دولت برای صادرات سرمایه‌گذاری کند

ایران در سال‌های اخیر به‌سمت اقتصاد غیرنفتی حرکت کرد و دلیل اصلی آن، افزایش تحریم‌های بین‌المللی بود. افزایش محدودیت برای فروش نفت، مدیران ایران را بر آن بنا داشت تا رویکرد خود را به‌سمت ظرفیت‌های اقتصادی تجارت غیرنفتی تغییر داده و بسترهای مناسبی را براساس آن تهیه کنند.

به‌دلیل قرارگیری کشور در موقعیت استراتژیک و همچنین بهره‌مندی از مزایای مختلف مانند تنوع آب‌وهوایی، ظرفیت‌های جدی برای توسعه تجارت ایران وجود دارد، اما متاسفانه در سال‌های گذشته آن‌طور که باید و شاید از این امکانات استفاده نشده و در نهایت شاهد پیش ‌افتادن کشورهای همسایه در تجارت جهانی بودیم. به‌عنوان مثال، ایران ظرفیت بسیار بالایی در تولید و صادرات محصولات کشاورزی دارد و می‌تواند صادرات جدی به کشورهای همسایه داشته باشد. عراق، روسیه، کشورهای حوزه خلیج‌فارس و حتی کشورهای اروپایی، خواهان محصولات کشاورزی ایران هستند و روابط مثبت دیپلماتیک ایران با این کشورها می‌تواند زمینه درآمدزایی‌های جدی را برای کشور ایجاد کند. باوجود این بسترها، اگر نگاهی به آمار و ارقام مربوط به تجارت کشور بیندازیم، خواهیم دید محصولات کشاورزی سهمی جدی در صادرات کشور ندارند، هرچند تا پیش از این، محصولات کشاورزی از کالاهای بالفعل صادرات بودند، اما طی سال‌های اخیر بنا به ضعف‌های مدیریتی، حجم صادرات این کالاها به‌ویژه به کشورهای همسایه کاهش پیدا کردند. با این وجود، همچنان محصولات کشاورزی ایرانی خریدار اروپایی داشته و در حال ‌حاضر این کالاها به کشورهایی مانند اتریش و سوئد فرستاده می‌شوند. در بحث تولید، به مرحله‌ای رسیده‌ایم که توانسته‌ایم نظر خریداران خارجی را جلب کنیم. استفاده از تکنولوژی‌های روز در روند تولید محصولات کشاورزی، مهم‌ترین تغییر و پیشرفتی بود که طی این سال‌ها در ایران رخ داد. کاهش صادرات محصولات کشاورزی طی چند مدت اخیر نشان داد که تنها بهبود و ارتقای تولید بر صادرات تاثیرگذار نیست و در این میان موارد دیگری نیز موثر هستند.

فعالیت‌های تجاری، همواره نیازمند بسترهای باثبات سیاسی است و ایران باید با سایر کشورها رابطه دیپلماتیک خود را بهبود بخشد. در چنین شرایطی، می‌توان سهم بیشتری از بازار کشور مقصد را کسب کرد، همچنین از سویی دیگر، باید قوانین داخلی در رابطه با امور ترانزیتی نیز بهبود یابند. صادرات محصولات کشاورزی بسیار به بسترهای حمل‌ونقل وابسته هستند و  ضعف در این بخش سبب شده تا محصولات، با کیفیتی پایین به مقصد برسند. کمبود تجهیزات مناسب حمل‌ونقل و کانتینرهای یخچال‌دار، مهم‌ترین چالش صادرات محصولات کشاورزی است و دولت باید به این نکته توجه کند.

علاوه بر موارد مطرح‌شده، ضعف در بسته‌بندی محصولات هنگام صادرات، از دیگر معایبی است که سهم ایران را در بازارهای جهانی کم کرده است. نبود سرمایه‌گذاری مناسب در تولیدات صادرات‌محور، معایب متعددی به‌همراه دارد و نبود بسته‌بندی‌های مناسب صادرات، مهم‌ترین پیامد آن است. بسته‌بندی محصولات کشاورزی که امروز صادر می‌شوند، از جهات گوناگون مانند زیبایی، حجم و حتی وزن دارای استانداردهای جهانی نیستند و همین مسئله، ایران را در بازارهای جهانی کنار می‌زند. بسته‌بندی باید به‌صورتی باشد که از نظر وزنی، حجم کالاهای صادرشده را تحت‌تاثیر قرار ندهد، اما متاسفانه در بسته‌بندی‌های فعلی، این قواعد رعایت نمی‌شود. تجارت نیازمند وجود بسترهای متعددی است و نمی‌توان به آن نگاه تک‌بعدی داشت.

پیش‌تر گفته شد، بهبود صادرات، نیازمند سرمایه‌گذاری مناسب در ضعف‌های موجود و بخشی از این سرمایه‌گذاری‌ها برعهده دولت است. از آن‌جایی‌که درآمد ملی در شرایط فعلی تنها با توسعه صادرات افزایش پیدا می‌کند، دولت نیز باید به خلأهای موجود توجه داشته و رفع آن را تنها وظیفه بخش خصوصی نداند. دولت می‌تواند با انجام سرمایه‌گذاری‌های مشخص، مشکلات حمل‌ونقل و ترانزیت، بسته‌بندی و حتی روابط دیپلماتیک ایران با سایر کشورها را بهبود بخشد، بنابراین توسعه صادرات، نیازمند همکاری دولت و فعالان بخش خصوصی و توجه به ضعف‌های فعلی است.