دلیل اصلی خالی شدن سفره آب های زیرزمینی مشخص شد

 افت میزان ورودی‌ آب‌های زیرزمینی موجب شده که تعداد زیادی از دشت‌های آب زیرزمینی در کشور از سفره‌های آزاد به ممنوعه تبدیل شوند که این نوع دشت‌ها حتی برای بخش کشاورزی که به آب چندان با کیفیتی نیاز ندارد نیز مناسب نیست و این یک زنگ خطر برای آیندگان به حساب می‌آید.

صادق خالقی در گفت‌وگو با گسترش نیوز اظهار داشت: بر اساس یک مقاله منتشر شده که طی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۹ سفره‌های آب‌های زیرزمینی دشت آذربایجان شرقی را مورد مطالعه قرار داد بودیم که توسط آب منطقه‌ای استان مورد پایش قرار گرفت. این دشت حدود ۹۰۰ حلقه چاه داشت که ۸۷ حلقه از این چاه‌ها مورد بررسی قرار گرقت و میزان تغییرات سالانه مطالعه می‌شود. بر اساس این پژوهش مشخص شد که طی هفت سال به اندازه ۴۰ سال سفره آب زیرزمینی شورتر شده است. آب زمین در برخی از دشت‌ها تنها منبع تامین‌کننده است به طوری که آب سطحی و آب سد در اختیار نیست و در بخش‌های صنعت و کشاورزی از سفره‌های زیرزمینی برداشت می‌کنند.

وی افزود: وضعیت سفره‌های زیرزمینی به حوی است که میزان ورودی و بارندگی به شدت کاهش یافته و میزان برداشت از آن‌ها در حال افزایش است و این عدم تناسب سالانه نیز بیشتر می‌شود. در طول هشت سال ۶۰ سانتی‌متر میزان آب‌های زیرزمینی دشت مورد مطالعه کاهش یافته است که تا حدودی می‌توان این حجم از افت را به تمام دشت‌های کشور با دلایل مشابه نسبت داد. کاهش سطح آب شور شدن را در پی خواهد داشت و موجب می‌شود که غلظت املاحی همچون کاتیون‌ها و آنیون‌ها بیشتر شود و شوری آب را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به دنبال دارد.

خالقی تصریح کرد: دشت مورد مطالعع با وضعیت ذکر شده جزو دشت‌های باران‌خیز به حساب می‌آید و سایر مناطق و دشت‌ها وضعیت وخیم‌تری نیز دارند. این دشت‌ها پیش‌تر در شرایط متوسطی قرار داشتند که اکنون به وضعی دچار شدند که حتی برای کشاورزی نیز مناسب نیستند. EC یک فاکتور اصلی برای سنجش کیفیت آب‌های زیرزمینی بوده که برای آب شرب باید کمتر از یک هزار و برای کشاورزی باید زیر سه هزار باشد که اکنون میزان EC سفره‌های زیرزمینی اعداد مطلوبی را گزارش نمی‌کنند که به دلیل کمبود بارندگی‌ها و خشکسالی‌های موجود این عدد به هفت هزار نیز رسیده است. به عبارت بهتر سفره‌های آب‌های زیرزمینی کارایی خود را در حال از دست دادن هستند و به تدریج شاهد خشک شدن درختان و از بین رفتن خاک‌ها خواهیم بود.

ممنوعه بودن بیش از ۸۰ درصد سفره‌های آب زیرزمینی

عضو سازمان آب منطقه‌ای استان آذربایجان شرقی نیز عنوان کرد: دشت‌هایی که وضعیت مطلوبی ندارند معمولا دشت‌های کوچک و میان دشتی هستند که حوزه‌های بسته‌تری دارند، به عنوان مثال دشتی وجود دارد که در دامنه یک کوه بلندی همچون سهند واقع شده و مساحت وسیعی دارد و تغذیه و تخلیه معقولی را دارند. بر اساس آمار منتشر شده از وزارت نیرو بیش از ۸۰ درصد دشت‌های ایران به دشت ممنوعه تبدیل شده‌اند. تفاوت دشت ممنوعه و آزاد در این است که در دشت آزاد بارندگی‌ها متوسط بوده و میزان برداشت کمتر از ورودی آب به سفره است. بنابراین این نوع دشت‌ها قابلیت استفاده را دارند اما در حال حاضر بیشتر دشت‌ها به ممنوعه تبدیل شده‌اند و به این معنا بوده که میزان برداشت خیلی بیشتر از میزان تغذیه سفره است، یا به عبارت بهتر همیشه برداشت وجود دارد اما ورودی قابل توجهی در دست نیست.

خالقی ادامه داد: اکنون در کشور بیش از ۸۰ درصد سفره‌های آب زیرزمینی ممنوعه است که این یک بحران اساسی برای انسان محسوب می‌شود. این در حالی است که برخی از سفره‌های حتی بافت اولیه خود را از دست داده‌اند، در واقع آب زیرزمینی به طور کامل تخلیه شده و بافت نیز تا حدودی تخریب شده و اکنون پدیده فرونشست را تجربه می‌کند. طس زمان ۱۰ سال این پدیده فرونشست در اغلب دشت‌های کشور اتفاق افتاده است که دلیل آن بهم خوردن تعادل خاک زمین به دلیل تخلیه سریع آب است. در فرونشست مساحت وسیعی از زمین دچار رانش و رمبندگی می‌شود که در این مناطق حتی امکان کشاورزی نیز از بین می‌رود چه برسد به سایر امور زیستی و حیاتی برای بشر.

این استاد دانشگاه در پایان تاکید کرد: بخش عمده آب‌های زیرزمینی توسط بخش صنعتی مصرف می‌شود که این حوزه نیز در واقع درگیر فعالیت خود هستند و عملا فرد یا ارگانی در این بین به موضوع سفره‌های زیرزمینی اهمیت نمی‌دهد و برای تامین آب برای صنایع چاره دیگری اندیشیده نمی‌شود. در وهله اول باید این صنایع توجیه شوند که برای ادامه روند تولید و چرخیدن چرخ صنعت در سال‌های آینده آبی برای شرب وجود نخواهد داشت چه برسد برای تولید. در سال‌های گذشته در فصل گرما با قطعی آب شرب در کشور مواجه بودیم که در سال جاری نیز با این پدیده قطعی روبه‌رو خواهیم شد و با ادامه این روند کمبود بارندگی وضعیت به سمت بدتر سوق خواهد یافت و این وخامت قطعا به زودی دامن‌گیر بخش صنعت نیز خواهد شد. در نتیجه تنها راه‌ حفظ دشت‌ها و سفره‌های زیرزمینی موجود هرچند اندک فقط توجیه بخش صنعت و تولید است که میزان آب مورد نیاز خود را از راه دیگری تامین کنند تا در آینده مشکلات کمتری را در بخش آب نوشیدنی داشته باشیم.