معرفی صنعت‌کاران مغفول با نمایشگاه سازه‌های موسیقی

گروه موسیقی ـ علیرضا سپهوند: نخستین نمایشگاه «ساز و آلات موسیقی» در برج میلاد، همزمان با مبعث رسول اکرم (ص) افتتاح شد، تا معرف صنعت‌کاران مغفول این عرصه و مشکلات عدیده معیشتی و حرفه‌ای آنان باشد، هنرمندانی که در حوزه گسترده موسیقی سهم عمده‌ای در جلوگیری از خروج ارز از کشور و ورود نمونه‌های خارجی دارند.

مواجهه فرهنگ ایرانی و غیر ایرانی

هنر به معنای عام، ورای جنبه زیبایی‌شناختی و هنر به ما هُوَ هنر، بویژه در شرایط کنونی جامعه و خستگی دوساله عموم مردم از خانه‌نشینی کرونا، می‌تواند اوضاع جامعه را تلطیف کند. ضرورت برگزاری نمایشگاه‌هایی از این دست، آنجا آشکار می‌شود که امروزه گرایشِ سهم قابل توجهی از جوانان و نوجوانان را به موسیقی و فرهنگ غیر ایرانی شاهد هستیم. همانطور که کارشناسان فرهنگی و جامعه شناسان بارها تاکید کرده‌اند، نسل جوان هر کشوری نسبت به هرآنچه که بیشتر می‌بینید و در دسترسش است، علاقه و گرایش پیدا می‌کند. امروزه علی‌رغم فواید دنیای مجازی، هجوم موسیقی‌های بیگانه آن‌هم از بدترین انواع آن، بسیاری را به خود مشغول کرده است. شاید جذب یک جوان به موسیقی غربی به خودی خود آنچنان مشکلی ایجاد نکند لیکن، این گرایش، به تدریج جوان و نوجوان را مهیای پذیرش فرهنگ بیرونی و پس زدن فرهنگ خودی می‌کند و مشکل از اینجا تازه آغاز میشود و شرایط آبستن ناملایمات آتی فرهنگی میشود. ازنیرو این قشر آینده ساز هرچه بیشتر متریال و محتواهای فرهنگی هنری خود را در دسترس داشته باشند، از نظر شخصیتی نیز به فرهنگ، هنر، تاریخ و داشته‌های کشور خود گرایش بیشتری خواهند داشت و این تفاوت را به راحتی می‌توان بین جوانی که در شرایطی با مواجهه با فرهنگ و هنر ایرانی و جوانی با مواجهه فرهنگ غیر ایرانی از ظاهر تا باتن دید و باور کرد. و اما نمایشگاه «ساز و آلات موسیقی» (سازشو) که در دومین روز برگزاری شاهد استقبال علاقمندان موسیقی و برخی چهره‌های سرشناس بود.

هنر به معنای عام، ورای جنبه زیبایی‌شناختی و هنر به ما هُوَ هنر، بویژه در شرایط کنونی جامعه و خستگی دوساله عموم مردم از خانه‌نشینی کرونا، می‌تواند اوضاع جامعه را تلطیف کند

این نمایشگاه که در خود ۲۰ غرفه از سازسازان ایرانی را در خود جای داده بود، مجالی شد برای فهمیدن از حال و هوا و شرایط این قشر کمتر دیده شده جامعه هنری و صنعتگر کشورمان و افسوس‌هایی که همیشه همراه اینچنین رویدادهایی است.

از نوازندگی در ارکستر سمفونیک تا فروش روسری!

