فرصت‌ها و چالش‌های ورود فناوری به معدنکاری!

بحث فناوری در دو دهه اخیر وارد معدنکاری شده و فناوری در این حوزه با اینترنت اشیا شروع شد. ایران بهترین منابع آهن، روی و مس دارد و بهترین فرصت برای جایگزینی معادن با نفت است. استفاده از فناوری در بخش محیط‌زیست مغفول واقع شده و اکنون صنعت معدن ایران در راستای عدم توجه بحث فناوری در خلاف جهت توسعه پایدار حرکت می‌کند. گفتنی است موضوع فناوری علاوه بر کاهش ریسک‌های معدنی، برخی خطرهای معدنی را به دنبال دارد. کشور با وجود تحریم‌ها از ماشین‌آلات و فناوری روز دنیا محروم است که در مقابل هوش مصنوعی و اینترنت اشیا می‌توان جایگزین آنها باشد، که علاوه بر رشد در حوزه معدنی ارزآوری و درآمدزایی را به دنبال دارد.

مهدی کرباسیان، معاون وزیر صمت به عنوان نخستین سخنران همایش معدن و فناوری فردا اظهارکرد: حوزه معدن در ایران یکی از عنایات خداوندی است که در حوزه‌های نفت و گاز و معدن جزو معدود کشورهای دنیا هستیم. اگر در بخش معدن اکتشاف به درستی انجام شود، قطعا جزو هفت یا هشت کشورهای مطرح در دنیا قرار خواهیم گرفت. میزان اکتشاف در معادن روباز بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار متر است که قریب به یک هزار میلیارد دلار ذخایر معدنی برآورد شده است و با این اوصاف در حوزه اکتشافات معدنی مسیر طولانی را در پیش داریم. ایران در حوزه معدن عقب افتادگی تاریخی دارد که مهم‌ترین بخش نیز به اکتشاف مربوط می‌شود و در حوزه ژئوفیزیک هوای نیز جای کار داریم. در سال ۱۳۹۳ ایمیدرو وارد حوزه اکتشافات معدنی شد که مخالفان زیادی را داشت که یک اشتباه تاریخی بود چرا که در ۱۰۰ سال اخیر بخش خصوصی در اکتشاف نقش موثری نداشته است. گفتنی است که ایران جزو چهار کشور اصلی دنیا بوده که به جز معادن دارای نفت و گاز نیز هستند.

وی افزود: این نکته را باید در نظر داشت که معدن در اقتصاد کشور و آینده اقتصادی نقش اساسی دارد و به دلیل سایه نفت در اقتصاد کشور حوزه معدن مغفول افتاده و چون فقط سازمان زمین شناسی در حوزه معدن مسئول بوده و مسائل مالی و تحریم‌ها نقش پررنگی دارند در نهایت کار بزرگی انجام نشده است. اما با ورود ایمیدرو در سال ۱۳۹۳ یک انقلای عظیم در حوزه معدن و اکتشافات زمینی شناسی اتفاق افتاد. به عبارت بهتر ایران توان جهش معدنی دارد و اگر سایه سیاست را از روی اقتصاد برداریم قطعا اتفاقات درخشانی رقم خواهد خورد. کشور جدا از کمبود سرمایه دچار عقب ماندگی فناوری نیز است که نزدیکی ایمیدرو و زمین شناسی توانسته تا حدودی این عقب افتادگی را جبران ‌کند.

اختصاص بودجه در بخش اکتشافات

کرباسیان تصریح کرد: بخش اکتشافات زمین‌شناسی به سرمایه‌گذاری سنگین نیاز دارد و همچنین حوزه اکتشاف ریسک‌پذیری بالایی دارد و آنچه در بخش اکتشاف باید در دستور کار قرار گیرد، این است که بخش غیردولتی و خصوصی ترغیب شوند تا برای بخش اکتشاف بودجه اختصاص دهند. حضور بخش خصوصی در این حوزه باید پررنگ‌تر شود با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری در اکتشاف بالا است، باید ایمیدرو در مراحل اولیه که هزینه بالاتری دارد ورود کند و سپس به بخش خصوصی برای ادامه کار واگذار شود.

