ضرورت هوشمندسازی اکتشاف و بهره برداری از معادن

در همین زمینه نادر گلشنی نسب، مدیر امور معادن و اکتشاف شرکت تجلی با ذکر اینکه این شرکت به عنوان اولین شرکت سهامی عام پروژه‌محور بازار سرمایه، رسالت هدایت سرمایه‌های خرد جامعه را به سمت تکمیل پروژه‌های معدنی و صنایع معدنی (از مرحله پی‌جویی و اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری تا استحصال و احداث واحد‌های فرآوری کانه‌های فلزی و همچنین زنجیره فولاد) که نیاز به سرمایه‌گذاری دارند را بر عهده دارد، بیان کرد: این رسالت با بسترسازی و با رعایت کلیه اصول علمی، فنی و مهندسی، در عین حال که زمینه رشد و توسعه اکتشافات در کشور را به عنوان حوزه بالادستی چرخه فعالیت‌های معدنی فراهم می‌کند، با ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در مناطق مستعد از لحاظ معدنی به‌ویژه در مناطق محروم و کم‌برخوردار؛ موجب اشتغال‌زایی، محرومیت‌زدایی و توسعه اقتصادی مناطق مورد سرمایه‌گذاری می‌شود.
 

وی در پاسخ به این سوال که این شرکت و اعضای فعال آن تا چه اندازه به موضوع اکتشاف سبز پایبند است؟، بیان کرد: بهتر است آن را در قالب معدن‌کاری سبز که خود لازمه توسعه پایدار است، بررسی کنیم؛ یعنی اگر با نگاه توسعه پایدار به این موضوع بپردازیم، فعالیت در حوزه معادن و صنایع معدنی بدون حفاظت از منابع طبیعی و محیط‌زیست خدادادی ممکن نیست. عملکرد در این حوزه باید به‌گونه‌ای باشد که ضمن تامین نیاز‌های کشور از منابع سرشار معدنی کشور، از منابع طبیعی و محیط زیستی خود، برای نسل امروز و آیندگان محافظت کنیم. استفاده از تکنولوژی هوشمندسازی معادن و رهایی از معدن‌کاری‌های سنتی و فقر تکنولوژی موجب خواهد شد که در مسیر توسعه موفق‌تر عمل شود. در جوامع پیشرفته و صنعتی از مرحله اکتشاف تا فرآوری مواد معدنی با ورود تکنولوژی‌های جدید بسیاری از مخاطرات زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های معدنی به طرز چشمگیری کاهش پیدا کرده است، به‌طوری که حتی در این جوامع بعد از اتمام معدن‌کاری نیز با سرمایه‌گذاری بر جاذبه‌های حاصل از فعالیت‌های معدن‌کاری انجام شده و ژئوتوریسم، ضمن احیاء منابع طبیعی و محیط‌زیست برای سالیان متمادی درآمدزایی ایجاد می‌شود. در سالیان گذشته به دلیل فقر تکنولوژی در اکتشافات تخریبی معدن‌کاری‌های سنتی صرف یا استخراج و بهره‌برداری غیرهوشمند، لطمات جبران‌ناپذیر بسیاری به محیط‌زیست کشور وارد شده است.