در اولین غرفه بانویی حضور داشت که برخلاف تمامی غرفه های دیگر، شال و روسری میفروخت اما ابزار حجاب و عفافش ترکیبی بود جالب از حجاب و هنر. این بانوی هنرمند که با هنر خود شالهایی با تمهای موسیقایی خلق کرده و اتفاقا به غایت زیبا و با سلیقه ساخته و طراحی کرده بود اما داستانی غم انگیز داشت. خانم مرضیه مزینانی کنسرت مایستر سابق ارکستر سمفونیک تهران و ارکستر ملی ایران است که حالا بخاطر مشکلات و نارضایتی از شرایط بزرگترین ارکستر کشور، به فروش روسری روی آورده است. و این یکی از همان دردهای هنرمندان حوزه موسیقی است. حوزه ای که یکی از پولسازترین‌ها در کشور محسوب میشود لیکن نود و نه درصد این فراوانی تنها در دست عده ای خواننده پاپ و چند خواننده سرشناس موسیقی ایرانی و چند تهیه کننده است و یک درصد باقیمانده بین تمام هنرمندان موسیقی ایران زمین تقسیم می‌شود، ازینرو، کنسرت مایستر ارکستر سمفونیک به روسری فروشی روی می آورد! البته این بانوی هنرمند گفت که به رغم نارضایتی از ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی، همچنان در ارکستر سمفونیک سازمان صدا و سیما مشغول به نوازندگی است.

ارشاد ما را نمی‌بیند!

در بازدید از نمایشگاه «سازشو» واقع در برج میلاد، سازهای متنوع موسیقی ایرانی و موسیقی کلاسیک به چشم می‌خورد، سازهایی که همه از کیفیت بسیار بالایی برخوردار بود اما اکثر سازندگان از شرایط مالی و از عدم حمایت وزارت ارشاد می‌نالیدند و می‌گفتند ارشاد ما را نمی‌بیند. در غرفه‌ای که سازنده تار ایرانی بود و سازهای زیبا و با کیفیتی از نظر آکوستیک، دینامیک، جنس و رنگ صدا به نمایش گذاشته بود، سازنده این تارها به شدت از وضع موجود گلگی داشت.

 علاوه بر خود سه همکار صنعتکار دارم که زیر دست خودم کار می‌کنند و آن‌ها که دیگر اصلا بیمه نیستند و من اگر خودم واقعا صنفی تعریف شده می‌داشتم و با صنف خودم بیمه می‌شدم، می‌توانستم آن‌ها را نیز بیمه کنم ولی آنها هم از این اولین حق یک هنرمند شاغل محروم هستند

این هنرمند صنعتکار موسیقی در کمال تاسف می‌گفت که بیمه ارشاد و صندوق هنرمندان نیست و خودش به یکی از دوستانش که پیمانکار ساختمانی است هزینه بیمه را پرداخت می کند و او لیست بیمه‌اش را رد می‌کند. او همچنین می‌گفت که علاوه بر خود سه همکار صنعتکار دارم که زیر دست خودم کار می‌کنند و آن‌ها که دیگر اصلا بیمه نیستند و من اگر خودم واقعا صنفی تعریف شده می‌داشتم و با صنف خودم بیمه می‌شدم، می‌توانستم آن‌ها را نیز بیمه کنم ولی آنها هم از این اولین حق یک هنرمند شاغل محروم هستند.

کوزه‌هایی اهل سیَلک!

حسین زارعی یکی از دیگر هنرمندانی بود که صنعتگر کوزه موسیقایی بود. کوزه کوبه‌ای یکی از سازهای ایرانی است که بویژه در سال‌های اخیر با استقبال مواجه شده و در بسیاری از ارکسترهای ایرانی و فیوژن(تلفیقی) دیده می‌شود. وی که کارمند میراث فرهنگی یزد است از شرایط حقوقی‌اش می‌گفت که کفاف زندگی‌اش را نمی‌دهد و با ساختن کوزه کسری مخارج زندگی‌اش را جبران می‌کند. این هنرمند نیز از مسولین ارشاد و میراث فرهنگی یزد انتقاد داشت که به هیچ عنوان هیچ گونه کمک و حمایتی از کار کوزه‌گری و سفال‌سازی که بر مبنای آثار تاریخی تپه سیَلک ساخته و طراحی می‌شوند، صورت نگرفته است.

این هنرمند توضیح داد که تمام پروسه تولید کوزه کوبه‌ای با دست انجام می‌شود و تمام طرح‌ها مطابق با نمونه‌های کوزه‌های اکتشافی از تپه معروف باستانی سیَلک خلق میشوند. وی با اشاره به دشواری ریزه کاری های این صنعت میگفت که سطح بیرونی ودرونی این مدل کوزه ها در نقاط مختلف صوتی دارای ضخامت های متفاوتی است و درآوردن این کم و زیادی ضخامت در جاهایی به شدت دشوار میشود و بعضا نازک کردن بخش داخلی یک کوزه چندین روز زمان می‌برد و این را جز عشق نمی توان معنا کرد.

