مدیریت وارونه بحران

 صمت در این گزارش وضعیت تامین گاز واحدهای تولیدی و صنعتی فعال را از فعالان و کارشناسان مربوطه جویا شده است. با صمت همراه باشید.

تولید، متضرر نهایی

حسن زارع‌نژاد، فعال حوزه صنعت درباره وضعیت تامین انرژی در بخش صنعت در این روزهای سرد به صمت گفت: افت فشار و قطعی گاز برای واحدهای تولیدکننده در شهرک‌های صنعتی مشکلات متعددی را ایجاد کرده، این در حالی است که سال‌هاست این معضل در فصول سرد، گریبان بخش تولید کشور را گرفته است. زارع‌نژاد افزود: واقعیت این است که به محض اینکه اختلالی در تامین برق یا گاز در کشور ایجاد می‌شود، نخستین جایی که در فهرست قطعی گاز و برق قرار می‌گیرد، واحدهای تولیدی هستند. امسال هم این اتفاق تکرار شد و اگر این روند ادامه پیدا کند، به‌طور قطع آسیب‌های بسیار زیادی به بخش تولید وارد خواهد شد که در مواردی حتی غیرقابل جبران خواهد بود. وی افزود: باید پیش از اینکه تولیدکنندگان با چنین بحرانی مواجه شوند، راهکاری پیشگیرانه برای مقابله با آن اندیشیده می‌شد تا تولید این‌گونه متضرر نشود. این فعال حوزه صنعت در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه انتظار تولیدکنندگان از متولیان امر چیست، اظهار کرد: انتظار این است که با کاهش بار مصارف تجاری در فروشگاه‌ها و مراکز خرید به تولید کمک کنند تا در این شرایط اقتصادی، کمتر از نبود برق و گاز آسیب ببینند. بخشی از این فشارها با صرفه‌جویی در مصرف قابل کم‌شدن است و بخشی از گاز موجود هم با مدیریت قبل از بحران و پیش‌بینی سوخت جایگزین می‌تواند در بخش‌های ضروری‌تر مصرف شود.

تدابیر پیشگیرانه

محمدمهدی شکورزاده، فعال حوزه صنعت نیز در این زمینه به صمت گفت: از هفته گذشته به‌دنبال قطعی گاز، خطوط تولید در برخی صنایع به‌طور کامل متوقف شده، این در حالی است که برخی واحدهای صنعتی تولیدکننده کالاهای واسطه‌ای هستند و تعطیلی هر کدام از آنها زنجیروار تعدادی واحد تولیدی دیگر را نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.

این فعال حوزه صنعت ادامه داد: این مشکل قطعا باعث کاهش ظرفیت و در مواردی حتی توقف کامل تولید می‌شود و آسیب این وضعیت برای اقتصاد کشور قابل‌توجه خواهد بود. براساس اخطارها و اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت، در یکی، دو روز آینده و طبق برنامه وزارت نیرو تا پایان هفته، دستور تعطیلی به واحدهای صنعتی داده شده است. هفته بعد هم سامانه سرد دیگری وارد برخی از مناطق کشور می‌شود که احتمال استمرار این شرایط را برای تولید و صنعت کشور بالا می‌برد. شکورزاده درباره مدیریت این شرایط اظهار کرد: من تولیدکننده هستم. باید شرایط فراهم باشد تا تولید کنم. وظیفه مدیریت این بخش با ستاد مدیریت بحران و سازمان‌های متولی است. وقتی بحران رخ داده و آثار منفی آن بروز کرده، مدیریت کردن خیلی جنبه جبران ندارد و گاه حتی بحران قابل‌مدیریت نیست. باید از قبل درباره وضعیت‌های بحرانی تمهیداتی اندیشیده و برنامه‌ریزی می‌شد که نشده است. انتظار این بود که حداقل در همین روزهای اخیر که متولیان امر از ورود این سامانه سرد و افت فشار گاز اطلاع داشتند، تدابیری اتخاذ می‌کردند. باید از قبل برای تامین سوخت نیروگاه‌ها و واحدهای تولیدی راهکار تعیین می‌کردند و اگر نیاز به سوخت جایگزین و تهیه ملزوماتی بود، از قبل برنامه‌ریزی و اقدام می‌شد.  وی در ادامه گفت: همواره مراکزی که به محض بروز مشکل در تامین سوخت و انرژی برای جبران کمبود در فهرست موارد قطعی قرار می‌گیرند، واحدهای تولیدی هستند؛ در تابستان برق را قطع کردند و در زمستان گاز را. البته امسال ظاهرا برق و گاز با هم در زمستان مشکلاتی دارد که در نهایت منجر به ضرر و زیان بسیار زیادی برای بخش تولید کشور خواهد شد. ضمن اینکه به تجهیزات و ماشین‌آلات واحدهای تولیدی در برخی صنایع آسیب می‌رساند. شکورزاده افزود: انتظار ما این است که به‌جای اینکه در زمان وقوع بحران، گاز و برق را قطع کنند، قبل از بروز این مشکل به فکر تدابیر درست و جایگزین باشند تا ضرر و زیان‌ها کمتر شود. واقعیت این است که هر مشکلی برای بخش تولید کشور ایجاد شود، در سطح کلان کل اقتصاد را متاثر خواهد کرد و شاید در بلندمدت هم قابل جبران نباشد. آسیب‌هایی هم به تجهیزات صنایع تولید وارد می‌شود که در این شرایط اقتصادی و اینکه امکان تامین آنها مشکل و حتی غیرممکن است، وضعیت سخت تولیدکننده را سخت‌تر می‌کند. وی ادامه داد: متضرر شرایط یادشده فقط یک واحد تولیدی نیست؛ این ضرر و زیان برای سرمایه ملی کشور است. وظیفه سازمان‌های متولی این است که برق و انرژی واحدهای تولیدی را با هر راهکاری که می‌توانند تامین کنند. راهکار حل این مشکل در دست نهادهای بالادستی است و صدای تولیدکننده هم به‌جایی نمی‌رسد. عدم‌مدیریت قوی یکی از مسائلی است که در این بخش به‌وضوح مشخص است. کسی پاسخگو نیست، چون مشکل مدیریتی است.

