روز شعر و ادب فارسی/اولین شاعر جهان چه کسی است؟

روز ملی شعر و ادب، بسیار روز مهمی در ایران تلقی می‌شود، هرچند که سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد هرساله به مناسبت روز جهانی شعر مراسمی را به میزبانی سازمان ملل متحد، برگزار می‌کند، اما این روز به‌صورت جداگانه در تقویم ایران نیز به ثبت رسیده، دلیلش هم واضح است، کشور ما شاعران بلندبالا و بزرگی را درون خود پرورش داده است و ایران در حوزه شعر همیشه حرف اول و آخر را میزند و خواهد زد. پس همین امر باعث شد تا ۲۷ شهریور را به این روز نام‌گذاری کنند. 

اهمیت روز شعر و ادب

روز جهانی شعر، مناسبتی است برای تجلیل از شاعران، احیای سنت شفاهی شعرخوانی، ترویج خواندن، نوشتن و آموزش شعر، تقویت همگرایی بین شعر و هنرهای دیگر مانند تئاتر، رقص، موسیقی، نقاشی و بالا بردن سطح درک و فهم نسبت به شاعران قدیمی‌تر. این روز باعث می‌شود تا ما از شاعران بزرگ در چندین دهه اخیر یاد کنیم که متأسفانه روزبه‌روز دارند به فراموشی سپرده می‌شوند.

شاید عده‌ای برایشان سؤال شود که چرا این روز باید صرفاً به شعر اختصاص داده شود و چه چیز است که شعر را تا این حد خاص می‌کند؟ باید گفت که شعر در پرسیدن سؤالات، بی‌ثبات کردن و وادار کردن ما به نگاهی متفاوت به مسائل و ترکیب انواع صداها از شیوه‌های تفکر عالی است. شعر یک اثر متفاوت و بسیار قدرتمند است برای اینکه حرف خود را با یک نوا و قافیه‌های گوناگون به گوش مخاطب برسانید.

پیدایش اولین شعر

خود شعر احتمالاً به غارنشینان و نخستین سمن‌ها برمی‌گردد که وقایع را در داستان‌های تصویری، نمادها، ترانه‌ها و داستان‌های شفاهی می‌گنجاند و برای شرح شکارها و تمام فعالیت‌های و باورهای روزمره‌شان از آن استفاده می‌کردند. ازآنجا بود که شعر به وجود آمد و در طول زمانی نه‌چندان کم گسترش یافت. در رابطه با اولین شاعر نیز اطلاعات دقیقی در دست نیست اما منابع مکتوب تاریخی از انهدوانا که یک شاعر و کشیش کمتر شناخته‌شده بین‌النهرینی بود، به‌عنوان اولین شاعر یاد می‌کنند.

پیدایش نخستین شعر فارسی نیز به ۲۵۰۰ سال قبل از امپراتوری هخامنشیان باز می‌گردد. متأسفانه بیشتر ادبیات آن دوره در پی سوزاندن تخت جمشید در سال ۳۳۰ پیش از میلاد از بین رفت اما زبان فارسی تا به امروز به‌عنوان زبان ادب و فرهنگ در سراسر خاورمیانه باقی‌مانده است.

دلیل منحصر بودن شعر فارسی

یکی از ویژگی‌های خاص شعر فارسی که در شعرهای عربی، لاتین یا حتی یونان باستان یافت نمی‌شود این است که به‌جای دو هجا (کوتاه و بلند)، از سه هجای (کوتاه، بلند و کشیده) استفاده می‌کنند. یکی دیگر از دلایل خاص بودن شعر فارسی این است که شاعران اکثراً در شعرهای خود برای آموزش ارزش‌ها، پندها، تشویق‌ها، رفتارهای اخلاقی و شیوه‌های زندگی و... استفاده می‌کردند.

تقریباً اکثر شاعران قدیمی ما در جهان شناخته‌ شده هستند اما کسی که نامش بیشتر به گوش می‌خورد فردوسی است، فردوسی شاید مشهورترین شاعر ایران باشد که دلیل این شهرتش هم قطعاً نگارش شاهنامه است. این اثر حماسه ملی جهان فارس زبان و همچنین طولانی‌ترین اثر حماسی است که تاکنون سروده شده است و بیش از ۶۰۰۰۰ بیت دارد.

این روز با سالروز شاعر معاصر ایران، یعنی شهریار یکی شده است و ما به شرح تاریخچه کوتاهی از او می‌پردازیم.

مهم‌ترین اثر استاد شهریار منظومه «حیدربابا» است که از شاهکارهای ادبیات ترکی آذربایجانی به شمار می‌رود و شاعر در آن از اصالت و زیبایی‌های روستا یاد کرده‌ است. این مجموعه در رسته اشعار مدرن قرار گرفته و به بیش از ۸۰ زبان زندهٔ دنیا ترجمه‌شده است.

شهریار به‌تمامی هنرها، به‌ویژه شعر، موسیقی و خوشنویسی علاقه داشت. او قرآن را با خط خوش کتابت می‌کرد. در جوانی، سه‌تار را به زیبایی می‌نواخت، ولی پس از مدتی در پی تحولاتی درونی، برای همیشه آن را کنار گذاشت و دیگر به سمت نواختن ساز نرفت.

شهریار در سرودن انواع قالب‌های شعر فارسی مثل قصیده، مثنوی، غزل، قطعه، رباعی و شعر نیمایی تبحر داشت اما بیشتر در سرودن غزل مشهور بود، ازجمله غزل‌های معروف او «علی‌ای همای رحمت» و «آمدی جانم به قربانت» است.

سخن پایانی

اکنون کمتر پیش می‌آید که کودکان نسل جدید به سراغ آثار بزرگانی چون فردوسی بروند و از قصه‌های حماسی وطن خودآگاه بشوند، این روز می‌تواند بهانه‌ای شود تا والدین از سنین پایین به کودکان خود شعرهای اصیل فارسی را بیاموزند تا بتوانند بیش‌ازپیش در حفظ فرهنگ و ادب فارسی سهیم باشند.