نکاتی از فراز و فرودهای شدید در بورس

هنگامیکه شرکتی قصد ورود به بازار بورس یا فرابورس را دارد، نزد شرکت تأمین سرمایه یا شرکت مشاور سرمایه‌گذاری (بخوانیم مشاور ارزشیابی) می‌رود تا قیمت منصفانه برای عرضه اولیه را پیشنهاد دهد. مشاور ارزشیابی در برآورد قیمت پایه روش‌های مختلفی ازجمله روش‌های بازاری را به‌کار می‌گیرد اینکه سهام مشابه یا نزدیک مشابه این شرکت در حال حاضر (همین الان) چند در بازار معامله می‌شود.

این عبارت “همین الان تو بازار چند” دنیایی از مفاهیم کاربردی را در بر دارد. هنگامیکه بازار مشابه چند وقت قبل از شهریور ۱۳۹۹ پرفروغ است، سهام‌های مشابه قیمت‌های بالایی در بازار دارند و مشاور ارزشیابی هم به ناچار قیمت بالایی برای قیمت عرضه شرکت موردنظر پیشنهاد می‌دهد (چراکه اصولاً ضریب قیمت به سود خالص (PE) بازار معمولاً به صورت کوتاه‌مدت بالا رفته است. در واقع سخت می‌شود شرکت را قانع کرد که سهام شرکت خود را به ارزش برآوردی روش‌های تنزیل جریان نقدی (FCF) بفروشد، زمانیکه بازار حاضر است چندین برابر – ولو غیرمنطقی – سهام آن را خریداری کند. توضیحات پاراگراف بعد مؤید این گزاره است). البته، برخی مشاوران ارزشیابی هم در این شرایط زیر بار نمی‌روند و با فرض کوتاه‌مدت بودن شرایط داغ بازار ضرایب تعدیل‌کننده‌ای را در پیشنهاد قیمت پایه برای عرضه اولیه سهام شرکت موردنظر در نظر می‌گیرند.

از این جالب‌تر زمانی است که سهام شرکت در شرایط بسیار گرم بازار عرضه می‌شود فعالین بازار انتظارات‌ کسب بازدهی‌شان بالاست و به کسب بازده کمتر از ۱۰۰ درصد (عدد طلایی یا همان Golden Number خاص بازده این دوران پرهیجان) در عرضه اولیه‌ها رضایت نمی‌دهند. صف‌های خرید چند برابر سهام شناور و حتی کل سهام شرکت برای آن شرکت تشکیل می‌شود (دقت کنید تشکیل صف خرید چند برابر کل سهام شرکت!!! سؤال اینجاست اگر کل سهام شرکتی ۲۰۰ میلیون است، افرادی که در جایگاه خرید ۳۰۰ میلیون و ۴۰۰ میلیون می‌ایستند به چه امیدی دست به این اقدام می‌زنند! ؟). این صف‌های افراطی و غیرعقلایی این دوران توضیح می‌دهد که چرا شرکت‌ها برای پذیرش در بورس و فرابورس در دورانی که تنور بازار داغ است، سر و دست می‌شکنند و صاحبان کسب‌وکارها و هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری حاضرند به هر قیمتی که شده سهام شرکت موردنظرشان را در بازار عرضه کنند.

زمانی هم که بازار نظیر شهریور ۱۳۹۹ تا همین چند روز پیش کم فروغ می‌شود و سهام شرکت‌ها قیمت بالایی نمی‌خورند و عملاً ضریب PE بازار پایین آمده است، دیگر انتظار بازار پرفروغ و بازدهی ١٠٠ درصدی از عرضه اولیه‌ها فروکش کرده و سرمایه‌گذاران به کسب بازده ۳۰ تا ۴۰ درصدی از عرضه اولیه‌ها قناعت می‌کنند که شاهد این ادعا در این عرضه‌های اخیر مشهود است.

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که تلاطم‌های انتظاری ما هیچگاه منحصر به و مخصوص بازار سهام نبوده است. همین طمع و وحشت ما در بازار ملک، بازار خودرو، بازار طلا، بازار ارز و حتی بازار کریپتو تجلی می‌یابد.

بازارها تماماً مطیع و فرمانبردار و مطیع انتظارت ماست. گاهاً با همیاری یکدیگر کاری می‌کنیم کارستان؛ طوری متأثر از انتظارات واهی تنور این بازارها را داغ یا یخ می‌کنیم که نهایتاً وجودمان به آتش کشیده خواهد شد یا شدیداً خواهد لرزید.

نکات این یادداشت در بردارنده درس‌های بسیار مهمی برای هلدینگ‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران و معامله‌گران، مشاوران ارزشیابی، سازمان بورس، شرکت‌های بورس و فرابورس می‌باشد که این یادداشت به ذکر گذرا آن اکتفا کرده است.

بازار بسیار صعودی زمان عرضه اولیه هر شرکتی با بالاترین قیمت‌هاست. شرکت‌های هلدینگ فرارسیدن آن را پیش‌بینی کنند و از قبل برای عرضه اولیه شرکت‌های زیرمجموعه خود آماده باشند تا مجبور به ایستادن در صف طولانی، مشابه دو سال گذشته، نباشند.