رتبه نخست ایران در دورریز موادغذایی

طبق گزارش سازمان ملل، میزان دورریز مواد غذایی در کشورهای اروپایی در سال گذشته ۹ میلیون تن بوده است، در صورتی که این آمار در کشور ما در سال گذشته به ۳۵ میلیون تن رسید؛ یعنی ضایعات غذایی ایران چند برابر کشورهای اروپایی است. متاسفانه، سالانه در کشور رقمی معادل ۱۵میلیارد دلار به‌شکل ضایعات غذایی و کشاورزی دور ریخته می‌شوند. متاسفانه ایران رتبه نخست دورریز مواد غذایی را در دنیا در اختیار دارد. بنابراین، نقش ایران نیز در تولید پسماندهای غذایی غیرقابل‌انکار است؛چنانچه براساس آمار، نزدیک به ۳ درصد ضایعات غذایی و کشاورزی دنیا در ایران تولید می‌شود.

در حالی که در سال ۲۰۱۸ تخمین زده شده بود که ۸۲۱ میلیون نفر به‌طورکامل دچار سوء‌تغذیه مزمن هستند که به‌طورقطع این رقم در سال‌های بعد، بیشتر هم شده است. این آمار با هدف دوم سند توسعه پایدار که در سال ۲۰۱۵ در سازمان ملل تصویب شد، مغایرت دارد. براساس سند دوم توسعه پایدار سازمان ملل قرار بود گرسنگی در تمام دنیا ریشه‌کن و به تمام اشکال گرسنگی پایان داده شود. در خلال این سند، آموزه‌های دینی در بیشتر کشورها نسبت به دورریزهای غذایی تاکیداتی دارند و معمولا در تمامی ادیان اسراف نفی شده است. بخش قابل‌توجهی از تولید این ضایعات غذایی به وجود نقص در چرخه غذایی و سنتی بودن کشاورزی برمی‌گردد. همچنین، سودجویی دلالان و مصرف‌گرایی ناخوشایند و مسرفانه طبقه محدودی از جامعه، به افزایش میزان ضایعات غذایی دامن می‌زند. اگر با خود صادق باشیم، بخشی از این ضایعات در خانه‌های‌مان تولید می‌شوند. بی‌شک، سبک زندگی هر فرد نقش جدی در افزایش پسماندهای غذایی دارد؛ پسماندهایی که علاوه بر آلاینده بودن‌شان؛ موجب اخلال در چرخه غذایی حیوانات هم می‌شود.برای حل این چالش، اقدامات گوناگونی را می‌توان به کار گرفت. یکی از این موارد، مربوط به تولید اولیه مواد غذایی است که اگر بتوانیم در فرآیند بسته‌بندی، کمترین میزان دورریز را داشته باشیم، درصد زیادی از ضایعات کاهش می‌یابد. در ایران متاسفانه درصد زیادی از دورریز مواد غذایی، در ابتدای چرخه مصرف رخ می‌دهد؛ درست در زمان بسته‌بندی محصولات کشاورزی و غذایی. از آنجایی که کشاورزی صنعتی در کشور ما به‌وجود نیامده است، درصد قابل‌توجهی از دورریز مواد غذایی در این بخش اتفاق می‌افتد.

 اما درباره آن دسته از مواد غذایی پخته یا خام که از خانه‌ها وارد چرخه پسماند می‌شوند، باید گفت که اصلاح سبک زندگی، نقش جدی در کنترل این امر دارد. سمن‌ها و ان‌جی‌اوها می‌توانند با راه‌اندازی کمپین‌هایی به این اصلاح بپردازند. برای مثال، کمپین «لقمه مهربانی» که چند سال پیش راه‌اندازی شد، با این هدف کار خود را آغاز کرد که مازاد غذاهای تهیه‌شده در سالن‌های برگزاری مراسم مذهبی و غیرمذهبی به‌دست افراد نیازمند برسد تا در نهایت به چرخه پسماند وارد نشود.

یکی از راهکارهای مدیریتی کاهش پسماند که در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته هم جواب داده، پرداخت مبالغی پول یا کالاهای مصرفی در ازای دریافت پسماند از خانه‌ها است. اما از آنجایی که سازکار جمع‌آوری پسماند در کشور ما چندان استاندارد نیست، مردم بدون هیچ محدودیت و دقتی، غذاهای اضافی خود را دور می‌ریزند.

در نهایت، برای کاهش پسماندها و ضایعات غذایی به‌ویژه آن میزان از ضایعاتی که از خانه‌های مردم خارج می‌شود، باید به فکر اصلاح سبک زندگی بود. ناگفته نماند که ارگان‌های دیگری نظیر جهاد کشاورزی هم می‌توانند نقش جدی در کاهش ضایعات غذایی در بخش کشاورزی در چرخه پسماند کشور داشته باشند. از دیگر راهکارهایی که می‌توان در راستای تحقق کاهش ضایعات غذایی به کار گرفت، افزایش کیفیت تولیدات است که با نظارت ارگان‌های مربوطه می‌توان به آن ارتقا بخشید. در واقع، با افزایش کیفیت مواد غذایی، مردم دورریزهای کمتری خواهند داشت و ضایعات غذایی کمتری وارد چرخه پسماند می‌شود. با کنترل و کاهش پسماندهای غذایی در شهرها، اگر آورده اقتصادی هم نداشته باشیم، صرفه‌جویی اقتصادی بالایی خواهیم داشت. همچنین، می‌توانیم با راهکارهای فناورانه که موجب بهره‌وری بالا می‌شود، از میزان ضایعات غذایی بکاهیم. برای مثال، می‌توان از سبزی‌های دورریختنی برای نهاده‌های دامی یا میوه‌ها در کارخانه‌های کمپوت‌سازی استفاده کرد. همچنین، فرآوری این محصولات می‌تواند کمک شایانی به کاهش این ضایعات غذایی کند. سرمایه‌گذاری در بحث بسته‌بندی و ورود فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه می‌توانند نقش جدی در کاهش ضایعات غذایی داشته باشند. همچنین، اکوسیستم دانش‌بنیان در کشور می‌تواند با ارائه بسته‌بندی مناسب به‌دست مصرف‌کننده یا کاربرد آن در صنایع جانبی دیگر نظیر کمپوت‌سازی یا دامداری‌ها استفاده از این ضایعات را به حداکثر برساند. در نهایت، امروزه یکی از نشانه‌های قابل‌توجه توسعه‌یافتگی جوامع، کاهش دورریز موادغذایی و پسماندهای مربوط به آن است. در جامعه توسعه‌یافته، افراد در برابر آنچه تولید یا مصرف می‌کنند یا به‌عبارت دیگر، برای هر چیزی که هزینه پرداخت می‌کنند، رفتار مسئولانه و دقیقی دارند، چراکه آنها به‌خوبی می‌دانند آنچه با آن روبه‌رو هستند از جمله منابع‌طبیعی و غیرطبیعی؛ به هرحال محدود است.