المان‌های شهری از تهران کهن تا پایتخت نوین
سیدمحمدحسین حجازی-کارشناس اقتصاد شهری
معماری شهری یکی از تاثیرگذارترین عوامل به‌وجود آمدن یک خاطره جمعی است که نتیجه‌اش ایجاد هویت جمعی و در نهایت هویت ملی خواهد بود. فضاها و نمادهای شهری یکی از عناصر ساخت شهرها هستند که همواره با تحولات تاریخی و فرهنگی در ادوار مختلف به‌وجود می‌آیند، شکل می‌گیرند و تغییر می‌کنند و این قدرت را دارند که به شهرها هویت ببخشند و این هویت را تکثیر کنند.
از این منظر، بررسی معماری شهری چند دهه اخیر شهر تهران نشان می‌دهد، پایتخت ایران دوره‌های تاریخی گوناگونی را پشت‌سر گذاشته است. آثار معماری که در کنار هویت شهری، هویت فرهنگی آن دوره را نیز به‌خوبی به‌نمایش می‌گذارد و اهمیت معماری شهری را نشان می‌دهد. به‌طورکلی برخی المان و سازه‌های شهری هستند که باعث می‌شوند آن شهر از طریق آنها شناخته‌شده و هویت بگیرد.
برخلاف معماری که فقط روی ساختمان‌ها به‌صورت انفرادی تمرکز می‌کند، طراحی شهری با مجموعه ساختمان‌ها، زیرساخت‌ها، خیابان‌ها، مناطق عمومی، محله‌ها، مناطق و تمام شهر سروکار دارد که هدف آن ساخت محیطی عادلانه، زیبا، کارآ و پایدار است. علاقه به طراحی شهری در سال‌های اخیر به‌میزان قابل‌توجهی افزایش یافته و طراحی خوب شهری برای بسیاری از جوامع به یک اولویت مهم تبدیل شده است.
طراحی شهری، بخشی از هنر سازمان دادن فضای شهری است که با رشته‌های مختلف علمی و هنری مانند برنامه‌ریزی شهری، معماری منظر، مهندسی فنی، مهندسی ترافیک و حمل‌ونقل، جغرافیا، روانشناسی، جامعه‌شناسی و اقتصاد سروکار دارد و در عین‌حال با سیاست و فرهنگ نیز ارتباط پیدا می‌کند و دامنه فعالیتش بسیار گسترده است. گستردگی فعالیت طراحی شهری نشان می‌دهد که این فعالیت مانند یک طرح معماری نیست که با طرح مشخصی شروع شود یا پایان پذیرد.
فضای شهری در حقیقت ادراکی است که شهروندان باتوجه به برداشت‌های ذهنی و خاطرات مشترک خود از یک شهر در ذهن خویش دارند. سازه‌های قدیمی از شمس‌العماره گرفته تا سردر باغ ملی چنین هستند و بعد از آن برج آزادی که مهم‌ترین نماد تهران معاصر است و حادثه‌های تاریخی بسیاری را شاهد بوده، از همین‌رو بعد از انقلاب اسلامی به‌عنوان نماد پیروزی ملت ایران شناخته شد. امروزه نیز منطقه فرهنگی و گردشگری عباس‌آباد با در اختیار داشتن ۵۶۰ هکتار فضای ایده‌آل در قلب پایتخت، توانسته است گام‌های تاثیرگذاری را در این زمینه بردارد که شاید مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آن، پل طبیعت باشد.
معماری خاص پل طبیعت مانند سنجاقی خود را به پایتخت نوین گره زد و هم‌اکنون در کنار برج میلاد، نماد نوین دیگری برای تهران تلقی می‌شود.
پلی که ۲ بوستان زیبای تهران یعنی بوستان آب‌وآتش و طالقانی را به یکدیگر متصل می‌کند و به‌عنوان نمونه‌ای بی‌نظیر در خاورمیانه از آن یاد می‌شود و بزرگ‌ترین پل عبور و مرور غیرخودرویی کشور است و تاکنون توانسته بازدیدکنندگان و گردشگران بسیاری را به خود جلب کند.
علاوه بر این، ۴ جایزه بین‌المللی را نیز از آن خود کرده و باعث افتخار و سربلندی است که طراح و سازنده این پل، یک جوان ایرانی بوده و موفق شده چنین سازه‌ای را خلق کند.
وجود چنین سازه‌هایی که در کنار ایجاد هویت شهری باعث جذب گردشگر نیز می‌شوند، کمک بزرگی خواهند بود، برای آنکه تهران برای گردشگران تنها محل گذر نباشد و تامل بیشتری بر آن داشته باشند.
باید ظرفیت‌های موجود در این شهر را به بهترین شکل ممکن معرفی کرد و نشان داد المان‌های شهری که در پایتخت نوین ساخته می‌شوند، می‌توانند در کنار دیگر المان‌های کهن تهران، هویتی خاص و متفاوت را شکل دهند.
ارسال نظر