صیانت از آثار فکری با صنعت بیمه

صنعت بیمه در بخش‌های مختلفی فعالیت دارد و بسیاری از صنایع ایران از مزیت‌های حمایتی این صنعت بهره می‌برند. از آنجایی که برخی از صنایع نمود بیرونی دارند درک ضرورت پوشش بیمه‌ای برای آنها راحت است. به عنوان نمونه بیمه اموال، اشخاص و مسئولیت کاملا قابل‌لمس است،اما حمایت از اموال فکری و معنوی با توسل به پوشش بیمه‌ای، از مسائلی است که به‌دلیل ملموس نبودن خود مال و نیز خسارت وارده به آن، همواره با تردید یا انکار بیمه‌گران و حتی صاحبان حقوق فکری روبه‌رو بوده و هست.

 بااین‌حال، ارزش بالای این اموال و جایگاهی که در پرتفوی شرکت‌های تولیدی و تجاری کسب کرده، اشخاص ذی‌نفع را بر آن داشته است تا به‌نحوی خود را در مقابل خطرات احتمالی مربوطه بیمه کنند. این تلاش ابتدا ب‌ طرز محدود و در قالب بیمه‌های جامع و «تمام خطری» محقق و با تمسک به اصول بیمه‌ای بر شمول خطرات مالکیت فکری در آنها تاکید شده است.

 لیکن پیشرفت فنون و محاسبات بیمه‌ای و تغییر نگرش حقوقی، سبب ورود بیمه‌نامه‌های خاص و نوین به بازار شده است. بیمه اموال معنوی، در جهان هنوز در ابتدای راه است و بستر جهانی به‌ویژه در کشورهای پیشرفته کم‌کم برای ورود این بیمه‌نامه به بازار مهیا شده است. با گسترش روزافزون جرائم علیه اموال معنوی و نقض حقوق مالکیت معنوی توسط اشخاص و شرکت‌های رقیب، نیاز به وجود بیمه مالکیت معنوی روزبه‌روز بیشتر احساس می‌شود. بیمه مسئولیت مدنی جامع بخشی از مالکیت فکری را دربرمی‌گیرد؛ همچنین در این بیمه‌نامه به‌صراحت موضوع کپی‌رایت که درباره اموال ادبی و هنری است، مورداشاره قرار گرفته است.  این بیمه‌نامه در امریکا کاربرد دارد و در دادگاه‌های فدرال کالیفرنیا پرونده‌های متعددی در این‌باره بررسی‌ شده است. نیازهای اقتصادی دانش‌بنیان صنعت بیمه را نیز به دخالت جدی در جبران خسارت ناشی از خطرات حقوق مالکیت فکری واداشته است. در بدو امر، بیمه‌نامه بخصوصی در این رابطه وجود نداشت، اما از دهه ۸۰ میلادی تا اوایل دهه ۹۰ ، محاکم امریکایی، بیمه‌نامه جامع مسئولیت مدنی را به‌گونه‌ای تفسیر می‌کردند که دعاوی نقض اختراع را نیز پوشش دهد. بنابراین از سال ۱۹۹۳ ، تفسیر جدیدی از بیمه‌نامه بیرون آمد و در دعاوی مسئولیت ناشی از نقض مالکیت فکری مورداستفاده قرار گرفت. بیمه مالکیت فکری هیچ مانع شرعی ندارد؛ آنچه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، تشخیص خطر موضوع قرارداد بیمه مالکیت فکری است.  موضوع دوم و پراهمیت در بیمه، مالکیت فکری مدت‌زمان بیمه‌نامه است. در امریکا مدت‌زمان را معمولا بیمه‌گذار تعیین می‌کند و این بیمه‌نامه‌ها می‌توانند تا بازه زمانی ۳۰ سال را پوشش دهند. در ایران بیمه‌نامه مالکیت فکری هنوز جا نیفتاده است و ورود این بیمه‌نامه به بازار مستلزم اطلاع‌رسانی و تصویب قوانین خاص مربوط به این حوزه است. بیمه مالکیت فکری معمولا جنبه بین‌المللی نیز دارد، یعنی خسارت به آثار فکری در هرکجای دنیا به مالک فکری وارد شود، شرکت بیمه‌گر ملزم به جبران خسارت بیمه‌گذار می‌شود. همچنین، بیمه‌گذار نیز متعهد می‌شود آثار فکری را به‌عمد در اختیار غیر قرار ندهد، زیرا در صورت مشخص شدن چنین مواردی، شرکت بیمه‌گر، بیمه‌نامه را ملغی می‌کند و می‌تواند از بیمه‌گذار شکایتی مبنی بر فریب شرکت بیمه‌گر مطرح کند. لازم به ذکر است که این بیمه‌نامه در دنیا استانداردهایی دارد که رعایت آنها از سوی بیمه‌گذاران الزامی است. در این استانداردها به مواردی از جمله راستی‌آزمایی آثار اشاره‌ شده است. همچنین، در بحث مدت‌زمان بیمه آثار فکری در برخی موارد حتی پس از مرگ فرد بیمه‌گذار، شرکت بیمه‌گر در جلوگیری از آسیب به مالک فکری متعهد است. زیرا فرد بیمه گذار بیمه نامه مالکیت فکری را می تواند برای وارثان نیز به ارث بگذارد.