جهش قیمت سیمان در بازار

این روزها صدای انتقاد تولیدکنندگان سیمان بیش از هر زمان دیگری شنیده می‌شود، چرا که مشکلات ریز و درشت پشت سر هم این صنعت را به ورطه ورشکستگی کشانده است. باید ریشه مشکلات را در قیمت‌گذاری دستوری توسط دولت جست‌وجو کرد که باعث شده سیمان از خاک هم ارزان‌تر به فروش برسد. البته برخی به محض انتقاد سیمانی‌ها از قیمت‌گذاری، عنوان می‌کنند که قیمت سیمان به مراتب گران‌تر از قیمت‌هایی که توسط تولیدکننده اعلام می‌شود، به دست مصرف‌کننده می‌رسد که در پاسخ به این دوستان باید گفت تولیدکننده‌ها هیچ‌گونه افزایش قیمتی را در نرخ‌ها اعمال نکرده‌اند، بلکه آنچه باعث این تفاوت قیمت می‌شود، ناشی از حضور واسطه‌ها در بازار است.

کاهش شدید تولید سیمان در دی‌ ماه

واسطه‌هایی که از درب کارخانه با قیمت هر تن ۲۲۰ هزار تومان سیمان فله را خریداری می‌کنند و گاهی با دو برابر این قیمت در بازار می‌فروشند یا اینکه شرکت‌های بتن آماده همین سیمان را با آب و شن و ماسه مخلوط می‌کنند و بتن را با چندین برابر قیمت سیمان می‌فروشند. این روزها یک عامل مهم دیگر هم باعث شده تا سیمان نسبت به یک ماه پیش با جهش قیمت مواجه شود که آن هم چیزی جز تعطیلی اغلب واحدهای تولیدی سیمان نیست. تعطیلی که به دلیل قطع گاز در زمستان و مشکلات خرید مازوت اتفاق افتاده و باعث افزایش هزینه‌های تولید سیمان شده است و از آنجا که سازمان حمایت از حقوق تولیدکننده و مصرف‌کننده حاضر به اعمال افزایش قیمت و ابلاغ آن نیست، سیمانی‌ها ترجیح می‌دهند با تعطیلی کارخانه از ورشکستگی کامل واحد خود جلوگیری کنند. امروزه قیمت سیمان در منطقه خلیج فارس ۵۰ تا ۷۰ دلار در هر تن است و حتی سیمان در عراق و افغانستان (مقاصد صادراتی عمده ایران) بیش از ۶۵ دلار در هر تن معامله می‌شود. تعیین قیمت ۱۰ دلار برای هر تن سیمان در حالی اتفاق می‌افتد که ایجاد یک میلیون تن ظرفیت این محصول به طور متوسط به ۱۵۰ میلیون دلار نیاز دارد و امروزه بیش از ۷۷ کارخانه سیمانی با ظرفیت حدود ۹۰ میلیون تن در خطر تعطیلی قرار دارند. معمولا سیمانی‌ها برای توضیح شرایط، صنعت سیمان را با فولاد مقایسه می‌کنند و می‌گویند که در دنیا نسبت قیمت سیمان به فولاد عددی در حدود یک به هفت است که اکنون در ایران این نسبت به بیش از یک به ۴۰ افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که میزان هزینه‌ها برای احداث یک کارخانه با ظرفیت یک میلیون تنی فولاد به اندازه یک کارخانه یک میلیون تنی سیمان است (حدود ۱۵۰ میلیون دلار) اما با بررسی‌های صورت گرفته مشخص می‌شود جمع میزان درآمد تمامی‌ تولیدکننده‌های سیمان به اندازه یک کارخانه یک میلیون تنی فولاد است. بنابراین در حالی که صنعت فولاد می‌تواند ظرف چند سال بازگشت سرمایه را جبران کند، اما بازگشت سرمایه در صنعت سیمان با قیمت‌های کنونی به اذعان تمامی‌ تولیدکنندگان دست‌نیافتنی است. البته ظرف چند روز اخیر بدون توجه به بلایی که قیمت‌گذاری بر سر صنعت سیمان آورده، تلاش‌هایی از طرف دولت برای قیمت‌گذاری در فولاد صورت گرفت، اما خوشبختانه با تلاش برخی از نمایندگان مجلس، جلوی این اتفاق گرفته شد.

