این فلزات شما را درمان می کنند!

زمین‌شناسی پزشکی علمی است که به بررسی تاثیر عوامل زمین‌شناسی بر سلامت انسان و سایر موجودات زنده می‌پردازد. اکنون تاثیر متقابل میان انسان و زمین به خوبی آشکار بوده و همه عناصر و ترکیباتی که در طبیعت یافت می‌شوند هر کدام به نحوی در زندگی موجودات زنده نقش دارند، به‌طوری که وجود بعضی از آن‌ها برای سلامت انسان و سایر موجودات زنده لازم و ضروری است و برعکس بعضی از آن‌ها، حتی در مقادیر کم، می‌توانند برای موجودات زنده مضر و حتی کشنده باشند. در دهه‌های اخیر آشکار شدن جنبه کاربردی علم زمین‌شناسی پزشکی در تامین سلامت انسان، منجر به تعامل گسترده‌ای میان دانشمندان علوم زمین و پزشکان در سراسر جهان شده است.

ایران به لحاظ وضعیت زمین‌شناسی و جغرافیایی خود، از جمله مناطق مستعد جهت شیوع بیماری‌های با منشاء زمین‌شناسی است. وجود آمارهای مستند در مورد ابتلا به بیماری‌هایی چون گواتر، فلورسیس، آرسنوکوسیس و... که به‌صورت پراکنده از نقاط مختلف کشور گزارش می‌شود نشان‌دهنده اهمیت مطالعات زمین‌شناسی پزشکی در کشور است.

با توجه به اینکه ایران بخشی از کمربند بیماری‌هایی چون کم‌خونی، دیابت، سرطان و... را تشکیل می‌دهد لزوم شناخت منشاء محیطی این بیماری‌ها در سطح ملی و فراملی امری ضروری است. پراکندگی پتانسیل‌های معدنی و فعالیت‌های معدنی و فرآوری ناشی از آن منجر به بروز آلودگی‌های زیست‌محیطی به‌ویژه در استان‌های معدنی کشور و شیوع بیماری در میان ساکنین آن شده است. از این میان می‌توان به شیوع بیماری‌های دامی (مسمومیت با مس) در شهرهای معدنی استان کرمان، سرطان در نواحی مجاور کانسارهای کرومیتی اشاره نمود.

ضرورت مطالعات زمین‌شناسی پزشکی در ایران

لاوه بر موارد نام برده توسعه فعالیت‌های صنعتی، معدنی و گسترش شهرسازی در کنار عدم رعایت استانداردهای زیست‌محیطی، در دهه‌های اخیر بر میزان بروز بیماری‌های با منشاء محیطی در کشور افزوده است. بنابراین می‌توان گفت که با توجه به کمبود برخی از عناصر ریز مغذی (روی، آهن و ید)، بالا بودن سطح پرتوزایی طبیعی (رادون)، وجود آنومالی‌های ژئوشیمیایی عناصر سمی (سرب و آرسنیک) در بسیاری از نقاط کشور، انجام مطالعات زمین‌شناسی پزشکی در ایران ضروری به نظر می‌رسد.

اهمیت فلزات و استفاده از ترکیب‌‌های آلی فلزات واسطه در داروسازی روز به روز در حال گسترش است و داروهایی که پایه آنها بر اساس فلزات است، نقش موثری در درمان بیماران ایفا می‌کنند. در سال‌‌های اخیر فلزات زیادی به دلیل کاربردهای درمانی که دارند در بسیاری از بیماری‌‌ها رونمایی شده‌اند، با این حال، تعداد محدودی از آنها به عرصه پزشکی ورود کرده‌اند.

فلزهای پرکاربرد در پزشکی

آلومینیوم از پرکاربردترین فلزات در این حوزه است. این فلز، به دلیل مقاومت و استحکام بالا در برابر خوردگی، زنگ نزن بودن، چگالی پایین، غیر سمی بودن، امکان ماشین کاری بالا و سهولت در بازیافت، ازجمله فلزاتی بوده که در صنایع و تجهیزات پزشکی و فضای بیمارستانی قابل استفاده است و جزو فلزات برتر در عرصه بهداشت و سلامت محسوب می‌شود. آلومینیوم هیدروکسید ازجمله مواد دارویی بوده که به عنوان آنتی اسید، بالا برنده غلطت فسفات خون در نارسایی کلیه، سوهاضمه و جلوگیری از تشکیل سنگ‌های ادراری فسفاته به کار می‌رود.

مس سولفات نیز از دیگر مواد دارویی بوده که به عنوان جانشین مس بدن و محلول یک درصد آن برای شستشوی معده در مسمومیت با فسفر مصرف می‌شود. مس سولفات باید به سرعت از بدن خارج شود تا منجر به مسمومیت با مس نشود.

طلا به عنوان یک فلز ارزشمند در در مان ورم رماتوئید، آسم، مالاریا، سرطان، عفونت‌های باکتریایی نقش دارد و آهن نیز در داروهایی که برای درمان‌های فوتودینامیک، کاهش فشار خون، افزایش غلظت فسفات موزد استفاده قرار می‌گیرند، کاربرد دارند. همچنین نقره نیز در درمان امراض پوستی، عفونت‌های انگلی و میکروبی، عوامل تشخیصی و تصویربرداری نیز مورد ساتفاده قرار می‌گیرد.