باز شدن راه صادرات با حمل‌ونقل دریایی

باتوجه به اهمیت استراتژیک حمل‌ونقل دریایی در ایران و جهان و اثر غیرقابل‌انکار آن بر وضعیت اقتصادی کشور، توجه مضاعف به نوسازی ناوگان حمل‌ونقل دریایی را می‌طلبد. ایران به‌دلیل قرارگیری در موقعیت استراتژیک جغرافیایی، فرصتی استثنایی برای بهره‌گیری از حمل‌ونقل دریایی دارد، باوجود تمامی این شرایط، متاسفانه تا به امروز دیده شده فعالیت‌ها و تصمیمات اتخاذشده در این راستا، متناسب با ظرفیت‌های موجود نیست. به‌عبارتی، تجارت دریایی و مزیت حمل‌ونقل بر بستر دریا، همواره از مسائل مغفول‌مانده در عرصه بازرگانی بین‌المللی است. در حال‌ حاضر، ایران با ۱۵ کشور همسایه است که از این تعداد، با ۸ کشور مرز آبی دارد. ایران ضمن بهره‌گیری از فرصت همسایه بودن با این کشورها، می‌تواند از طریق دریای عمان و راهیابی به آب‌های آزاد، ارتباطات تجاری خود را بسیار گسترده‌تر کند. کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، توانایی حمل بارهای سنگین به مقاصد دور و سایر مسائل این‌چنینی، از جمله مزایای توجه به حمل‌ونقل دریایی است. به‌طورکلی حمل‌ونقل دریایی یکی از لوازم مهم صادرات است و این اهمیت برای کشورهایی که به راه‌های آبی جهانی دسترسی دارند، بسیار بیشتر است. ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ برای صادرات کالاهای سنگین از نظر وزنی یا دارای حجم‌های بزرگ به کشورهای دور، مناسب به‌نظر می‌رسد تا فعالان تجاری از حمل‌ونقل دریایی استفاده کنند، اما پیش از پرداختن به مزایای حمل‌ونقل دریایی، در نظر داشته باشیم که چه کالاها و محصولاتی قابلیت انتقال با کشتی را دارند، چرا که علاوه ‌بر اهمیت وجود راه ارتباط دریایی، باید به ذات کالای صادرشده نیز توجه ویژه داشته باشیم. علاوه ‌بر آن، کشور مقصد و فاصله با کشورها، عاملی تعیین‌کننده برای حجم و نوع کالای صادرشده است، چرا که زمان، فسادپذیری کالاها، مسافت و در نهایت هزینه حمل‌ونقل همه از موارد اصلی در توسعه تجارت بوده و باید به آنها توجهی ویژه داشت. به‌طورکلی می‌توان گفت برای صادرات کالاهای سنگین، محصولاتی که دیر فاسد شوند و از حمل‌ونقل دریایی استفاده می‌شود. همچنین زمانیکه مقصد صادراتی دور باشد نیز باید از این شیوه انتقال بار استفاده کرد چرا که حمل‌ونقل هوایی بیشتر محدودیت‌هایی در زمینه میزان جابه‌جایی کالاها داشته و همچنین صرف هزینه‌های زیادی را می‌طلبد، از این‌رو مهم‌ترین مزیت استفاده از حمل‌ونقل دریایی را می‌توان کاهش هزینه‌ها و توجیه‌پذیری فعالیت‌های تجاری معرفی کرد. از سویی دیگر، برای کالاهای سنگینی که نسبت به وزن و حجم خود ارزش چندانی ندارند، انتقال با هواپیما یا حتی در برخی موارد حمل‌ونقل زمینی تنها هزینه صادرات را به‌طور غیرمنطقی افزایش می‌دهد؛ بنابراین این نوع کالاها باید با کشتی و از طریق ناوگان حمل‌ونقل دریایی جابه‌جا شوند.

به‌طورکلی توسعه فعالیت‌های تجاری، دسترسی به بازارهای صادراتی کشورهای دورتر از ایران و کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل از مهم‌ترین مزیت‌ها و پیامدهای بهره‌گیری از حمل‌ونقل دریایی هستند، اما غیر از بسترسازی‌های صنعتی، توجه به لوازم دیگر توسعه مانند پوشش‌های بیمه‌ای برای جبران خسارت‌های فعالیت‌های تجاری از مهم‌ترین نکاتی است که مدیران دولتی باید به آن توجه داشته باشند. فعالان تجاری معتقدند در نگاهی کلی، مهم‌ترین ایراد بیمه‌نامه‌های تجاری، محدودیت و بالا بودن هزینه آن است. غیر از وجود تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، وجود مشکلاتی سیاسی و امنیتی در منطقه سبب شده تا هزینه بیمه‌های حمل‌ونقل دریایی به‌شدت افزایش یابد، اما باوجود بالا بودن ریسک این نوع حمل‌ونقل، همچنان ارتباط آبی از مهم‌ترین راه‌های تعاملات تجاری به‌ویژه برای ایران به‌شمار می‌رود. مهم‌ترین مسئله‌ای که انتظار می‌رود دولت برای توسعه فعالیت‌های صادراتی به آن توجه داشته باشد، بهبود روابط بین‌المللی و کاهش تنش‌های سیاسی در منطقه است. تنها در این صورت، هزینه‌های بیمه‌ای کاهش می‌یابد، تعاملات تجاری در فضای بهتر و باثبات‌تری انجام می‌شود و در نهایت می‌توان از مزیت حمل‌ونقل دریایی به‌نفع تجارت ایران بهره برد.