رونق گردشگری ایران در عصر صفویه

گردشگری از آن دست صنایعی است که همه باور دارند آینده کشورها را تغییر می‌دهد. حوزه‌ای زیربنایی با زنجیره‌ای گسترده از مشاغل و کسب‌وکارهای مرتبط که بسیار هم برای کشورها ارزآوری دارد، از این‌رو تعریف اقتصاد گردشگری و حوزه‌های آن اهمیت ویژه‌ای دارد. گفتنی است، یکی از درخشان‌ترین دوران سیاحت در ایران در زمان صفویه رقم خورد که مهم‌ترین عوامل آن توسعه کسب‌وکار، افزایش امنیت، احداث راه‌های ارتباطی مناسب و تاسیسات متعددی بوده که در این دوره در ایران ایجاد شده است.

به‎عبارتی، در زمان صفویه، سرمایه‌گذاری مناسب در بخش گردشگری انجام گرفته و در نتیجه، به‌شکل مناسبی نیز از این بخش بهره‌برداری شده بود. این در حالی است که در حال ‌حاضر چالش مهم صنعت گردشگری کشور سهم ناچیز گردشگری ایران در جهان است و طبق اعلام مسئولان گردشگری، سهم ایران از بازار گردشگری جهان در حدود ۰.۰۸ درصد است. در بین 14 شاخص، تنها شاخص رقابت‌پذیری قیمت‌ها وضعیت مطلوبی دارد و البته این مسئله به‌دلیل جهش نرخ ارز در سال‌های اخیر است که هر چند رقابت‌پذیری را بهبود داده، اما از طرفی نوسان‌های زیاد نرخ ارز سبب تشدید نااطمینانی اقتصادی شده که اثر منفی بر گردشگری دارد. در کل، رتبه ایران در جهان به‌لحاظ شاخص رقابت‌پذیری سفر و گردشگری ۸۹ است و باتوجه به ظرفیت‌های موجود در کشور، این رتبه مناسب نیست. از سویی، پاندمی کرونا در 2 سال اخیر نیز، آسیب‌های جدی به این بخش وارد کرده، 70 درصد این صنعت را در جهان تحت‌تاثیر منفی خود قرار داده است. برای مثال، اصفهان استانی تاریخی با آثار باستانی و منابع گردشگری فراوان است که موردتوجه گردشگران بسیاری در سراسر جهان است، اما با این حال، این صنعت چندان موفق نبوده و باید عوامل موثر بر این بخش موردبررسی قرار گیرد. یکی از عوامل موثر بر توسعه این صنعت، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی است که در پژوهش حاضر با تصریح یک الگوی تقاضای تجارت خدمات مبتنی بر تئوری تقاضا تلاش شد تا پاسخی برای این سئوال اساسی که جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر توسعه گردشگری استان اصفهان نقش‌آفرین است یا خیر؟ پیدا شود.

مزایای سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی شامل انتقال تکنولوژی، اثرات سرریزی، انتقال شیوه‌های نوین مدیریتی، ارائه محصولات و خدمات ارزان‌تر باکیفیت بالاتر بیانگر آن است که اگر سرمایه‌گذاری پاک به بخش گردشگری وارد شود، علاوه بر توسعه این بخش، سبب دستیابی کشور به توسعه پایدار نیز می‌شود. اثرات مولفه‌هایی نظیر نرخ ارز، تولید ناخالص داخلی، قیمت‌های نسبی و وضعیت اقلیمی بر صنعت گردشگری مشهود است. کمبود مراکز اقامتی استاندارد، کیفیت نامناسب ارائه خدمات تغذیه، کیفیت نامطلوب حمل‌ونقل درون استانی و  بی‌توجهی و نبود هماهنگی لازم میان نهادهای متعدد دخیل در ارائه خدمات گردشگری، از چالش‌های اساسی توسعه گردشگری استان اصفهان است. براساس یافته‌های این پژوهش، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی اثر مثبت و معنی‌داری بر توسعه گردشگری استان اصفهان داشته و اثر مثبت نرخ ارز بر توسعه این صنعت موردتایید قرار گرفته است، البته ثبات در بازار ارز و ممانعت از نوسان‌های نرخ ارز، بسیار ضروری است. ضرورت بسترسازی در راستای جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی برای تداوم حیات گردشگری در ایران احساس می‌شود و باید سیاست‌های جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از ایرانیان مقیم خارج و بنگاه‌های خارجی متخصص در زمینه گردشگری را به کار گرفت، همچنین رفع موانع ورود آنها، برای تقویت این صنعت یک موضع مهم است که خوب است مسئولان امر توجه ویژه داشته باشند.  خوب است، به‌جای اینکه به‌دنبال بالا بردن سهم بخش خارجی اقتصاد در تولید ناخالص اقتصاد از طریق صادرات مواد خام و اولیه باشیم، به رونق گردشگری بین‌المللی بیندیشیم که بدون شک فرصت طلایی در دوران بعد از بحران کرونا به‌وجود می‌آید.