گلشنی نسب با بیان این موضوع که در شرکت تجلی به منظور حل مشکلات یک‌سری شرکت‌های تخصصی در حوزه اکتشاف و استخراج و بهره‌برداری تاسیس و اقدام به خرید (از طریق شرکت در مزایده اموال تملیکی) و تجهیز آن‌ها به ماشین‌آلات معدنی کرده، گفت: در کنار برون‌سپاری برخی از پروژه‌های اکتشافی شرکت از طریق برگزاری مناقصه‌های محدود به مشاورین ذی‌صلاح، بسیاری از این پروژه‌ها در آینده از طریق شرکت‌های زیرمجموعه انجام خواهد پذیرفت که می‌تواند بر مبنای صرفه و صلاح شرکت، در اقتصادی کردن طرح‌ها و پروژه‌های شرکت تاثیر مثبت و به‌سزایی داشته باشد. وقتی در کشور، زیرساخت‌های محکم برای جذب نیروی مجرب و متخصص، خرید ماشین‌آلات و استفاده از تکنولوژی‌های نوین ایجاد شود، تاثیر تورم و نوسانات در تمام زنجیره‌های فعالیت‌های معدنی کم‌رنگ‌تر شده و ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌شود. به‌طور کلی شرکت تجلی به عنوان یکی از شرکت‌های پیشران پیشرفت ایران در بحث تولید مواد معدنی خاص و استراتژیک مثل لیتیوم، عناصر نادر خاکی و… با اهتمام کامل ورود کرده تا به عنوان یک شرکت پویا از طریق ایجاد زنجیره صنایع تولید عناصر استراتژیک برای تامین نیاز کشور گام‌های موثری بردارد. شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات (سهامی عام) سال گذشته با افزایش سرمایه ۶۲۰۰ میلیارد تومان در تاریخ ۲/۹/۱۴۰۱ بخشی از سهام خود را (۱۵ درصد) در بورس عرضه کرده و هم‌اکنون در مقابل سهامداران خرد در بازار سرمایه و سهامداران عمده خود مثل گل گهر، چادرملو و ومعادن به منظور ایجاد ارزش افزوده برای پروژه‌های در دست اجرا مسئولیت دارد. امید است، در سایه تلاش و همت والای مدیران و کارکنان خدوم این شرکت و موفقیت‌های روزافزون آن، نگاه ویژه‌تری به بخش معدن ایجاد شده و شرکت تجلی به عنوان یک الگوی مناسب با اقبال سایر شرکت‌های سرمایه‌گذاری در راستای تاسیس شرکت‌های پروژه‌محور بیشتر در بازار سرمایه مواجه شود.

مدیر امور معادن و اکتشاف شرکت تجلی در خصوص اینکه فعالیت‌های معدنی در کشورمان از منظر بهره‌وری در چه سطحی قرار دارد؟ نیز اظهار کرد: حوزه فعالیت‌های معدنی به بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی از اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری، استحصال و فرآوری مواد معدنی را در بر می‌گیرد. برای اظهار نظر در خصوص کارآمدی آن باید دید که در حوزه‌های بالادستی فعالیت‌های معدنی چه تحولاتی در کشور رخ داده یا این بخش‌ها تا چه اندازه در توسعه این حوزه‌ها اثرگذار بوده‌اند. متاسفانه هم‌اکنون عمده اکتشافات انجام‌شده در کشور، سطحی و با نواقص زیادی همراه است. به عنوان مثال، نقشه‌های یک‌صد هزار زمین‌شناسی مرجع اصلی و اولیه اکتشافات در کشور است که توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور به عنوان متولی اکتشافات کشور، قابل عرضه است و نقشه‌های بزرگ‌مقیاس جهت بهره‌برداری دقیق‌تر در دسترس نمی‌باشد. این در حالی است که هنوز برای برخی از مناطق کشور این نقشه‌های یک‌صد هزار هم آماده نشده است. در مقابل، در اکثر کشور‌های توسعه‌یافته و پیشرفته، نقشه‌های بزرگ‌مقیاس یک پنجاه هزار و یک بیست و پنج هزار و حتی با مقیاس بزرگ‌تر هم برای کل کشورشان تهیه شده است. مساله دیگر، انجام اکتشافات سطحی در کشور است که موجب شده، حوزه اکتشاف مواد معدنی در کشور به دلیل فقر تکنولوژی در تامین خوراک صنایع پایین‌دستی حال و آینده کشور عملکرد مناسبی نداشت باشد، از این‌رو تمام اهتمام دولت محترم باید تجهیز صنعت معدن کشور به تکنولوژی‌های نوین و برتر در کلیه زنجیره فعالیت‌های معدنی کشور از حوزه‌های بالادستی تا پایین‌دستی باشد.