شکورزاده گفت: تولیدکننده با اعتماد به نهادها و سازمان‌هایی که قول تامین مواردی مانند انرژی و سوخت را برای تولید داده‌اند، شروع به فعالیت کرده است. تولیدکننده باید تولید و در زمان معینی تولیدات خود را به بازار عرضه کند و استمرار این رابطه اعتماد ایجاد می‌کند.

تولیدکنندگان به نهادهای دولتی، سازمان‌های مربوط و نمایندگان اعتماد کرده‌اند تا منافع مردم و تولید را مدنظر قرار دهند و حال که به هر بهانه‌ای شاهد کم‌کاری و مدیریت نادرست هستیم، این اعتماد سلب می‌شود.

در حال‌ حاضر به‌عنوان تولیدکننده به هر جا مراجعه کنیم، پاسخ یکی است؛ گاز نداریم و در این شرایط اولویت تامین گاز واحدهای مسکونی است. واحدهای تولیدی چه در شهرک‌های صنعتی و چه خارج از آن، با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

شکورزاده ادامه داد: انتظار این بوده که نهاد متولی از قبل برای این شرایط برنامه‌ریزی می‌کرد. باید مصرف برق و گاز در کشور مانیتورینگ شود؛ اینکه در هر فصلی به چه صورت است، چگونه باید نیاز تامین شود و... و در نهایت هم براساس این نظارت و کنترل‌های مدیریتی، ظرفیت‌سازی شود.

سال گذشته در زمان کمبود برق پیشنهاد دادیم وزارت نیرو یکسری ژنراتور برای تامین انرژی برق از خورشید، با هزینه معقول در اختیار واحدهای صنعتی قرار دهد تا این واحدها با سرمایه اندک و به کمک تسهیلاتی که به آنها تعلق می‌گرفت، قدری از برق موردنیاز خود را تامین کنند. این راهکار خوبی بود و می‌توانست در شرایط بحرانی به کمک واحدهای صنعتی بیاید تا آنها مستقل از وزارت نیرو فعالیت خود را ادامه دهند. با این اقدام وزارت نیرو هم می‌توانست توان خود را در بخش‌های دیگر صرف کند و عبور از شرایط بحرانی راحت‌تر شود، اما متاسفانه هیچ قدمی برداشته نشد و شاهد هیچ‌گونه اقدامی در این زمینه نبودیم. شکورزاده در پایان گفت: مشکل در کشور ما مدیریتی است و وقتی بحران می‌گذرد همه چیز فراموش می‌شود. این بحران‌ها، همیشگی شده و در زمان بروز چند روز پیگیری انجام می‌شود و همه از آن صحبت می‌کنند و بعد فراموش می‌شود تا وقوعی دوباره. واقعیت این است که مدیریت تامین انرژی روشن، واضح و شفاف است و به‌راحتی می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب با بحران‌های آن مقابله کرد تا کمتر بخشی آسیب ببیند.

صمت حامی تولید است

صابر پرنیان، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان شرقی به صمت گفت: تمهیداتی در این استان اندیشیده شده تا فشار ناشی از قطعی گاز در این استان، آسیبی به واحدهای صنعتی آذربایجان شرقی وارد نکند. وی افزود: ما همیشه حامی تولیدکنندگان و فعالان صنعتی بوده‌ایم و الان باوجود شرایط اضطراری که ایجاد شده تمام هم‌وغم ما این است که این افت فشار و در مواردی قطعی گاز به حداقل برسد. خوشبختانه تا این لحظه مشکل چندانی در این بخش ایجاد نشده و طبق بررسی‌ها و اطلاعات تا یکی، دو روز آینده با افزایش دمای هوا به شرایط عادی باز خواهیم

گشت. پرنیان ادامه داد: برای مقابله با این بحران، نشست‌هایی برگزار و هماهنگی‌هایی بین نهادهای متولی در این حوزه انجام شده است. کمبود گاز ادامه‌دار نخواهد بود و به‌زودی برطرف خواهد شد. انتظار ما از نهادهای متولی حمایت از تولیدکنندگان و صنایع است تا با همیاری و کمک یکدیگر بتوانیم به‌راحتی این روزها را پشت سر بگذاریم.

