فناوری، تنها راه‌استفاده از آب دریا
علیرضا قاضی‌زاده کارشناس آب
طبق آمار وزارت نیرو، ۸۱ میلیارد مترمکعب آب قابل‌برنامه‌ریزی داریم، در حالی که نیاز آبی کشور در سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۹۸ میلیارد مترمکعب بوده است. به‌عبارت دیگر، دخل و خرج آبی ما با یکدیگر همخوانی ندارد و این امر در نهایت به بحران آب منتهی می‌شود. از عوامل بحران آب در کشور، وجود چند سیاست‌گذار و سازمان‌های مختلف است که به‌عنوان متولی این جریان شناخته می‌شوند و ارتباط و هماهنگی موثری هم با یکدیگر ندارند، به‌همین دلیل، کارشناسان نمی‌توانند به‌سادگی سیاست‌های کارآمد برای رفع این بحران را تدوین کنند و ارائه دهند. ایران هیچ‌گاه به‌عنوان یک کشور پربارش شناخته نشده است، اما باتوجه به اینکه پیش‌تر هم اشاره شد، در ۵ یا ۶ دهه اخیر، اسرافکارانه به مصرف آب پرداخته‌ایم، در حالی که اجداد ما، راه‌های صرفه‌جویی و نگهداشت آب را برای نسل‌های بعدی به‌خوبی می‌دانستند.
مدیریت بحران آب از مسیر فناوری می‌گذرد، به‌عبارت دیگر، باید بکارگیری فناوری، پایه اصلی برنامه‌ریزی‌های منابع آب باشد. برهمین مبنا، مدیران سازمان‌ها و نهادهای مربوطه باید از بکارگیری فناوری‌ها استقبال کنند و از توان دانش‌بنیان‌ها بهره کافی بگیرند، برای مثال بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان، توانایی مناسبی در طراحی و ساخت دستگاه‌های شیرین‌سازی آب دارند. آمارها حاکی از آن است که ۸۰ درصد از کل منابع آب تجدیدشونده در کشور ما مصرف می‌شود؛ این عدد در بحث‌های توسعه پایدار، عدد بسیار بالایی است و باید ۲۰ تا ۳۰ درصد باشد. اگر نگاه کوتاهی به شاخص‌های توسعه پایدار عربستان بیندازیم، می‌فهمیم که میزان مصرف آب این کشور هم، به‌مراتب بالاتر از میزان بارش آن است؛ آنها این کسری را از شیرین‌سازی آب تامین می‌کنند، به‌عبارت دیگر، عربستان کشوری است که از منابع آب نامتعارف برای کسری آب خود بهره می‌گیرد و کمتر از منابع تجدیدپذیر استفاده می‌کند. استفاده از منابع آب نامتعارف، نیازمند دسترسی داشتن و بکارگیری فناوری‌های پیشرفته است. باتوجه به اینکه، این کشور منابع آب چندانی ندارد، اما از کشورهای پیشرو در شیرین‌سازی آب و استفاده از آب‌های شور دریا به‌حساب می‌آید. استفاده از منابع آب‌های نامتعارف، تنها به آب‌های شور دریا ختم نمی‌شود. در منابع آب نامتعارف، آبی به نام فاضلاب خاکستری وجود دارد که آلوده به فاضلاب‌های بهداشتی نشده است و می‌توان با فرآیندهای ساده‌ای آن را دوباره وارد چرخه آب مصرفی کرد و مورداستفاده قرار داد. یکی از منابع ورودی به فاضلاب خاکستری، آب‌های روشویی مصارف خانگی است، به‌طورکلی هرچقدر بتوانیم دفعات استفاده از آب‌های استفاده‌شده را بیشتر کنیم، صرفه‌جویی کرده‌ایم. یکی دیگر از موارد آب‌های نامتعارف، آبی است که صنایع مصرف می‌کنند. بخش قابل‌توجهی از آب‌های باکیفیت به مصرف صنایع می‌رسند و به‌طورمعمول هم این صنایع در مناطقی مانند اصفهان فعال هستند که نیاز آبی زیادی دارند. حال باید این آب با روش‌های فناورانه دوباره در چرخه مصرف قرار بگیرد. در کل، باید به این امر توجه داشته باشیم که می‌توان از فناوری با راندمان‌های بالا از آب‌های غیرمتعارف بیشتری در صنعت استفاده کرد و آب مصرفی را چندین بار در چرخه تولید مورد استفاده قرار داد تا کمتر از منابع آب دست اول کاست. یکی دیگر از منابع آبی، فاضلاب ناشی از مصرف پرسنل و کارگران صنعت است؛ در بسیاری موارد، این آب برای آبیاری فضای سبز دوباره مورداستفاده و البته بهتر است در فرآیند تولید قرار بگیرد، در کل هرچه نیاز به منابع آب تازه در صنایع کمتر باشد، مدیریت بهتری در مصرف آب کرده‌ایم، اما بخش عمده‌ای از آب نامتعارف، منابع آب شور دریا است. باتوجه به اینکه دسترسی راحتی به این منابع داریم، تاکنون، به‌میزان کمی از آب دریای خزر، عمان و خلیج‌فارس استفاده کرده‌ایم و در این زمینه اصلا قابل‌مقایسه با کشورهای همسایه نیستیم، در حالی که بخش زیادی از منابع آب شهرهای حاشیه دریا، باید از این منبع آبی تامین شود. باید استفاده از آب شور دریا برای مصارف شهری برمبنای فناوری باشد، به‌عبارت درست‌تر، راهی جز بکارگیری فناوری در مهار بحران آب نداریم. خوشبختانه بسیاری از دانش‌بنیان‌ها در این عرصه فعالیت‌های خوبی دارند. براساس آمار ستاد نانو، تاکنون، ۲۵ محصول فناورانه برمبنای فناوری نانو برای مقابله با معضل کم‌آبی در کشور تولید شده است. باتوجه به نیازهای آبی کشورمان و چالش‌های موجود، این آمار پایین است و نیاز به تولید محصولات بیشتری داریم.
ارسال نظر