مافیای اقتصادی در کمین بهره‌وری سبز
محمدرضا محبوب‌فر-کارشناس محیط‌زیست
در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، مفاهیمی مانند بهره‌وری سبز معنا ندارد، چرا که محیط‌زیست و منابع‌طبیعی آنها از گزند مافیای اقتصادی در امان نیست. زمانی که افراد با توهم توسعه به‌سمت بهره‌برداری بی‌رویه از محیط‌زیست و منابع‌طبیعی از جمله جنگل و منابع آبی می‌روند، مشخص است که بهره‌وری سبز اصلا معنا و مفهومی پیدا نمی‌کند و هیچ تعهدی نسبت به آن شکل نمی‌گیرد. در حال‌حاضر، اهداف اصلی توسعه در کشور به حفاظت محیط‌زیست بی‌توجه و فقط به‌دنبال سودآوری تجاری است، در حالی‌که رویکرد اصلی توسعه ارتقا و بهبود کیفیت زندگی جامعه است. وقتی از بهره‌وری سبز صحبت می‌کنیم، یک تفکر پیشگیرانه تعریف می‌شود. اگر رویکرد مسئولان کشور در وزارتخانه‌های نیرو، صنعت، معدن و تجارت، نفت و سایر وزارتخانه‌هایی که به‌نوعی مصرف‌کننده منابع‌طبیعی هستند، رویکرد بهره‌وری سبز و حفاظت از محیط‌زیست بود، امروز هزینه‌های اقتصادی گزاف به کشور تحمیل نمی‌شد و در نهایت به تخریب گسترده محیط‌زیست نمی‌رسیدند.
بهره‌وری سبز منجر به صرفه‌جویی در منابع‌طبیعی و استفاده بهینه از آن می‌شود که علاوه بر حفظ محیط‌زیست، سود اقتصادی پایدار ایجاد می‌کند، اما در ایران شاهد هستیم که تلفیق توسعه صنعتی و کشاورزی با حفظ محیط‌زیست اصلا به‌کار گرفته نمی‌شود. برخی فعالان اقتصادی معتقدند که اعمال محدودیت‌های محیط‌زیستی در کوتاه‌مدت به افزایش هزینه و کاهش تولید منجر می‌شود که مغایر با اهداف بهره‌وری برای کاهش هزینه و افزایش تولید است. همچنین بهره‌وری سبز به مدیریت انرژی و مدیریت مصرف منابع‌طبیعی منجر می‌شود و توسعه پایدار را رقم می‌زند. همین مسئله، سود و منافع کوتاه‌مدت و بلندمدتی عاید اقتصاد کشور می‌کند. از اساس بهره‌وری سبز، یک استراتژی برای توسعه اقتصادی و حفظ محیط‌زیست است، اما تحقق بهره‌وری سبز یک‌شبه و چندماهه امکان‌پذیر نیست و برای تحقق آن، باید تغییرات اساسی در الگوی توسعه رخ دهد. مصرف‌گرایی و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع‌طبیعی، صنعتی شدن کشورها و استفاده از سوخت‌های فسیلی افزایش پیدا کرده که بدون توجه به نیازهای نسل آینده بوده است. همین مسئله منجر به بروز و ظهور مشکلات متعدد محیط‌زیستی شده و در حال حاضر، به‌صورت تغییرات آب‌وهوایی، گرمایش زمین و خشکسالی منابع آبی خود را نشان داده است. در این میان، کشورهایی مانند عربستان و کویت که به‌نوعی همپایه ایران محسوب می‌شدند، تفکر و رویکرد توسعه خود را به‌سمت بهره‌وری سبز سوق دادند. این کشورها با آینده‌نگری که از خود نشان دادند، توانستند حتی به صادرکننده فناوری محیط‌زیستی در مصرف و تولید آب بدل شوند، در حالی که میزان بارندگی این کشورها یک‌سوم ایران است، اما می‌بینیم که این کشورها در سازگاری با اقلیم و توسعه به کجاها رسیده‌اند و ایران به کجا رسیده است.
بهره‌وری سبز مفهومی است که حتی میزان تولید را متعادل می‌کند و اجازه نمی‌دهد از منابع محیط‌زیست و طبیعی، بیش از حد مجاز استفاده شود. بهره‌وری سبز با متعادل کردن تولید، توسعه را نیز متعادل می‌کند. از اساس بهره‌وری سبز با صرفه‌جویی در مصرف منابع‌طبیعی معنا می‌شود. این در حالی است که اگر بهره‌وری سبز منجر به مصرف بیش از اندازه منابع محیط‌زیستی شده باشد، از مفهوم خود منحرف شده و بهره‌وری سبز تنظیم‌کننده فعالیت‌های انسان با محیط‌زیست است. شاید در کشورهایی که از بهره‌وری سبز و توسعه پایدار می‌گویند، انحرافاتی رخ داده، اما در همان‌جا نیز باید به‌دنبال علت این انحراف بود. به‌طورمثال، به‌خطرافتادن امنیت غذایی در جهان برخی از کشورها را مجبور به استفاده بیش از حد از منابع محیط‌زیستی کرده و به این سمت کشانده است. در نهایت اینکه، هیچ کشور و جامعه‌ای با عنایت به بهره‌وری سبز و صرفه‌جویی در منابع محیط‌زیستی در انتظار تخریب محیط‌زیست و پیامدهای آن نخواهد بود. ضرورت بهره‌وری سبز برای دستیابی به توسعه پایدار در جهان امروز با جدیت دنبال می‌شود و کشورها به‌واسطه آن از نابودی محیط‌زیست جلوگیری می‌کنند./روزنامه صمت
ارسال نظر