بهترین مدل های مدیریت دانش
در این مقاله با هدف معرفی بهترین انواع مدل های مدیریت دانش، مدل نوناکا و تاکوچی و همچنین زک معرفی شده و مراحل مدیریت دانش در این مدلها مورد بررسی قرار گرفته است.
هر سازمان دارای مدل و استراتژی مدیریت دانش منحصربه‌فرد است. اگر استراتژی نیازهای استراتژیک سازمان را برآورده سازد، واقعاً سودمند است. دانش به‌خودی‌خود به منزله توانایی استفاده از اطلاعات ضمنی و صریح برای حل مسئله، تصمیم‌گیری یا ارتقای ارزش‌های محوری سازمان است.
مدل مدیریت دانش یک شیوه ساختاریافته برای بررسی فرایند مدیریت دانش مورداستفاده سازمان است تا ویژگی‌های آن بررسی شده و با نیازهای خاص سازمان متناسب شود. اساساً همه مدل‌های مدیریت دانش از چهار بخش تشکیل شده‌اند:
- ثبت اطلاعات
- ذخیره‌سازی
- سفارشی‌سازی
- کاربرد
همچنین به بهترین ابزار مدیریت دانش نگاهی بیندازید. بعضی از مدلها مانند مدل نوناکا و تاکوچی بیشتر بر بخش‌های «کاربرد» و «ایجاد» تمرکز دارند درحالی‌که مدل زک بیشتر به بخش سفارشی‌سازی یا بهسازی اطلاعات می‌پردازد.
چرخه مدیریت دانش در سازمان ها
در وهلۀ اول، اطلاعات گردآوری‌شده باید پردازش شوند تا تنها دانش بسیار مهم برای کسب‌وکار که دانش استراتژیک نامیده می‌شود جدا شده و باید به‌وسیله مهم‌ترین ذی‌نفعان تأیید و اعتبارسنجی شود.
اطلاعات ذخیره‌شده در قالب قابل کاربرد به دانش تبدیل می‌شوند. این دانش باید در میان گروه هدف مربوطه توزیع شود و کاربران را قادر سازد تا مثلاً مشکلات را حل کنند. فرایند تبدیل اطلاعات به دانش مورداستفاده چرخه مدیریت دانش نامیده می‌شود.
مدل نوناکا و تاکوچی
مدیریت دانش از دیدگاه پروفسور نوناکا و تاکوچی بر خلق دانش متمرکز است. نوآوری در سازمان، نیازمند افزایش سهم خلق دانش در سازمان است. در این مدل مدیریت دانش دو نوع دانش تعریف می‌شوند، انواع دانش از نظر نوناکا و تاکوچی دانش صریح (به‌خوبی مستندسازی شده است) و دانش ضمنی (نتیجه سال‌ها تجربه) می‌باشد. دانش ضمنی به طور ناخودآگاه در پس ذهن متخصصانی قرار دارد که از این دانش استفاده می‌کنند.
ازآنجایی‌که خلق دانش یک فرایند مستمر محسوب می‌شود و به شکل برنامه‌ریزی‌شده و تصادفی در کل سازمان رخ می‌دهد، در مدل نوناکا و تاکوچی ثبت این نوع دانش به‌عنوان مهم‌ترین عامل توسعه مستمر تلقی می‌شود.
همچنین مدل مدیریت دانش نوناکا چهار روش تبدیل دانش را توضیح می‌دهد:
- اجتماعی‌سازی (ضمنی به ضمنی)
- برونی‌سازی (ضمنی به صریح)
- ترکیب (صریح به صریح)
- درونی‌سازی (صریح به ضمنی)
انسان یا کامپیوتر قادر به پردازش دانش صریح هستند؛ اما تنها کسی که می‌تواند اطلاعات ضمنی را پردازش کند، فردی است که از آن برخوردار است. اکنون به هر یک از این روش‌های تبدیل دانش پنهان به آشکار در مدل نوناکا و تاکوچی نگاهی می‌اندازیم.
اجتماعی‌سازی
منظور از اجتماعی‌سازی تسهیم دانش از طریق ارائه، نمایش و یا به‌صورت یک‌به‌یک است. تسهیم دانش می‌تواند بین دو نفر در زمان صرف قهوه و یا در یک جلسۀ معارفه رسمی رخ دهد. همچنین اجتماعی سازی می‌تواند به شکل برنامه راهبری پرورشی باشد که هدف از آن انتقال نظام‌مند اطلاعات ضمنی به جانشین است.
برونی‌سازی
در مدل نوناکا و تاکوچی، برونی‌سازی دانش برای انتشار به شیوه برنامه‌ریزی‌شده یعنی انتشار از طریق مطبوعات، سخنرانی در سمینار و کنفرانس‌ها و غیره ذخیره‌سازی می‌شود. این روش اولویت مؤسسات دانشگاهی و مراکز تحقیق و توسعه است؛ زیرا آنها منبع انتشار اطلاعات تلقی می‌شوند.
درونی‌سازی در مدل مدیریت دانش نوناکا
به بیان ساده منظور از درونی‌سازی در مدل مدیریت دانش نوناکا آموزش هدفمند است. اگر قصد دارید آب‌گرم‌کنتان را تعمیر کنید، در وهله اول باید دانش صریح مندرج در کتابچه راهنمای آن را درونی‌سازی کنید و سپس برای عیب‌یابی آب‌گرم‌کن از این دانش استفاده کنید. به همین ترتیب، ممکن است سازمان به متخصصانی نیاز داشته باشد که برای عیب‌یابی خط تولید به‌منظور کاهش ضایعات یا بررسی داده‌های مالی برای مسدودسازی شکاف‌های سودآوری از اطلاعات مستند خاص استفاده کنند.
