این عناصر ارتش ها را تقویت می کنند!

اطلاق نام عناصر نادر یا کمیاب، از آنجائیکه این عناصر نه کمیاب‌اند و نه به آن دسته از اکسیدهای خاکی مانند(اکسیدهای) آلومینیوم، زیرکونیوم و ایتریوم تعلق دارند، غلط مصطلح است. زمانی که نخستین اعضای این گروه برای نخستین بار کشف شد، به صورت اکسید تجمع کرده بودند و از آنجایی که این اکسیدها تا اندازه‌هایی به اکسیدهای کلسیم، منیزیم و آلومینیوم که بعدها به آنها عنوان اکسیدهای خاکی اطلاق شد، شباهت دارند، لذا این عناصر به نام عناصر کمیاب معروف شدند.

پیمان افضل در گفت‌وگو با گسترش نیوز اظهارکرد: اگر بخواهیم در رابطه با عناصر کمیاب تعریفی ارائه دهیم باید به یک سری فاکتور اشاره کنیم که در مجموع این عناصر را تشکیل می‌دهند. نخستین مورد مقدار متوسط آنها در پوسته زمین یا کلارک است، در واقع عناصری هستند که متوسط فراوانی آنها زیر ۰.۰۱ درصد باشد اما الزاما بر اساس این عامل نمی‌توان ماده‌ای را جزو عناصر کمیاب دانست. چراکه مس نیز چنین فراوانی را دارد اما مس برخلاف بسیاری از عناصر دیگر چون کانه‌ساز است جزو این دسته از عناصر قرار نمی‌گیرد.

وی افزود: عناصر کمیاب کانه‌سازی بسیار ضعیفی دارند و آنها در طبیعت به صورت مستقل کانی نمی‌سازند و در شبکه کانی‌های دیگر به عنوان جانشین وارد می‌شوند. به عنوان مثال عناصر کمیابی که در فسفات‌ها جایگزین می‌شوند، فسفات‌هایی به نام منازیت نام می‌گیرند. استحصال این عناصر به شدت سخت است و فرآوری آنها به دلیل اینکه کانی مستقلی ندارند، دانش بالایی را می‌طلبد و کانی‌های کمیابی دارند. به دلیل شرایط فیزیکو شیمیایی تشکیل، آنها دارای خواص خاصی هستند، بنابراین در صنایعی با فناوری بالا و استراتژیک کاربرد دارند.

دو دوره قبلی دولت به فلزات کمیاب توجه ویژه‌ای داشت

این عضو هیات مدیره انجمن مهندسی معدن تصریح کرد: همراه فلزات پایه‌ای که در کشور وجود دارند همسان آنها عناصر کمیاب زیادی نیز وجود دارد اما متاسفانه تا به امروز در رابطه با این این عناصر کار خاصی انجام نشده است. ازجمله این عناصر می‌توان به عناصر نادر خاکی، نیکل، کبالت، پلاتین و عناصر گروه پلاتین اشاره کرد. در دوره هشت ساله دولت اقای روحانی با وجود تمام مشکلاتی که در حوزه معدن ایجاد شد اما به بخش عناصر کمیاب توجه ویژه‌ای صورت گرفت.

وی ادامه داد: طرح‌های اکتشافی لیتیوم در این دوره از دولت مطرح شد چراکه لیتیوم تحت عنوان فلز سبز به فلز قرن شهرت یافته است که برای ساخت باتری‌های شارژی خودروهای الکتریکی و ذخیره‌سازی انرژی در سلول‌های خورشیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در رابطه با عناصر نادر خاکی می‌توان گفت که حدود هشت سال است به این حوزه توجه ویژه‌ای شده و به صورت سیستماتیک فرآوری و استحصال انجام می‌شود. در حوزه فلزاتی همچون کبالت، تنگستن و قلع نیز کارهایی انجام شده است اما به صورت جدی وارد این عرصه نشده‌اند و ایران برای این فلزها ظرفیت‌های زیادی را دارد.

افضل تاکید کرد: ایران به دلیل داشتن محیط‌های تکتونیکی و شرایط فیزیکو شیمیایی زمین‌شناختی که در کشور حاکم است، زون‌های مختلف کانه‌زایی را در ایران دارا هستیم و می‌توانیم این عناصر کمیاب را همراه با تیپ‌های مختلف کانسارساز پیدا کنیم. به عنوان مثال معدن فسفات اسفوردی در بافق مقادیر معتنابهی عناصر نادر خاکی را در دل خود جای داده است و می‌توان به این معدن توجه ویژه کرد. گفتنی است که در عمل در کشور تولید صنعتی و اکتشافی این نوع عناصر را نداریم و بخش اعظم این نوع موارد به صورت وارداتی تامین می‌شوند.

صنایع دفاعی نیازمند عناصر کمیاب خارجی

وی اضافه کرد: کارهایی در خصوص عناصر کمیاب در داخل انجام شده در حد آزمایشگاهی، نیمه صنعتی و پژوهشی بوده و در واقع پاسخگوی صنعت کشور نیست و عملا این نوع عناصر وارداتی هستند. قابل ذکر است که واردات این نوع عناصر نیز امری خطرناک تلقی می‌شود. ما نمی‌توانیم برای بی‌نیازی صنایع های‌تک و استراتژیک خود را محتاج سایر کشورها بدانیم. چراکه یکی از کاربردهای مهم این عناصر در صنایع دفاعی بوده که در صورت نفروختن این عناصر به ایران صنعت دفاعی کشور لنگ می‌ماند. بنابراین واجب است که منابع داخلی را به طور کامل شناسایی کنیم و مورد استخراج قرار دهیم.

این عضو هیات مدیره انجمن مهندسی معدن ابراز کرد: سازمان زمین‌شناسی در کنار ایمیدرو در طول دوره هشت ساله گذشته کارهایی را در رابطه با برخی عناصر کمیاب انجام دادند و تعداد زیادی از این نوع عناصر هنوز ناشناخته باقی مانده‌اند. به عنوان مثال یک طرح جامع در خصوص نیکل، کبالت، ژرمانیوم و گالیوم نداریم. ناگفته نماند که در حوزه لیتیوم و عناصر نادر خاکی عملیات‌هایی انجام شده و این موضوع بسیار ارزنده است.

افضل مطرح کرد: مهم‌ترین کاربرد این نوع عناصر در صنایع نظامی و صنایع بزرگ غیرنظامی است. به عنوان مثال در صنایعی همچون ساخت خودروهای الکتریکی، انرژی‌های تجدیدپذیر صنعت رباتیک، رایانه‌های نسل جدید و انواع صنایعی که در انقلاب صنعتی چهارم در حال رشد و شکوفایی هستند مورد استفاده قرار می‌گیرند. در خودروهای برقی دو فلز قلع و نیکل بیشترین استفاده را دارند که برای تامین‌کننده و تولیدکننده بودن در این حوزه مسیر طولاتی را در پیش داریم، چراکه هنوز بخش اول زنجیره کانسارهای معتبر و درست را هنوز شناسایی نکردیم. اگر کاری در این خصوص انجام شود باید خوراک آن را از خارج از کشور وارد کنیم.