ویلن‌های ۱۲۰ میلیون تومانی!

در ادامه بازدید به غرفه‌ای رسیدیدم که ویلن می‌ساخت. ویلن هایی با قیمت های ۷۰ تا ۱۲۰ میلیون توامان! استاد اکبری که از شاگردان استاد نامدار قنبری‌مهر هستند، این غرفه را اداره می‌کند. جالب اینکه همسرش هم به مدت ۱۳ سال است که به کار ساخت ویلن روی آورده است، ویلن‌هایی که از نظر صدادهی و ساختار به راحتی با بهترین ویلن‌های اروپا که مهد این ساز غربی محسوب می‌شود، برابری و رقابت می‌کنند. واقعا جای تعجب است که استادکارانی که تمام عمر خود را برای این هنر گذاشته‌اند، هر آن که در مورد وضعیت کاری‌شان صحبت می‌کنند، با وجودیکه از نظر فروش و درآمد در شرایط مطلوبی به سر می‌برند اما از وضعیت کلی و نگاه فرهنگی مسولان و دیده نشدن هنر و آنچه که خلق کرده اند، ابراز نارضایتی می‌کنند، به اینکه چرا مسولین حتی یک بار هم نشده سراغی از ما بگیرند و اینکه چرا جوانان را با توانمندی های خودی و داخلی آشنا نمیکنند و از همه مهمتر چرا رسانه ملی انقدر کم از موسیقی ایرانی حمایت می‌کند تا جوانان از دیگر رسانه ها به موسیقی و فرهنگ غیر ایرانی جذب بشوند؟

رای‌گیری خانه موسیقی شفاف شود

در بخشی دیگر از نمایشگاه با ساز زیبا، خوش صدا و محجوب تنبور مواجه شدیم. استاد مهراب اشرفی سازنده این سازهای زیبا اما یکی از معدود هنرمندان و سازسازان این نمایشگاه بود که اذعان داشت از خدماتی که برای هنرمندان ارائه شده رضایت دارد و از همان ابتدای فعالیتش از سوی ارشاد و صندوق هنرمندان بیمه شده و یک سال دیگر هم بازنشسته خواهد شد.

این هنرمند کرد زبان پس از توضیحاتی پیرامون گران شدن قیمت ساز که منتج از گران شدن و محدود شدن متریال اصلی آن که چوب درخت‌های کهنسال خشک شده است، تنها از یک نکته انتقاد داشت و آن هم شیوه رای‌گیری و عدم شفافیت در انتخابات خانه موسیقی بود که خود به تازگی در بخش موسیقی محلی به عنوان کاندید شرکت کرده بود و خواستار تغییر شیوه نامه اجرایی رای‌گیری و انتخابات این خانه بود و ادعا داشت که در آن تقلب صورت گرفته و برخی اعضا با آشنابازی و زد و بند انتخاب شده‌اند.

سازسازان ما در دنیا از بهترین‌ها هستند!

«حسین بهروزی‌نیا» نوازنده عود و بربت و آهنگساز و پژوهشگر سرشناس موسیقی ایرانی که به پیشنهاد یکی از هنرمندان سازنده آلات موسیقی به نمایشگاه سازشو آمده بود در خلال بازدید، به سوال خبرنگار موسیقی فارس مبنی بر اینکه چرا سازسازان ما آنچنان که باید در جامعه هنری شناخته نشده باقی مانده‌اند و هنوز این هنر توام با صنعت نتوانسته جایگاه تعریف شده خود را در دو بخش صنعت و فرهنگ و هنر داشته باشد؟ گفت: متاسفانه علی‌رغم اینکه سازسازان ما واقعا در نوع خود در دنیا از بهترین‌ها هستند و آلات موسیقی را بالاتر از حد انتظار و استاندارد تولید می‌کنند اما متاسفانه آنچنان که باید، حمایت نمی‌شوند و اکثر اهالی این صنف از مشکلات عمده معیشتی، خدمات درمانی و مواردی از این دست رنج می‌برند.