گلشنی نسب با ذکر اینکه بر اساس آمار‌ها در حال حاضر اکتشافات معدنی در کشور تنها یک درصد تولید ناخالص داخلی کشور را شامل می‌شود، توضیح داد: این موضوع با وجود تنوع بالای ۸۰ نوع ماده معدنی در کشور از غیر فلزی تا فلزی، سبقه طولانی معدن‌کاری از سلسله پارت‌ها و ساسانی در کشور، رتبه هشتم جهانی ایران در رنکینگ جهانی ذخایر معدنی، وجود معادن بزرگ با ذخیره در کلاس جهانی و همچنین نیرو‌های مجرب و مجهز به دانش روز آکادمیک در شان نام کشور عزیزمان نیست، بر این اساس همسو شدن کشور با رتبه‌های برتر در رنکینگ جهانی ضرورتی انکارناپذیر است. اگر اکتشافات معدنی به صورت دقیق، علمی و بر پایه تکنولوژی روز انجام شود، می‌توان در فعالیت‌های دیگر این حوزه نیز موفق عمل کرده و نوسانات قیمت بازار و تورم در این حوزه را کنترل کرد، در غیر این صورت شاهد تعطیلی معادن کوچک که به نوسانات بازار حساسیت بیشتر نشان می‌دهند، خواهیم بود.

وی با اشاره به اهمیت توسعه تکنولوژیک در کل زنجیره صنعت معدن و سرمایه گذاری در این بخش، عنوان کرد: قرارگیری ایران در کمربند آلپ- هیمالیا و وقوع آن از نظر زون‌های زمین‌شناسی در یکی از مناطق مهم متاوژنیکی دنیا با کانسار‌های بزرگ مس، طلا، سرب، روی، آهن و غیرفلزی، مسلما این سرمایه‌گذاری سودآوری بالایی خواهد داشت. ضمن اینکه باید دانست، استفاده از روش‌های قدیمی مانع از ایجاد ارزش افزوده لازم از طریق سرمایه‌گذاری در بخش معدن کشور می‌شود. توسعه در بخش صنعت معدن کشور، جدا از تقویت اقتصاد کلان کشور نیست و با حمایت‌های جدی قوه مقننه، دولتمردان محترم و سیستم بانکی و موسسات مالی و اعتباری، با ورود تکنولوژی‌های جدید، کاهش تعرفه‌های گمرکی و اصلاح قوانین دست و پاگیر و بروکراسی‌های اداری تقویت خواهد شد. متاسفانه امروز با توجه به وجود موانع، روند طولانی صدور مجوزها، تغییر مداوم مدیران، قوانین، برنامه‌های راهبردی کلان، تصویب مستمر بخشنامه‌ها و آئین‌نامه‌ها در دولت‌های مختلف و برخی از مانع‌تراشی‌ها و موازی‌کاری‌ها از استاندارد‌های جهانی معدن‌کاری فاصله گرفته شده و جسم معدن‌کاری نیز کاملا نحیف شده است.

