دولت آینده همسایگان را فراموش نکند

معادله سیاست خارجی در دولت آینده دو پارامتر مهم باید مورد توجه قرار بگیرد پارامتر نخست این است که معمولا سیاست خارجی را برای محیط متغیر می‌نویسیم، نه ایستا. چون تحولات محیطی بر سیاست خارجی اثر می‌گذارد، مخصوصا اتفاقات در خاورمیانه و خلیج فارس می‌تواند سیاست خارجی را تحت تاثیر قرار دهد و بر همین اساس طبیعی است که اولویت‌ها هم تغییر می‌کند.

پارامتر دوم باید وابسته به دولت و شعارها و برنامه‌های دولت باشد با توجه به این دو پارامتر، اگر فرض کنیم شرایط کنونی در منطقه، روابط بین‌المللی و اوضاع داخلی ثابت بماند، به اعتقاد من مهمترین اولویت سیاست خارجی ما پرداختن به همسایگان است. در طی هشت سال گذشته بیشتر وزن سیاست خارجی ما صرف مسائل و روابط بین‌الملل شد و کمتر به روابط دوجانبه به خصوص با همسایگان پرداختیم.

ضمن اینکه روابط همسایگان باید مرتبط با روابط بین‌المللی باشد این دو از هم جدا نیست، ولی با توجه به مقتضیات و شرایطی که به ما تحمیل شد، به‌ناچار وزن روابط بین المللی به روابط دوجانبه چربید، البته ضرر هم نکردیم. با توجه به مذاکرات جاری در وین و فرصتی که دوران پساترامپ برای منطقه و جهان به وجود آمده طبیعی است با شرایط خوب بین‌المللی می‌توانیم وارد فضای گفتمانی روابط منطقه‌ای شویم و در درون منطقه‌، الگوی همکاری‌های توسعه‌ای و اقتصادی را بیرون بیاوریم تا بتوانیم مقداری تحرک به سیاست خارجی بدهیم.

اگر مذاکرات برجام به نتیجه نرسد و ایران اقدام به غنی‌سازی بیشتر کند، من نمی‌توانم توصیه کنم که اولویت‌هایمان همسایگان باشد. ولی اگر شرایط به این صورت کنونی باشد و بتوانیم برجام را به سر و سامان برسانیم و مشکلات را با اروپا و آمریکا به صورت نسبی و نه مطلق حل کنیم، در آن صورت می‌توانیم مقداری از توانی که الان مصروف روابط بین‌الملل و برجام می‌شود را صرف روابط دوجانبه و همسایگان کنیم. ما در این دوره نتوانستیم روابط با همسایگان را سر و سامان دهیم و تنها اولویت به نظر من سر و سامان دادن به مسائل اقتصادی از طریق همکاری‌های منطقه‌ای است.

چه وزارت امور خارجه به عنوان دستگاه عامل سیاست خارجی و چه سایر نهادها توان محدودی دارند که باید بین روابط بین‌المللی و روابط دوجانبه تقسیم شود، روابط بین‌المللی در دوران گذشته خیلی توان ما را گرفته و باید آن را به سرانجام برسانیم و پس از آن به روابط منطقه‌ای بپردازیم.

ما کشوری هستیم با ۱۵ همسایه که هر کدام دارای مزیت‌های نسبی اقتصادی و شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی خاص خود هستند و این شانس را داریم که از ظرفیت آنها برای حل مشکلات استفاده کنیم. در این میان، طبیعی است که همسایگان حاشیه جنوبی خلیج فارس به دلیل اهمیت این منطقه برای ما مهم‌تر هستند، ولی به این معنا نیست که بقیه همسایگان را فراموش کنیم چرا که آنها نیز دارای وزن خودشان در حوزه تمدنی ما هستند.