کاهش ۵۰ درصدی تولید سیمان

علی‌اصغر گرشاسبی، مدیر عامل سیمان یک شرکت تولید کننده می‌گوید: از ۲۳ آبان گاز ما قطع شد و کارخانه با مازوت کارش را شروع کرد. حدود ۲۰ روز یکی از خطوط متوقف شد، اما در حال حاضر هر دو خط فعال هستند. نکته مهم اینکه کیفیت مازوت هم با سال‌های گذشته متفاوت است و تاثیر منفی بر کیفیت تولید گذاشته است. بنابراین با احتساب هزینه حمل، حدود چهار برابر هزینه گاز برای هر لیتر مازوت پرداخت می‌کنیم که حدود ۴۰ هزار تومان هزینه تولید هر تن سیمان را افزایش داده است و متاسفانه شاهد هیچ گونه مساعدتی برای افزایش قیمت از طرف دولت نیستیم. بسیاری از کارخانه‌ها تعطیل یا نیمه‌تعطیل هستند و در ۳ هفته اول دی‌ میانگین تولید نسبت به آبان ۵۰درصد کاهش یافته است که این اتفاق روی بازار به ویژه در استان‌های پرمتقاضی مانند تهران و استان‌های شمالی تاثیر منفی گذاشته و موجب افزایش قیمت شده است به گونه‌ای که در برخی شهرها هر کیسه سیمان به بیش از ۳۰ هزار تومان هم رسیده است؛ در حالی که درب کارخانه با قیمت ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومان فروخته می‌شود.

سود سیمان را دلالان می‌برند

وی با اشاره به اینکه متاسفانه سود صنعت سیمان را دلالان می‌برند، گفت: درحال حاضر مصرف‌کننده و تولیدکننده منفعتی از سود سیمان نمی‌برند. اخیرا موضوع دستوری شدن قیمت فولاد مطرح شده، اما بسیاری از نمایندگان و مسوولان برای جلوگیری از این اتفاق بسیج شدند در حالی که برای صنعت سیمان که در مسیر نابودی است، هیچ کدام از مسوولان اقدامی‌ نمی‌کنند و حتی سازمان حمایت حاضر نیست هزینه‌هایی را که اخیرا به واسطه مازوت بر سیمانی‌ها تحمیل شده با افزایش مقطعی قیمت‌ها جبران کند. صنعت سیمان همواره سعی کرده کمک حال دولت باشد و اگر دولت در شرایط کنونی نمی‌تواند قیمت را آزاد کند، حداقل قیمت‌ها را تعدیل کند. ضمن اینکه مشکل ما صرفا مازوت نیست؛ به طور نمونه در بخش قیمت آجرنسوز تا ۳۰۰درصد و در بخش پرداخت حقوق پرسنل تا ۳۵ درصد رشد داشته‌ایم. اگر امروز صنعت سیمان هنوز هم به طور کامل نابود نشده است، به خاطر ذخایر انبارهای شرکت‌هاست و قطعا در چند ماه آینده این افزایش هزینه‌ها خودش را نشان می‌دهد.

گرشاسبی با بیان اینکه برخی از کارخانه‌های کشور تا ۶۰ سال قدمت دارند، می‌افزاید: چنانچه یکی از قطعات کارخانه‌ها نیازمند تعویض باشد، با توجه به نبود پشتوانه مالی و هزینه‌های دلاری تامین قطعات، کارخانه‌ها در مسیر تعطیلی قرار می‌گیرند.

انتقاد از نگاه دوگانه نمایندگان مجلس

وی ‌ادامه می‌دهد: با وجود اینکه جلسات مختلفی از طریق انجمن و همچنین مدیران کارخانه‌ها با نمایندگان مجلس داشته‌اند، متاسفانه مجلس هیچ‌گونه اقدام موثری انجام نمی‌دهد و در عوض برخی از صنایع چنانچه دچار کوچک‌ترین مشکلی شوند، مجلس بلافاصله اقدام می‌کند. صنعت سیمان منحصر به تولیدکننده نیست و میلیون‌ها سهامدار به واسطه قیمت‌گذاری دستوری متضرر شده‌اند.

