وضعیت قیمت برنج بعد از پایان واردات

دولت موفق شده است سرانه مصرف برنج را به شدت کاهش دهد! اگر این وضعیت ادامه یابد به‌احتمال‌زیاد سهم برنج در سبد خرید اقشار متوسط و ضعیف به مرز فاجعه خواهد رسید. برای بررسی بیشتر این موضوع با گسترش‌نیوز همراه باشید.

تجار برنج همچنان به رسوب محموله‌های برنج در گمرکات اعتراض می‌کنند. اما آیا تعین تکلیف برنج و ورود آن به بازار، مشکل بزرگ‌تر و خطرناکی که در پیش است را حل و برطرف خواهد کرد؟ بررسی شواهد و نشانه‌های نشان می‌دهد که پاسخ این سوال منفی است.

مردم برنج ۳۰ هزار تومانی نمی‌خرند

مسیح کشاورز در ارتباط با آخرین وضعیت ترخیص برنج از گمرکات به خبرنگار گسترش‌نیوز گفت: «مطالبی که درباره فساد برنج‌های مانده در گمرک منتشر شده است واقعیت ندارد چون معمولاً تاریخ‌مصرف برنج دو سال است. موضوع اصلی به فساد برنج که به انگیزه واردکنندگان برنج مربوط می‌شود».

گفته می‌شود که آخرین محموله برنج با ارز نیمایی ۱۶ هزار تومانی ثبت سفارش شده و این نرخ در حال حاضر به بیش از ۲۶ هزار تومان رسیده است. برنج کشاورز ضمن اشاره به این موضوع گفت: «ارز ۲۶ هزار تومانی و هزینه‌های جانبی بسیار از جمله هزینه دموراژ، انگیزه‌‌ای برای واردکنندگان باقی نگذاشته است. تاجری که برنج هندی و پاکستانی را با این نرخ وارد می‌کند باید چه قیمتی برای آن تعیین کند؟ در حال حاضر قیمت برنج وارداتی تقریباً با نوع داخلی برابر شده است. مردم قبلاً به این دلیل برنج وارداتی می‌خرید که قیمت آن تفاوت قابل‌‌توجهی با نمونه داخلی داشت. مردم برنج وارداتی ۳۰ هزار تومانی نمی‌خرند. واردکنندگان از خیر ترخیص برنج‌های مانده در گمرک گذشته‌اند».

ارزآوری از جیب اقشار ضعیف

می‌توان انتظار داشت که چند سناریو رخ دهد. در سناریوی اول که تقریباً قطعی است دولت سیاست کنونی خود درباره واردات برنج با ارز نیمایی را ادامه خواهد داد. در این صورت دیر یا زود ته‌مانده برنج رسوب کرده در گمرکات به بازار وارد خواهد شد اما احتمالاً دیگر ثبت سفارش جدیدی برای واردات نخواهیم داشت چون به قول دبیر انجمن واردکنندگان برنج، واردات دیگر برای واردکننده صرفه اقتصادی نخواهد داشت. به‌این‌ترتیب بازار ایران تا آینده‌ای نامعلوم با برنج وارداتی خداحافظی خواهد کرد. در اینجا اولین سوالی که مطرح می‌شود آن است که آیا تولید داخلی برنج جوابگوی نیاز بازار هست؟ آمار تولید و واردات برنج مناقشه‌انگیز است. تولیدکنندگان و دولتمردان تولید داخل را کافی می‌دانند. حتی اگر چنین باشد در آن صورت می‌توان سوال مهم‌تری را مطرح کرد: برنج ارزان وارداتی، نقش رقیب را بازی می‌کرد و  اجازه نمی‌داد که قیمت برنج داخلی از حد مشخصی بالاتر رود اما آیا حدف این رقیب، باعث گرانی مضاعف برنج داخلی نخواهد شد؟ گفته می‌شود که تشکل‌های برنج‌کاران حتی اگر بخواهند نمی‌توانند از این فرصت بهره‌برداری کند و قیمت‌ها را بالاتر بدهند چون سرانه مصرف برنج به شدت کاهش یافته و بازار کشش لازم را ندارد. اما این واقعیت نمی‌تواند خیال مردم را راحت کند چون تولیدکنندگان می‌توانند به صادرات رو آورند و تجربه نشان داده است که دولت در صورت تامین نیاز داخلی (که کاهش مصرف سرانه باعث شده تامین باشد!) مرزها را برای صادرات باز خواهد کرد.

کسب درآمد دلاری، انگیزه تجار برنج داخلی به بازار داخلی را افزایش می‌دهد و در این صورت خواستار افزایش دوباره قیمت‌ها می‌شوند. بازار صادرات برنج در کشورهای مثل عراق، امارت، ترکیه، آذربایجان و افغانستان به نسبت اشباع است اما بازار کشورهایی مثل کشورهای چین، ژاپن، عمان، تاجیکستان، سوریه، قطر و کویت از برنج ایرانی ارزان‌قیمت استقبال می‌کنند. صادرات بیشتر برنج، ارزآور است و دولت از آن استقبال خواهد کرد اما هزینه آن در اصل توسط اقشار و دهک‌های آسیب‌پذیر جامعه پرداخت خواهد شد. دولت با سیاست‌های اخیر خود بازی خطرناکی را با این کالای اساسی شروع کرده است. نتیجه سیاست قطع یارانه مربوط به برنج ارزان‌ خارجی قطعاً کاهش بیشتر و بیشتر سرانه مصرف است.