سخنران دوم این همایش بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران عنوان کرد: آینده معدنکاری در دنیا بر اساس استفاده از فناوری‌های نوینی بوده که مانع آسیب‌رسانی به انسان و طبیعت پیش خواهد رفت. فناوری و فناوری در ادامه قیمت تمام شده را کاهش می‌دهد و مزیت رقابتی ایجاد می‌کند. ایران ذخایر فولاد، مس، طلا و سرب و روی خوبی دارد که تکمیل زنجیره آنها به کمک فناوری نیاز دارد و کشور را تا حدود زیادی از درآمدهای نفتی بی‌نیاز می‌کند. مس یکی از مواد معدنی است که در موضوعات تولید و اشتغالزایی نقش اساسی دارد.

وی ادامه داد: معادن در دنیا با کاهش بهره‌وری نیروی کار مواجه هستند و موضوع توجه فناوری در حوزه معدن مضاف می‌شود. ازجمله دلایل کاهش بهره‌وری نیروی کار می‌توان به کاهش میزان خلوص سنگ‌های معدنی، لزوم دسترسی به ذخایر در عمق و افزایش قیمت مواد معدنی و به صرفه بودن استفاده از نیروی کار با بهره‌وری پایین می‌توان اشاره کرد که اهمیت توجه به فناوری در حوزه معدن را دوچندان می‌کند. فناوری‌های جدیدی باید وارد حوزه معدنکاری شوند که در این بین پهپادهای زیرزمینی در جهت توسعه اکتشافات، واقعیت مجازی در جهت توسعه آموزش نیروی انسانی، خودروهای سنگین هوشمند و بدون راننده، بهینه‌سازی انفجارات، تجهیزات تمام الکترونیکی و پرینترهای سه بعدی را می‌توان نام برد.

عدم وجود قانون در رابطه با فناوری در معدنکاری

عزیز اله عصاری، مشاور عالی گروه بین‌المللی سی.پی.جی در همایش معدن و فناوری به عنوان سومین سخنران همایش خاطرنشان کرد: تفاوت نفت و معادن ایران در این است که نفت در بخش‌های خاصی از کشو به ویژه در جنوب قرار دارند اما معادن در جای جای ایران و به خصوص مناطق محروم وجود دراند، که اگر با حفط محیط‌زیست این حوزه را فعال کنیم یک زلزله اساسی در ایجاد اشتغال خواهیم داشت. اگر از این حوزه به فناوری‌های نوین توجه شود بدون شک دستاوردهای بیشتر و غنی‌تری را نسبت به شرایط عادی مشاهده خواهیم کرد.

وی توضیح داد: در حوزه معدن چالش‌های وجود دارد که نخستین چالش جهت آماده‌سازی بوده که صنعت همراه با فناوری حرکت کند، درحال‌حاضر عدم وجود قوانین و مقررات دومین معضل این مبحث به شمار می‌آید که اطمینانی جهت سرمایه‌گذاری را ایجاد نمی‌کند. در کشور بنگاه‌های بزرگ به معنای واقعی که وارد رقابت‌های بین‌المللی شوند را نداریم که بتوانند از فناوری‌ها و فناوری‌های نوین دنیا استفاده کنند. چالش بعدی زیرساخت‌هایی همچون حمل‌ونقل و جاده و اسکله‌ها است که در این موارد باید در این زمینه تحول ایجاد کنیم. بحث کمبود منابع آب در کشور بسیار جدی بوده که به تازگی به آن پی برده شده است. خطوط تولید در بنگاه‌های بزرگ بررسی نشده که کدام قسمت تولید مشکل دارد تا از فناوری جهت رفع ایرادها استفاده شود. کمبود مواد اولیه نیز از دیگر چالش‌های حوزه معدن به حساب می‌آید.

عصاری در پایان عنوان کرد: اگر برای استفاده از فناوری زنجیره ارزش ایجاد شود یک فضای بزرگ اقتصادی در کشور ایجاد خواهد شد. باید بستر استفاده از فناوری‌های نوین در کشور فراهم شود که البته اقداماتی جزئی در این خصوص در شرکت‌های دانش‌بنیان ما در حال شکل‌گیری است اما کافی نیست.