گلوگاه توسعه متوازن زنجیره فولاد

زنجیره فولاد کشور با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که تداوم تولید آن را تهدید می‌کند. نبود توازن یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که عملکرد فعالان این زنجیره در حلقه‌های مختلف را تحت تاثیر منفی قرار داده است. فعالان زنجیره فولاد در طول سال‌های گذشته درباره نبود توازن در این زنجیره به مسئولان هشدار و راهکارهایی را برای بهبود شرایط پیشنهاد داده‌اند.

بخشی از نبود توازن در زنجیره فولاد کشور به‌دلیل تکمیل نشدن فرآیند توسعه در این زنجیره است. در چنین موقعیتی میزان تولید کنسانتره و گندله در این بخش به‌مراتب بیشتر از نیاز بازار داخلی می‌شود و تولیدکنندگان کنسانتره و گندله ناچارند برای تداوم فعالیت خود از ظرفیت تولیدشان بکاهند که همین موضوع از بهره‌وری تولید آنها می‌کاهد. البته چنانچه امکان صادرات محصولات تولید شده در این زنجیره مهیا شود، بخشی از مشکلات این تولیدکنندگان مرتفع می‌شود.

میزان ظرفیت تولید در حلقه آهن اسفنجی از ظرفیت تولید در سایر حلقه‌های این زنجیره پایین‌تر است و کمبود ظرفیت تولید آهن اسفنجی به چالشی جدی برای این بخش تبدیل شده است. محدودیت‌های موجود در تامین انرژی نیز به معضلی جدی در این بخش تبدیل شده و حتی توسعه این زنجیره را تحت تاثیر قرار داده است.

ظرفیت‌های تولید و توسعه در زنجیره فولاد با تکیه بر ذخایر انرژی در کشور بنا شده و فولادسازی نیز با تکیه بر ذخایر آهن اسفنجی به‌عنوان ماده اولیه تولید شمش، توسعه یافته، این در حالی است که در اغلب کشورها از قراضه به‌عنوان ماده اولیه اصلی زنجیره فولاد استفاده می‌شود.

با این وجود دولت در سال‌های اخیر به توسعه زیرساخت‌های انرژی بی‌توجه بوده، به‌همین دلیل سرمایه کافی به توسعه این بخش اختصاص داده نشده است. در چنین شرایطی تامین گاز برای صنایع انرژی‌بر به‌ویژه فولادسازی به دغدغه‌ای اساسی برای صنعتگران این بخش بدل شده است.

عملکرد تولیدکنندگان در حلقه‌های مختلف زنجیره فولاد به تامین انرژی وابسته است، بدین ترتیب هر نوع محدودیتی در روند تامین انرژی عملا فرآیند توسعه فولادسازی را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد. باتوجه به نقش جدی گاز در فرآیند تولید آهن اسفنجی، تولید این محصول در سال‌های آتی و تا زمانی که محدودیت‌های انرژی مرتفع نشود، همچنان به‌عنوان چالش اصلی زنجیره فولاد شناخته خواهد شد.

توسعه زنجیره فولاد کشور به‌منزله جذب سرمایه قابل‌توجهی به این زنجیره است. توسعه تولید در این بخش به توسعه صنعتی و اقتصادی کشور منتهی شده و فرصتی را برای ارزآوری فراهم کرده است. علاوه بر این استفاده از ظرفیت‌های معدنی و انرژی و فولادسازی منجر به توسعه مناطق محروم کشور شده است؛ بنابراین از سیاست‌گذاران انتظار می‌رود نسبت به آینده این صنعت بی‌تفاوت نباشند و برای به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از نبود توازن، راهکارهایی مطرح می‌شود.

راهکار نخست برای رفع چالش یادشده توسعه زیرساخت‌های گازی کشور در کوتاه‌ترین زمان ممکن است. در سال‌های گذشته شاهد محدودیت‌های جدی در فرآیند ارزآوری کشور در سایه تحریم و محدودیت در تعاملات تجاری و اقتصادی ایران با سایر کشورها بودیم که باتوجه به محدودیت‌های درآمدی کشور ناشی از این امر، اختصاص چنین هزینه‌ای برای توسعه زیرساخت‌های گازی کشور ممکن و شدنی به‌نظر نمی‌رسد. در چنین شرایطی از سیاست‌گذاران انتظار می‌رود با مدیریت تامین انرژی، بخشی از مشکلات و محدودیت‌های موجود را مرتفع کنند.

گاز در واحدهای احیا هم به‌عنوان سوخت و هم به‌عنوان خوراک کاربرد دارد؛ بنابراین محدودیت در تامین این ماده برای این بخش از زنجیره به‌منزله توقف یا کاهش قابل‌توجه تولید در این بخش از صنعت و به‌دنبال آن سایر حلقه‌های تولید است. حال آنکه گاز در این بخش غیر‌قابل‌جایگزین است. بر همین اساس انتظار می‌رود محدودیت اعمالی برای صنایع فولادی کشور، در مرحله آخر بر صنایع تولیدکننده آهن اسفنجی اعمال شود تا تولید در این بخش ادامه یابد.