است. اگر چه با توجه به روابط بسیار نزدیک سیاسی میان ایران و روسیه، مخالفت کاخ کرملین با طرح کاخ سفید علیه ایران کاملا بدیهی به نظر می‌رسد، اما روسیه در این مخالفت، منافع قابل توجهی دارد. روسیه به وضوح درباره فروش سلاح به ایران پس از انقضای تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه این کشور ابراز امیدواری کرده است.

محافل رسانه‌ای روسیه این روز‌ها امکان فروش تسلیحات روسی به ایران بعد از انقضای تحریم‌های سازمان ملل را بررسی می‌کنند. در همین رابطه، روزنامه «سفوبودنایا بریسا» اخیرا طی گزارشی با اشاره به اینکه بعد از انقضای تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران، این کشور برای واردات سلاح دیگر به اجازه شورای امنیت نیازی نخواهد داشت، از قول کارشناسان روسی نوشت که ایران به خرید تسلیحات روسی علاقمند بوده است.

در این گزارش که تحت عنوان «ایرانیان برای خرید اس-۴۰۰ به مسکو می‌آیند» در وبگاه شبکه دولتی «روسیا الیوم» بازنشر شده، آمده است که ایران از دیرباز به خرید جنگنده‌های «سو-۳۰»، تانک‌های «تی-۹۰»، موشک‌های ضدکشتی «باستیون»، سامانه پدافند موشکی «اس-۴۰۰» و تسلیحات دیگر ابراز تمایل کرده است.

پیش از این، مقامات رسمی روسیه نسبت به فروش سلاح به ایران بعد از انقضای تحریم‌های سازمان ملل ابراز تمایل کرده بودند. در نوامبر ۲۰۱۹، دیمیتری شوگائف، رئیس سازمان فدرال همکاری فنی-نظامی روسیه، به خبرگزاری «ریا نووستی» گفته بود که کشورش آماده فروش سلاح به ایران بعد از انقضای تحریم‌های سازمان ملل است. وی تصریح کرد: «طرف روسی آماده است در خصوص توسعه همکاری (فروش سلاح) با ایران گفتگو‌هایی انجام دهد به شرطی که هرگونه توافق محتمل بین تهران و مسکو، بعد از رفع تحریم‌های بین المللی تسلیحاتی علیه ایران اجرا شود.» شوگائف ادامه داد: «احتمالا ایران به خرید هواپیما، بالگرد، تانک، کشتی جنگی، تجهیزات دفاعی ساحلی، موتور هواپیما، خودروی زرهی و زیردریایی متمایل خواهد خواهد بود.»

از سوی دیگر، در همان ماه نوامبر، رئیس جمهور حسن روحانی اعلام کرد که بعد از رفع تحریم‌های تسلیحاتی، ایران قادر خواهد به راحتی سلاح خرید و فروش کند. وی گفت: «قبل از برجام سال‌ها خرید سلاح از طرف ایران طبق قطعنامه سازمان ملل ممنوع بود و خرید سلاح کشور‌های دیگر از ایران هم ممنوع؛ لذا طبق این توافق و قطعنامه ۲۲۳۱ سال آینده اگر برجام را نگه داریم، تحریم تسلیحاتی ایران برداشته می‌شود و به راحتی می‌توانیم سلاح خرید و فروش کنیم. این یکی از آن آثار مهم توافق است.»

"هیولا‌های روسی"

حدود یک هفته بعد از اظهارات روحانی، رسانه‌های روسی درباره احتمال فروش سلاح به ایران گمانه‌زنی کردند. خبرگزاری اسپوتنیک روسیه از «پایان تحریم تسلیحاتی و چشم انداز تحویل اس-۴۰۰ به ایران» سخن گفت. این خبرگزاری با بیان اینکه «به روزرسانی و نوسازی نیرو‌های هوایی ایران» در اولویت سران ایران است، نوشت: «یوری لیامین، کارشناس نظامی روس، به نزاویسیمایا گازتا گفت: "مطمئناً ایران به خصوص به مدرنیزه سازی تجهیزات و تکنیک هوایی نظامی علاقمند است. اکنون جنگنده‌های موجود در ترکیب نیروی هوایی ایران کهنه شده است و برای مدرنیزه سازی آن‌ها لازم است جنگنده‌های جدید در خارج از کشور خریداری شود، زیرا ایران با قابلیت‌های صنعت نظامی خود نمی‌تواند همه نیازهای‌اش را رفع کند".»

در ماه‌های اخیر، رسانه‌های روسی به طور پیوسته درباره احتمال فروش سلاح به ایران و حتی معرفی سلاح‌های‌شان به ایران گزارش‌هایی منتشر کرده اند. به عنوان نمونه، وبگاه روسی «راشا بی‌یاند» چندین گزارش در این زمینه منتشر کرده است. در یکی از این گزارش‌ها که در ۱۳ ژانویه ۲۰۲۰ منتشر شده، سلاح‌های روسی که ایران خواهان خریدن آن‌هاست، معرفی شده اند. به ادعای این وبگاه، ایران دنبال خرید سلاح‌هایی مانند جنگنده «Su-۳۰SM»، سامانه موشکی متحرک «K-۳۰۰P Bastion-P» و سامانه موشکی اس-۴۰۰ است. به ادعای راشا بی‌یاند، «این هیولا‌های بسیار پیشرفته فلزی روسی می‌توانند خطوط دفاعی ایران را تا پایان سال ۲۰۲۰ در مقابل تهدیدات هوایی و دریایی تقویت کنند، مگر اینکه ایران بار دیگر توسط سازمان ملل از خرید تسلیحات خارجی منع شود.»