توسعه در گرو تغییر نگرش مسئولان
باوجود سال‌ها فعالیت در این اکوسیستم، بیشتر کارشناسان بر این باور هستند که اقتصاد ایران باید از نفتی بودن رهانیده شود و به‌سمت اقتصاد دانش‌بنیان برود، در واقع ما برای توسعه اقتصادی راهی جز این نداریم که از اقتصاد مبتنی بر مواد خام به‌سمت اقتصاد مبتنی بر دانش و فناوری و محصولات و خدمات های‌تک برویم. برای رسیدن به این روند، باید سرمایه‌گذاری و ایجاد بستر کنیم تا چرخه استانداردی به‌وجود بیاید و نتیجه آن در بستر زمانی ۵ یا ۱۰ساله خودش را نشان دهد و مردم تاثیر آن را در اقتصاد مشاهده کنند، اما تاکنون اتفاق خاصی در هیچ جلسه‌ای نیفتاده است و در طول این چند سال، شاهد حرکت جدی نبوده‌ایم، مگر اینکه اراده خرج کنیم و با ایجاد باور و تغییر نگرش مسئولان به این یقین برسیم که نیروی انسانی خبره و نخبه این لیاقت را دارد که تولید را به‌دست آنها بسپاریم. من معتقدم با ایجاد منابع برای این نیروی انسانی، آینده کشور مبتنی بر اقتصاد دانش‌بنیان خواهد بود که به باور و فرهنگ نهادینه‌شده بستگی دارد، اما هنوز این باور و اعتقاد در مسئولان به‌وجود نیامده است، در واقع، آنها باور ندارند که کشور ظرفیت کنار گذاشتن اقتصاد نفتی و بهره‌برداری از دانش و فناوری جوانان کشور را دارد. تا این باور ایجاد نشود و تغییر نگرش را مشاهده نکنیم، به‌دنبال آن نمی‌توانیم تغییر بنیادی در اقتصاد را ببینیم؛ همان چیزی که از آن به‌عنوان جراحی اقتصادی یاد می‌کنند.
در بخش خصوصی که سرمایه‌گذار افراد و نه دولت بوده است، شاهد اتفاقات خوبی بوده‌ایم. بخش‌های خصوصی از فناوری نانو استفاده کردند و متوجه کاربرد نانو در مصارف اقتصادی خود شدند. در حوزه ساختمان، دارو و سلامت صادرات خوبی هم داشته‌اند و دنیا نیز از آن استقبال کرده است. در سال ۸۶، رقمی معادل ۷۲ میلیون دلار صادرات داشتیم. ما در ستاد نانو هدف‌گذاری کرده بودیم که تا سال ۱۴۰۴ صادرات محصولات نانویی به یک میلیارد دلار برسد که تحت‌تاثیر عواملی از جمله نصف شدن بودجه ستاد نانو و بحران همه‌گیری کرونا، شیب رو به پایینی را تجربه کردیم. اتفاقاتی باعث شد که افت شدیدی کنیم و امسال صادرات نزدیک به ۶۲ میلیون دلار را تجربه کردیم. اگر این بحران‌ها نبود، به‌طورقطع یک میلیون دلار صادرات داشتیم و متاسفانه تحت عواملی نتوانستیم به این هدف برسیم. به‌اعتقاد من، نانوتکنولوژی کشور از سوی دولتمردان ترور شده است.بودجه در دانش‌بنیان یک سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. فروش سال ۱۴۰۰ محصولات نانو معادل ۱۹هزار میلیارد تومان که ۶۲ میلیون دلار یعنی نزدیک به ۲هزار میلیارد دلار صادرات بوده که ۱۷هزار میلیارد در داخل فروش داشته که ۹ درصد آن مالیات بر ارزش‌افزوده است که وارد خزانه دولت شده؛ مبلغی نزدیک به هزار و 500میلیارد تومان؛ در حالی که بودجه ستاد نانو حدود ۱۰۰ میلیارد بوده که ۱۵برابر آن به خزانه دولت برگشته است. ادبیات سرمایه‌گذاری و پول هم نتوانست مسئولان را اقناع به عملکرد در راستای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کند. این در حالی است که در همه‌جای دنیا دولت‌ها با آغوش باز از چنین روندهایی استقبال می‌کنند.
تاکنون توجهی به اکوسیستم دانش‌بنیان‌ها در زمینه‌ها و تصمیمات مجلس نشده است؛ از بودجه تا تصمیمات و سیاست‌گذاری‌ها. به‌طورکلی، تخصیص بودجه و سرمایه‌گذاری یک بحث کلی است. به عقب که برگردیم، با مشاهده آثار تاریخی در کشورمان می‌فهمیم که توجه اصلی حاکمان آن زمان حول چه محوری می‌چرخیده و برای مثال، با نگاه به تخت‌جمشید می‌توان فهمید که سیاست حاکمیت آن زمان بر ساخت بناهای بزرگ استوار بوده است یا در مثالی دیگر در دوره‌ای، شعر و ادبیات ایران زمین رشد زیادی داشته که نشان‌دهنده توجه حاکمیت آن دوران به ادبیات بوده ، در حالی که بعد از آنها ایران با سکون در عرصه ادبیات مواجه شده است. اینکه امروزه میدان نقش‌جهان و عالی‌قاپو و دیگر معماری‌های زیبای استان اصفهان را تحسین می‌کنیم، حاکی از آن است که معماری فاخر، موردتوجه حاکمیت آن زمان بوده است. در حقیقت، پادشاهان و حاکمان آن زمان، شرایط بروز و ظهور هنر و هر روند دیگر را فراهم کردند و با تامین منابع مالی، عاملان توانستند آثار خود را بروز دهند، بنابراین می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که جریان‌سازی‌های حاکمیتی تعیین‌کننده اصلی‌ترین وقایع در کشورها است. به‌اعتقاد من، امروزه به‌ندرت افراد به پشت صحنه مولفه‌های توسعه در هر زمینه فکر می‌کنند و به‌طورمعمول، صاحبان اثر بر سر زبان‌ها می‌افتند، در حالی که سازکار شکوفایی در هر عرصه‌ای در گام نخست، تحت‌تاثیر مستقیم نگرش حاکمان زمان بوده و در هر کشوری این یک اصل است. مردم نقش بازیگران این سناریو را دارند و اگر نقشی به آنها بدهند، بازی می‌کنند، وگرنه بی‌شک نمی‌توانند هنرشان را به شکوفایی برسانند.امروزه واژه دانش‌بنیان در کشورمان بیشتر تبدیل به یک شعار شده است، به‌گونه‌ای که بیشتر مسئولان به‌طورمعمول در ابتدای سخنرانی‌های‌شان به آن تاکید دارند، اما در عمل فرآیند چشمگیری مشاهده نشده است، در حالی که رهبرمعظم انقلاب با اینکه تنها امسال را با شعار دانش‌بنیان نام‌گذاری کرده‌اند، منظورشان این نیست که در سال‌های آتی نباید به توسعه اقتصاد دانش‌بنیان بها داد./صمت
ارسال نظر