 وی با بیان اینکه صاحبان صنایع و تولیدکنندگان درگیر مشکلات تولید هستند، تصریح کرد: در هر اقدام و تصمیمی باید نظر فعالان بخش تولید را دریابیم تا بتوانیم با ارائه بهترین راه‌حل، سریع‌تر مشکلات را برطرف کنیم.

نیازمند سرمایه‌گذاری در بهره‌برداری از میادین گاز

حمیدرضا فلاح، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان خوزستان درباره مشکل صنایع این استان در زمان قطعی و کمبود گاز به صمت گفت: افت فشار گاز و در مواردی قطعی آن، به‌شدت روی تولید در برخی از واحدهای صنعتی این استان تاثیر گذاشته است. تولید سیمان در این استان متاثر از قطعی گاز ۵۰ درصد کاهش یافته و فولاد هم کاهش تولید داشته است. برخی از اخبار حاکی از آن است که پتروشیمی‌ها هم به دلیل افت فشار گاز و کاهش مصرف با ظرفیت کمتر فعالیت می‌کنند. در زمینه سوخت جایگزین تعاملاتی با شرکت پخش فرآورده‌های نفتی داشتیم که باعث شد مقدار قابل‌توجهی سوخت جایگزین در اختیار واحدهای تولیدی قرار دهیم. وی افزود: برای واحدهای کوچک فعال در شهرک‌های صنعتی استان خوزستان محدودیت چندانی در میزان استفاده از گاز اعمال نشده و تلاش بر این است که با حداکثر ظرفیت به تولیدشان ادامه دهند. اگر هم در بخشی محدودیت مصرف گاز اعمال شده، در نهایت ۳۰ تا ۵۰ بوده است.

راهکار چیست؟

فلاح ادامه داد: متاسفانه واحدهای صنعتی در کشور همواره در تابستان با معضل قطعی برق و در زمستان با قطعی گاز مواجهند. امسال در طول زمستان علاوه بر مشکلات مربوط به تامین گاز، قطعی برق تا ۳۰ درصد داریم. وی درباره راهکار رفع دائمی این معضل اظهار کرد: باید در تعامل با شرکت گاز، در حوزه‌های بهره‌برداری و توسعه میادین سرمایه‌گذاری انجام شود تا با توجه به منابع غنی گازی کشور، ظرفیت بهره‌برداری از منابع گازی را افزایش دهیم و شاهد این کمبودها و پیامدهای آن نباشیم. وی ادامه داد: سازمان صنعت،‌ معدن و تجارت استان خوزستان آماده همکاری برای رفع مشکل مربوط به تامین سوخت است.  تمام تلاش متولیان امر، مدیریت درست در این بخش است. در این زمینه یکی از اقدامات سازمان صنعت،‌ معدن و تجارت تخصیص گاز واحدهایی که امکان استفاده از سوخت دوم را دارند به واحدهایی بوده که نمی‌توانند از سوخت دوم استفاده کنند؛ مانند واحدهای فولادی.  مصرف بخش خانگی گاز در استان خوزستان کم است و این ظرفیت را به برخی از واحدهای صنعتی و تولیدی کوچک منتقل کردیم تا دست‌کم بتوانند با ظرفیت حداقلی فعالیت کنند.

فلاح در پایان تاکید کرد: انتظار ما این است که شرکت گاز، میزان گاز مصرفی را طوری تنظیم کند که به ظرفیت حداقلی تولید در واحدهای صنعتی ضربه‌ای وارد نشود یا دست‌کم میزان این ضرر و زیان‌ها به حداقل برسد. در حال حاضر میزان تولید و مصرف گاز به‌صورت دقیق کنترل و مانیتورینگ می‌شود تا کوچک‌ترین مشکل در این فرآیند به‌سرعت شناسایی و رفع شود.

سخن پایانی

بخش صنعت در تابستان درگیر قطعی برق بود و در زمستان نیز با کمبود گاز دست‌وپنجه نرم می‌کند، این در حالی است که کمبود انرژی، موجب کاهش تولید و به تبع آن، کاهش عرضه خواهد شد و در نهایت، افزایش نرخ کالا را به‌دنبال خواهد داشت. حال‌آنکه ایران یکی از دارندگان بزرگ منابع گازی در جهان است که به‌دلیل فقدان تکنولوژی‌های پیشرفته، قادر به استخراج نیست و این موضوعی است که سوال‌های بی‌شماری را در ذهن ما ایجاد کرده است. به‌راستی کجای مسیر را اشتباه رفته‌ایم که در مدیریت مصرف سوخت و انرژی که قطب تولید آن هستیم هم چالش داریم؟