عودسازی کم سابقه ما روی دست عودسازی عرب بلند شده است

بهروزی‌نیا که همکاری با محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، علیرضا افتخاری و همایون شجریان را در کارنامه هنری خود دارد در مورد سازندگان ساز تخصصی خود یعنی عود و بربت، توضیح داد: این نکته از اهمیت بالایی برخوردار است که ساخت عود در کشور ما صنعتی جوان و نوپا است و همانطور که مستحضر هستید، با این وجود که عود و بربت ریشه و پیشینه ایرانی دارند اما بخصوص در چند قرن اخیر، ساز عود در سطح گسترده‌ای در کشورهای عربی حضور داشته و دارد و به عنوان یکی از سازهای اصلی ارکستراسیون موسیقی آن ممالک محسوب می‌شود و این کشورها همچنین در زمینه ساخت عود حرف اول را میزنند اما نکته جالب این که همین عودسازان ما که صنعتی جوان در حوزه سازسازی ما محسوب می‌شود، الان از نظر کیفیت ساز عود با کشورهای عربی برابری کرده و حتی در شرایطی کارشان از نظر کیفی و صدادهی ساز عود از آنها نیز بهتر است ولی متاسفانه این هنرمندان کم نظیر از شرایط مطلوبی از نظر مالی و حمایت های دولتی بهره‌مند نیستند.

وی در خصوص سوال آخر مبنی بر اینکه الان شرایط پذیرش موسیقی ایرانی در چه وضعیتی است؟ گفت: خوشبختانه همانطور که می‌دانید موسیقی ایرانی به نسبت گذشته بسیار بیشتر مورد توجه قرار گرفته و چه در حوزه سازسازی و چه در حوزه آموزش موسیقی ایرانی، الان با رشد قابل ملاحظه ای مواجه شده‌ایم و این نشان از جذابیت موسیقی ایرانی و شناخت بیشتر و بهتر جوانان از فرهنگ و هنر خودی است، هرچند که همچنان موسیقی های وارداتی در کشورمان جولان می‌دهند اما شرایط بسیار امیدوار کننده است لیکن بستر همچنان مناسب نیست.

وی در انتها افزود: من از این نمایشگاه و دیدن سازهای بسیار زیبا و باکیفیتی که توسط هموطنانم ساخته شده‌اند لذت بردم و خوشحالم که اینجا هستم و به دست اندرکاران و مسولین برگزاری این نمایشگاه هم تبریک میگویم و امیدوارم اینچنین نمایشگاه‌هایی به صورت مرتب برگزار شود بلکه افکار عمومی بیشتر با جنبه زیبایی‌شناختی ساز و این هنر توام با صنعت آشنا شوند و از دل اینچنین نمایشگاه‌هایی، مشکلات هنرمندانش مرتفع گردد.

و نکته آخر در خصوص این نمایشگاه اینکه، نمایش و ترویج فرهنگ و موسیقی ایرانی نه تنها تبعات بسیار مفیدی بخصوص در مواجهه با تهاجم فرهنگی غرب به دنبال خواهد داشت، بلکه این حجم و این سطح از پتانسیل داخلی در طراحی و تولید سازهای موسیقی چه ایرانی و چه کلاسیک، با توجه به شرایط نرخ ارز و لزوم توسعه پایدار صنایع و تولیدات داخلی و کم کردن نیاز به واردات و خروج ارز از کشور، در سطح کلان اقتصادی و همراستا با حرکت بر ریل فرهنگی کشور تاثیرگذار خواهد بود.

نمایشگاه ساز و آلات موسیقی ایرانی با حمایت مجموعه فرهنگی هنری «هفتا» ۱۰ الی ۱۴ اسفندماه ۱۴۰۰ در برج میلاد برگزار می‌شود. ساعات بازدید از ۱۲ تا ۲۱ هر روز  (۱۰ تا ۱۴ اسفند) در نظر گرفته شده و حضور و بازدید برای کلیه علاقمندان در این نمایشگاه آزاد و رایگان است.