ترکیب
در اینجا افزایش و انطباق دانش صورت می‌گیرد. اطلاعات ضمنی با اطلاعات صریح ترکیب شده و برای حل یک مشکل خاص در یک پروژه ویژه از دانش تطبیق‌یافته یا بهبودیافته استفاده می‌شود.
مدل مدیریت دانش زک
در مدل مدیریت دانش مایر و زک مراحل مختلف چرخه مدیریت دانش با تأکید بر بهسازی تعریف می‌شوند. مراحل گردآوری اطلاعات برای تبدیل به دانش کاربردی عبارتند از: اکتساب، بهسازی، ذخیره‌سازی و بازیابی، توزیع و ارائه یا استفاده.
به‌منظور آسان‌سازی تحلیل اندوخته دانش و ترسیم جایگاه دقیق هر مرحله از چرخه مدیریت دانش، هر یک از این مراحل دارای ساختار مبتنی بر منطق مطلق هستند. اکنون این مراحل را کمی دقیق‌تر بررسی می‌کنیم:
اکتساب داده یا اطلاعات
این مرحله از مدیریت دانش بر روی کیفیت و دقت اطلاعات متمرکز است؛ یعنی مطالب ما از کجا می‌آیند و از لحاظ محدوده، حیطه، گستره، عمق، اعتبار، صحت، بهنگام بودن، اهمیت، هزینه و انحصار چه ویژگی‌هایی دارند.
در اکتساب دانش مدل زک نیز، اصل راهنمای «از هر دست بدهی از همان دست می‌گیری» اعمال می‌شود که بدان معناست که افراد باید برای انجام کار درست در همان اولین‌بار آموزش ببینند؛ چراکه هر اطلاعاتی که آنها وارد سیستم کنند، به همان نحو داده‌های قابل‌تحلیل دریافت می‌کنند.
بهسازی در مدل مدیریت دانش زک
پس از کسب اطلاعات، این اطلاعات باید ذخیره‌سازی شوند اما نمی‌توان همه اطلاعات را ذخیره کرد. در ابتدا، اطلاعات باید به بسته‌های دانش تبدیل شوند. این امر ذخیره‌سازی و بازیابی در آینده را به کار آسان‌تری تبدیل می‌کند. فرایند تبدیل اطلاعات به بسته‌های دانش بهسازی نامیده می‌شود.
بسته‌به نیازهای سازمان انواع مختلفی از بهسازی برروی اطلاعات صورت می‌گیرد:
فیزیکی: مانند انتقال از یک رسانه، محل یا نرم‌افزار به یک رسانه، محل یا نرم‌افزار دیگر
منطقی: یعنی احیای ساختار اطلاعات در قالب‌های ازپیش‌تعیین‌شده، نمایه‌سازی و ادغام این اطلاعات در یک گروه اطلاعات بزرگ‌تر که متعاقباً بکار گرفته می‌شوند.
تصفیه: یعنی خلاص شدن از شر اطلاعات زائد، تکراری یا حتی بخش غیرضروری از کل بسته اطلاعات.
استانداردسازی: یعنی تطبیق همه اطلاعات با قالب‌های ازپیش تعیین‌شده برای آسان‌سازی مقایسه و افزایش قابلیت کاربرد اطلاعات.
ذخیره و بازیابی
امروزه مخزن اطلاعات به شکل نرم‌افزارهای سفارشی‌سازی شده است؛ اما کسب‌وکارهای سنتی هنوز پرونده‌ها، پوشه‌ها و دیگر اطلاعات مکتوب و چاپی را ذخیره‌سازی می‌کنند.
می‌توان در طول مراحل تولید محصول در پایین‌دست از این اطلاعات استفاده کرد؛ مانند اطلاعات موردنیاز برای ساخت برچسب، بسته‌بندی و هر چیز دیگر.
توزیع
دریافت‌کنندگان متفاوتِ اطلاعات تعیین‌شده و نحوه دریافت اطلاعات نیز مثلاً از طریق نامه، چاپ، پرونده و غیره نیز تعریف می‌شود. ممکن است لازم باشد تا زمان و تعداد دفعات دریافت اطلاعات و حتی شکل یا زبان لازم مشخص شود.
ارائه
در مرحله نهایی از این مدل مدیریت دانش آنچه قبلاً اطلاعات نامیده می‌شد به شکل دانش درمی‌آید.
در ارائه اطلاعات باتوجه‌به پیچیدگی سازمان باید گیرنده اطلاعات نیز موردتوجه قرار گیرد. هر گیرنده به بخش‌های مختلفی از کل اطلاعات نیاز خواهد داشت. سفارشی‌سازی و بسته‌بندی اطلاعات برای هر گروه از گیرندگان منجر به افزایش بهره‌وری می‌شود.
به‌منظور بهبود مستمر اندوخته و حذف اطلاعات زائد یا افزودن مؤلفه‌های جدید به اطلاعات ثبت‌شده از کاربران نهایی بازخورد دریافت می‌شود.
مدل مایر و زک یکی از بهترین مدل های مدیریت دانش با دامنه سرتاسری است. این مدل کل سازمان را پوشش داده و تصویر جامعی از همه مؤلفه‌های یک مدل مدیریت دانش درست ترسیم می‌کند.
ارسال نظر