مدیر امور معادن و اکتشاف شرکت تجلی با ذکر اینکه عمده مساله این است که کشور‌های عربی به نفت و گاز خودشان وابسته بوده و درآمد حاصله از این مسیر را صرف سرمایه‌گذاری‌های تجاری می‌کنند، گفت: چراکه آن‌ها در این زمینه از تنوع مواد معدنی کشورمان، نیرو‌های متخصص و مجرب ارزان و اراده جدی برخوردار نیستند. قطعا با توسعه تکنولوژیک حوزه معادن و صنایع معدنی و زیرساخت‌های این صنعت در کشور که دارای ظرفیت بسیار مناسبی است و نیز، تغییر برخی از سیاست‌ها و قوانین، این کشور‌ها حاضر به سرمایه‌گذاری در این حوزه در کشورمان خواهند بود و یا با اقتصادی بودن تامین نیاز برخی از صنایع‌شان از طریق ایران به سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه‌ای کشورشان اقدام خواهند کرد که موجب اشتغال‌زایی، محرومیت‌زدایی و رونق اقتصادی هرچه بیشتر در کشورمان می‌شود و راه برای صنعتی شدن کشور از طریق ایجاد ارزش افزوده بیشتر گشوده خواهد شد. امروز بیشتر توانمندی‌های داخلی مانند توان شرکت‌های قوی در بحث توسعه سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های معدنی به کار گرفته شده که مجلس شورای اسلامی می‌تواند با اتخاذ قوانین کارا و علمی، ضمن ایجاد بسترسازی مناسب، دولت را به سرمایه‌پذیری از کشور‌های همسایه و ایجاد سرمایه‌گذاری‌های جدید مجاب کند. همان‌طور که کشور آمریکا در کشوری مانند افغانستان به خاطر ذخایر لیتیوم، سرمایه‌گذاری کلانی کرده است.

گلشنی نسب با بیان اینکه کشور‌های دیگر با نگرش توسعه‌محور در این صنعت تاثیرپذیری کمتری از تورم و نوسانات بازار احساس می‌کنند، خاطرنشان کرد: به همین دلیل می‌توانیم با الگوبرداری از این کشورها، این تاثیرپذیری را کاهش دهیم. هرچقدر که نیاز به تامین خوراک در صنایع پایین‌دستی بیشتر شود، نیاز به اکتشافات عمقی به عنوان حلقه بالادستی حوزه فعالیت‌های معدنی، بر اساس استفاده از تکنولوژی‌های نوین افزایش خواهد یافت. زمانی که کشور بر روی ریل سرمایه‌گذاری در صنعت معدن در حال حرکت به سمت صنعتی شدن قرار گرفته باشد، تورم و نوسانات تاثیر کمتری بر این بخش خواهد داشت، هرچند این‌ها خود متاثر از اقتصاد کلان کشور است. در حال حاضر با تلاطم بازار سکه، طلا، دلار و… احساسات منفی و اضطراب‌هایی در جامعه سرمایه‌گذاری به وجود می‌آید که بخش صنعت را نیز درگیر کرده و از طرفی، عدم وجود برخی از زیرساخت‌ها که نیاز به سرمایه‌گذاری در کشور دارند به مانند عدم توسعه مسیر‌های ترانزیت کالا، موجب وقفه در تامین خوراک صنایع و زیان اقتصادی آن‌ها شده است. از سوی دیگر، به دلیل این نوسانات بازار و تورم سرمایه‌گذاران خرد فعال در معادن کوچک تا متوسط به دلیل عدم پوشش هزینه‌های استخراج و بهره‌برداری خود، چاره‌ای جز تعطیلی واحد معدنی خود نمی‌یابند.

وی در پایان مهمترین توقع و انتظار از دولت را حمایت‌های همه‌جانبه و تمام‌قد از سرمایه‌گذاران و فعالان این بخش عنوان کرد و گفت: دولت می‌تواند با رفع موانع تولید و تامین کلیه زیرساخت‌های لازم به توسعه صنعتی این بخش کمک شایانی نماید. امروز مجموعه‌های صنعتی و معدنی بزرگ کشور مانند گل گهر و... به ایجاد زیرساخت‌هایی به‌مانند ایجاد زیرساخت شبکه ترانزیت ریلی اقدام می‌نمایند که در عین حال که حمل مواد و محصولات معدنی آن‌ها را تسهیل می‌نماید، کمک شایانی نیز به توسعه بخش زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور کرده و به‌طور کل به توسعه‌یافتگی کشور می‌انجامد. اگر در بحث‌های معدنی این امر لحاظ شده و پرداخته شود و دولتمردان با همت و عزم جدی در کنار سرمایه‌گذاران خرد و کلان قرار گیرند، نتایج خوبی حاصل خواهد شد.