وی خاطرنشان می‌کند: قطعا بخش زیادی از قیمت سیمان در بازار ناشی از وجود واسطه‌ها است و باید چارچوب‌هایی وجود داشته باشد که تولیدکننده به افراد شناسنامه‌دار سیمان بفروشد و هر کسی نتواند به دلالی سیمان ورود کند، اما دولت صرفا ترجیح می‌دهد به تولیدکننده فشار وارد کند. وی در پاسخ به این سوال که چه عواملی باعث تغییر صادرات از سیمان به کلینکر شده است، می‌گوید: با توجه به اینکه سیمان در فاصله‌های دور بر اثر رطوبت ممکن است دچار تخریب شود، ترجیح می‌دهند کلینکر را صادر کنند. در فواصل نزدیک مانند کشورهای شرقی و حوزه CIS سیمان صادر می‌کنیم، اما عراق به خاطر توسعه این صنعت و اشتغال‌زایی ترجیح می‌دهد کلینکر وارد کند. این تولیدکننده می‌افزاید: با ادامه این روال میزان تولید به دلیل عدم صرفه اقتصادی به شدت کاهش پیدا می‌کند و در ابتدای سال آتی این کاهش تولید با توجه به افزایش تقاضای کشور مشخص می‌شود و به طور خودکار در بازار موجب افزایش قیمت‌ها به سود دلالان و ضرر مصرف‌کننده می‌شود. بنابراین از یک طرف تولیدکننده ورشکست می‌شود و از طرف دیگر قیمت‌ها بر خلاف میل مسوولان بالا می‌رود.

انتقاد از وزارت راه و شهرسازی

گرشاسبی در مورد مشکلات حمل‌ونقل سیمان عنوان می‌کند: از اسفند ۹۸ تا دی ۹۹ طی چند نوبت حدود ۱۳۰ درصد رشد نرخ حمل را تجربه کرده است و متاسفانه وزارت راه هم در این خصوص تدبیر درستی اتخاذ نمی‌کند. در واقع صرفا می‌خواهد مشکلات حمل و نقل اعم از کمبود و فرسوده بودن ناوگان و فقدان سیستم‌های مدیریتی را با افزایش نرخ‌ها جبران کند در حالی که هر اندازه افزایش نرخ صورت گرفته میزان حمل کالا کاهش پیدا کرده است. در حالی که روزانه قابلیت تحویل ۶ هزار تن سیمان داریم، به دلیل کمبود ماشین‌آلات حمل روزانه ۳۵۰۰ تن توزیع و تحویل می‌دهیم. در بخش صادرات هم تمامی ‌شرکت‌های سیمانی به‌ویژه در بخش جنوب با مشکلات حمل‌ونقل مواجه هستند. درحال حاضر وضعیت صنعت سیمان به گونه‌ای است که هزینه حمل تقریبا با قیمت کالا برابری می‌کند در حالی که در تمامی ‌صنایع در نهایت هزینه حمل ۱۰ درصد قیمت کالاست. سوال این است که سازمان حمایت چرا سراغ هیچ کدام از متغیرهایی که موجب افزایش قیمت سیمان در بازار می‌شود، نمی‌روند و صرفا تولید را نشانه رفته‌اند. وی در پاسخ به این سوال که ظاهرا پرداخت یارانه انرژی به صنعت سیمان از طرف دولت باعث شکل‌گیری قیمت‌گذاری دستوری شده است، می‌گوید: یارانه انرژی به بسیاری از صنایع پرداخت می‌شود، اما در هیچ‌کدام شاهد قیمت‌های دستوری نیستیم. از دولت می‌خواهیم انرژی را به صورت آزاد به ما بفروشد و اجازه بدهد با نرخ فوب خلیج‌فارس مانند تمام دنیا به قیمت ۵۰ تا ۷۰ دلار بفروشیم. حتی در بخش شرقی افغانستان سیمان حدود ۹۰ دلار است، اما متاسفانه ما متفاوت از تمام دنیا با صنعت سیمان برخورد می‌کنیم.