به بازار جهانی صنایع‌دستی امیدی نیست

صنایع‌دستی در هر کشوری، بخشی از فرهنگ و تاریخ یک جامعه محسوب می‌شوند، از این‌رو تنها نمی‌توان نگاهی مصرفی به آنها داشت و باید به تمامی ظرفیت‌های صنایع‌دستی به‌شکل ویژه توجه کنیم. بعد اقتصادی صنایع‌دستی وسیع است و با برنامه‌ریزی مناسب و مطمئن می‌توانیم اشتغالزایی و درآمدهای جدی از این بخش داشته باشیم، اما متاسفانه وجود خلأها و شکاف‌هایی در امر مدیریت صنایع‌دستی، سبب شده تا در حال‌ حاضر بازاری جدی برای این بخش نداشته باشیم. تا سال‌های گذشته و با ورود بخش زیادی از گردشگران بین‌المللی به ایران، در شهرهایی مانند تهران، اصفهان، شیراز، مشهد و... که بیش از سایر شهرها بر بعد گردشگری خود کار کرده بودند، بازار پررونقی برای صنایع‌دستی وجود داشت. بازارچه‌های محلی و فروشگاه‌های صنایع‌دستی درآمدهای به نسبت مناسبی داشتند و خریداران اصلی آنها گردشگران داخلی و خارجی بودند. بازار پررونق صنایع‌دستی، فرصت مناسب و مهمی برای تبلیغ و افزایش آگاهی مردم نسبت به تاریخ و فرهنگ بخش‌های مختلف ایران بود و شاهد اتفاقات روشنی در این بخش بودیم، اما با بروز مشکلات مختلف دیپلماتیک و در ادامه شیوع ویروس کرونا، نه‌تنها گردشگران خارجی وارد کشور نشدند، بلکه سفرهای داخلی متوقف شد. همین مسئله تاثیری جدی بر بازار صنایع‌دستی گذاشت.

با کاهش چشمگیر ورود گردشگر خارجی، در عمل فرصتی برای فروش بازارهای محلی یا صنایع‌دستی شهرهای مهم و بزرگ مهیا نشد، بنابراین برای صنایع‌دستی نه خریدار داخلی و نه خریدار خارجی در این مدت وجود نداشت. به‌دلیل بالا بودن نرخ تمام‌شده تولید و دیگر مشکلات و محدودیت‌ها، بازار جهانی مناسبی برای فروش صنایع‌دستی ایرانی وجود ندارد. در چند مدت اخیر، شاهد شکل‌گیری تورم در تمام بخش‌های اقتصادی جامعه بودیم و این تورم نیز به صنایع‌دستی نیز رسید. افزایش نرخ مواد اولیه، رشد دستمزد کارگری، هزینه حامل‌های انرژی و دیگر مسائل جنبی سبب شده تا تولیدکنندگان در موضع ضعف قرار گیرند. در بحث صنایع‌دستی نیز این فشارهای اقتصادی بیشتر بوده و نبود بازار فروش مناسب، به تمامی این مشکلات اضافه کرده است. در کنار افزایش تمام هزینه‌های تولید، فشار اقتصادی بر مردم هم بوده و مشکلات اخیر سبب شده تا قدرت خرید جامعه به‌شدت کاهش یابد، در نتیجه فعالان صنایع‌دستی نه‌تنها نتوانستند بازاری را ایجاد کرده و توسعه دهند، بلکه حتی نتوانستند بازار فعلی خود را حفظ کنند. با کوچک شدن بازار داخلی و افزایش هزینه‌های تولید، به‌ناچار تولیدکنندگان فعالیت‌های خود را محدود کردند و در نتیجه تولید چندانی در بازار نداشتیم. تمام این مسائل در کنار یکدیگر سبب شده تا شاهد کم‌رونق بودن بازار صنایع‌دستی در سطح گسترده باشیم.

در این میان برخی به اهمیت صادرات و کسب بازارهای جهانی تاکید دارند. شاید درآمد صادرات به دلار است، اما تورم در ایران براساس افزایش نرخ دلار است و در عمل درآمد صادرات منفعت زیادی برای تولیدکنندگان ندارد، به‌دلیل وجود مشکلات مختلف در مسیر صادرات، بی‌ثبات بودن وضعیت اقتصادی در داخل کشور و در نهایت کم بودن سود صادرات، بیشتر تولیدکنندگان ریسک انجام فعالیت صادراتی را نمی‌پذیرند، مگر آنکه بازارهای مشخصی را مورد هدف قرار دهند و بر آن بازارها تمرکز داشته باشند. در غیر این صورت، تمایلی از سوی تولیدکنندگان برای حضور در بازارهای جهانی وجود ندارد.

 شرایط اقتصادی فعلی، به‌شدت تولیدکنندگان را محتاط کرده است. نبود مزیت رقابتی برای کالاهای صادراتی، کمبود فعالیت‌های جدی در راستای بازارسازی برای صنایع‌دستی ایرانی، نبود حمایت‌های دولتی در مسائلی مانند اعطای وام و دیگر مسائل از جمله مشکلات اساسی صنعت صنایع‌دستی است که سبب شده امیدی به بازار جهانی و صادراتی این بخش وجود نداشته باشد.