سیاره‌ای سوزان در انتظار این خانه آبی و خاکی

با نگاهی مختصر به تاریخچه نشست‌های بین‌المللی درباره تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی از کیوتو تا پاریس و امروز که کاپ ۲۷ در مصر هم چندی پیش به کار خود پایان داد، تنها می‌توان به یک گزاره تاکید کرد؛ ثروتمندان به‌هیچ‌وجه حاضر به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نیستند، در واقع کشورهایی که مسبب اصلی مضرات تغییرات اقلیمی در کشورهای در حال توسعه و فقیر بودند، امروز به‌وضوح از مسئولیت‌شان شانه خالی کردند و در نهایت با چانه ‌زدن‌های بسیار، راضی به تاسیس صندوق ضرر و زیان برای مقابله با آثار مخرب گرمایش جهانی شدند. حال اینکه کدام کشور زیانده و کدام کشور شایسته دریافت کمک است، به سال دیگر در امارات و کاپ ۲۸ موکول شد. نکته قابل‌توجه این است که از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۰ مقرر شده بود، کشورهای توسعه‌یافته غرامت ۱۰۰ میلیارد دلاری به کشورهای فقیر و در حال توسعه برای پیگیری اقدامات سازگارانه آنها نظیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و افرایش بهره‌برداری از فناوری‌های سبز بدهند که در عمل هیچ پرداختی از سوی کشورهای ثروتمند و توسعه‌یافته انجام نگرفت. حال چگونه می‌توان از به‌ثمر نشستن صندوق جدید مالی جدید سخن گفت؟

در کل از نظر رویه‌ای، تصمیم بزرگی در نشست کاپ ۲۷ گرفته نشد، همگرایی چند بحران در سال ۲۰۲۲ شامل جنگ در اوکراین، تورم جهانی، شیوع ویروس عالمگیر کرونا و البته بلایای اقلیمی، سبب شده بود مخاطره هر تصمیم اقلیمی جاه‌طلبانه‌ای افزایش یابد. در این اجلاس مذاکره‌کنندگان نتوانستند درباره تسری توافق پارسال برای حذف زغال‌سنگ به سایر سوخت‌های فسیلی، همچنین ارتقای برنامه کاهش انتشار به‌توافق برسند. کارشناسان بین‌المللی و البته بی‌طرف در سراسر جهان نظیر فرانس تیمرمنز، نایب‌رئیس کمیسیون اروپا تصمیم‌های کاپ ۲۷ و «برنامه اجرایی شرم‌الشیخ» را کافی نمی‌دانند. سال گذشته هم آنها معتقد به شکست کاپ ۲۶ در گلاسکو بودند و از آن به‌عنوان اجلاس بدقول‌ها یاد می‌کنند. باید گفت روزبه‌روز به ناامیدی درباره کاهش گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی اضافه می‌شود.  روند مذاکرات، نشان‌دهنده همکاری توسعه‌یافته‌ها با کشورهای فقیر است، اما دولت‌هایی که اقتصاد نوظهور دارند، خواهان مذاکرات غیرتجویزی، غیرتنبیهی، تسهیل‌کننده، احترام به حاکمیت ملی و مطابق شرایط ملی هر کشور هستند. آنها معتقدند کاهش انتشار باید با اهداف جدیدتری از آنچه در معاهده پاریس نوشته ‌شده است، تدوین شود. در شرم‌الشیخ و در فرآیند مذاکرات کاپ ۲۷ کشورها درباره چگونگی ساختار این برنامه کاری بحث کردند، اما دیدگاه‌های کشورها در این رابطه بسیار از یکدیگر فاصله داشت. کشورهای توسعه‌یافته و آسیب‌پذیر می‌خواستند مذاکرات؛ طولانی، قوی و خاص باشد، اما اقتصادهای نوظهور از مذاکرات کوتاه، ضعیف و گسترده حمایت می‌کردند. در این میان، تلاش‌های اتحادیه اروپا و کشورهای کوچک جزیره‌ای برای تضمین تعهدات قوی‌تر در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تعیین سال ۲۰۲۵ برای دستیابی به اوج انتشار جهانی با شکست روبه‌رو شد.

همچنین در کاپ ۲۷ درباره تعریف «هدف جهانی سازگاری» پیشرفت‌هایی حاصل شد، اما انتظارات را برآورده نکرد. کشورها موافقت کردند، چارچوبی برای رسیدن به هدف سازگاری و تعیین مقدار پیشرفت در زمینه سازگاری ایجاد کنند. این موضوع باید آسیب‌پذیری و ظرفیت کشورها برای مقابله با تغییرات اقلیمی را مورد توجه قرار دهد و طیفی از موضوعات شامل آب، غذا، کشاورزی و فقر و شاخص‌ها، معیارها و اهداف مبتنی بر علم را در نظر بگیرد، اما مباحث مربوط به پیشنهاد تهیه گزارش ویژه درباره سازگاری از سوی حیات بین‌الدولی تغییر اقلیم (IPCC) به‌جایی نرسید.

اما آنچه واقعیت دارد، این است که اهالی سیاره زمین برای اینکه با یک کره سوزان مواجه نشوند و شاهد سوختن تنها خانه آبی و خاکی خود نشوند، باید میزان انتشار کربن و دیگر گازهای گلخانه‌ای را تا حدی کاهش دهند که تا سال ۲۰۳۰ تنها ۱.۵ درجه به دمای کره زمین اضافه شود؛ این در حالی است که دانشمندان چنین هدفی را محال می‌دانند.